روشهای درمان چاقی چیست؟

امروزه روشهای بسیار زیادی برای درمان این بیماری خطرناک ارائه شده است که موثرترین‘ مقبولترین ‘ علمی ترین و سالم ترین آنها در ذیل توضیح داده می شود.
الف) رژیم درمانی: شایعترین روش برای کم کردن وزن رژیم درمانی است. رژیم های مختلف ارائه شده است که در نوع خود دارای مزایا و معایب خاص خودشان هستند.
مشهورترین آنها رژیم های گیاهخواری‘ رژیم اتکینز‘ رژیم اورینش و رژیم اندروویل است که خلاصه ای از انها توصیح داده می شوند. در رژیم گیاهخواری که خود به چند گروه تقسیم می شود افراد از مصرف محصولات حیوانی خودداری می کنند در این نوع رژیم بعضی از افراد حتی از محصولات غیر زنده حیوانات چون تخم مرغ استفاده نمی کنند با توجه به اینکه بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز بدن در محصولات حیوانی است و عدم دریافت آنها ممکن است عوارض مهلکی ایجاد کنند.
امروزه این نوع رژیم ها بایستی همراه با مکمل های مختلف غذایی باشد بطور مثال آهن موجود در گیاهان از جمله اسفناج از نوع غیر قابل جذب برای بدن بوده درصورتی که آهن قابل جذب برای بدن از نوع آهن موجود در پرتئینهای حیوانی از جمله گوشت قرمز است بنابراین درصورت عدم دریافت مکمل های آهن ممکن است عوارضی چون ریزش مو و کم خونی ها ایجاد شود.
در رژیم پروفسور اتکینز که در چهار مرحله انجام می شود مصرف کربوهیدارتها تقریباٌ در حد صفر است و مصرف چربی ها و پروتئینها آزاد است در این نوع رژیم مصرف هرگونه مواد قندی از جمله نان‘ برنج‘ شیرینی و قند ممنوع است که البته در ابتدا روش موفقی به نظر می رسد ولی با توجه به اینکه مصرف بالای مواد غذایی پرچرب عوارض بسیار زیادی از جمله مشکلات قلبی – عروقی‘ فشار خون و مسائل مربوط به گرفتگی عروق خونی را به همراه دارد امروزه منسوخ شده است جالب است که گفته می شود پروفسور اتکینز به علت عوارض رژیم غذایی خودش جان خود را از دست داده است.
در رژیم غذایی دکتر اورنیش مصرف سبزیجات و مواد غذایی کم چرب توصیه می شود و در این سبک از رژیم غذایی گفته شده که حبوبات‘ میوه جات‘ غلات و سبزیجات را می توان به هر مقدار که خواست خورد. رژیم غذایی دکتر اندروویل توصیه به کم خوری و ورزش است در این سبک رژیم توصیه شده از کربوهیدراتها یا مواد قندی می توان صرفاٌ از غلات‘ لوبیا‘ جو‘ و بمقدار کم برنج مصرف کرد از چربی ها از نوع تک اشباع مثل زیتون‘ ماهی و دانه های روغنی و از پروتئین ها مواد پروتئین گیاهی ازجمله حبوبات و سویا بایستی مصرف شود در این سبک رژیمی مصرفی شیر ممنوع است.
در انتها بایستی ذکر کنم که امروزه سالمترین نوع رژیم غذایی استفاده از هر پنج گروه مواد غذایی یعنی کربوهیدراتها‘ چربی ها‘ پرئتئین ها‘ املاح معدنی و ویتامین ها در مقادیر تعیین شده توسط پزشک تغذیه است چراکه بدن ما به همه انواع مواد غذایی نیاز دارند و حذف یک ماده غذایی ممکن است در درازمدت سبب عوارض خطرناکی شود.
ب) رفتار درمانی: امروزه تغییر و اصلاح رفتارهای غلط تغذیه ای در صف اول درمان چاقی قراردارد همانطوری که در بحث علل محیطی چاقی ذکر شد زندگی ماشینی سبب افزایش چشمگیر چاقی در سطح جهان شده است و تغییر رفتارهای غذایی و تطابق آن با تکنولوژی پیشرفته باعث بی تحرکی همراه با مصرف بالای مواد پرانرژی شده که درنهایت معضل چاقی را ایجاد کرده است نمونه ای از تغییر در رفتارهای بدغذایی برای درمان چاقی ذکر می گردد:
۱) از خوردن غذا جلوی تلویزیون‘ رادیو و کامپیوتر بپرهیزید چرا که حواستان پرت شده و میزان غذایی را که می خورید خیلی بیشتر از مورد نیازتان خواهد بود.
۲) تند غذا نخورید چراکه قبل از احساس سیری مواد غذایی بیشتری را در داخل معده انباشته می خورید خوردن آهسته غذا سبب می شود که قند خون در حین خوردن بالارفته و مرکز اشتها مهار شود.
۳) از پله بجای آسانسور یا پله برقی استفاده کنید.
۴) ریموت کنترل دستگاههای الکترونیکی ( دستگاههای کنترل از راه دور) را از دوروبرخود جمع کنید و برای روشن و خاموش کردن دستگاههای الکترونیکی حرکت کنید.
۵) اتوموبیل خود را کمی دورتر از مقصد پارک کنیدو مقداری از راه راپیاده روی کنید.
۶) از بشقاب های کوچک برای غذا استفاده کنید چرا که بشقاب بزرگ حجم غذای بیشتری را می گیرد و شما برای جلوگیری از اسراف مجبور خواهید بود بیشتر از حد مورد نیاز غذا بخورید.
۷) هنگامی که گرسنه هستید به خرید نرویدچون ممکن است تنقلات و شیرینی جات بیشتری خریداری کنید.
۸) سعی کنید وقتی خرید می روید پول زیاد با خود نبرید چراکه مواد غذایی بیشتری خرید می کنید و چه بسا که مواد خریداری شده ضروری هم نباشد. به کارمندان توصیه می کنم اواسط و اواخر ماه برای خرید بروند چرا که در اوایل ماه که حقوق دریافت کرده اند ممکن است خرید زیادی داشته باشند.
۹) اگر به رستوران می روید سعی کنید یک غذا را برای دونفر سفارش دهید.
۱۰) اگر برای شام میهمان دارید در انتهای شب غذاهای باقیمانده را به میهمانان بدهید تا با خود ببرند چراکه ماندن آنها باعث می شود شما بیشتر از معمول بخورید تا مواد غذایی باقیمانده فاسد نشوند.
ج) ورزش: یکی از موثرترین روشها برای کم کردن وزن داشتن رژیم غذایی توام با یک فعالیت مناسب ورزشی است.
تحقیقات نشان داده رژیم غذایی همراه با ورزش تاثیر بیشتری نسبت به انجام تک تک آنهاست ورزش سبب می شود که قسمتهای مختلف بدن با توجه به فعالیتی که انجام می دهند بطور متناسب لاغر شوند توصیه به ورزشهای ایروبیک می شود چراکه در این نوع ورزش دوخاصیت شدت و سرعت کم باعث می شود سوخت غالب برای تولید انرژی چربی ها باشند افزایش شدت و سرعت ورزش باعث می شود سهم کربوهیدرات ها در تولید انرژی بالا رود چراکه کربوهیدراتها اکسیژن کمتری برای آزاد شدن انرژیشان نیاز دارند و سریعتر انرژی آزاد کنند که بتوانند جبران سرعت بالای ورزشی را داشته باشند.
برای کم کردن وزن ورزشهای استقامتی پیشنهاد می شود که راحت ترین‘ در دسترس ترین و کم هزینه ترین ورزشها پیاده روی است بشرط اینکه پیوستگی آن حفظ شود یعنی رفتن به خرید‘ نگاه کردن ویترین و هرنوع توقف از تاثیر آن می کاهد.
د) درمان دارویی: تعداد و انواع داروهای لاغری که درکتب مرجع تغذیه معرفی شده اند انگشت شمار بوده و کلاٌ به دو دسته اصلی و البته چند زیر گروه فرعی تقسیم می شوند.
گروه اول داروهای ضد اشتها هستند که با تحریک تولید هورمونهای سروتونین و سایر کاته کولامین ها باعث مهار مرکز اشتها می شوند این داروها عوارضی چون افزایش فشار خون‘ افزایش ضربانات قلبی‘ اضطراب و درنهایت درصورت مصرف بی رویه سبب سکته های قلبی یا مغزی می شوند.
گروه دوم داروهایی هستند که باعث جلوگیری از جذب چربی از دستگاه گوارش می شوند این داروها تاثیری در جذب کربوهیدراتها ندارند و فقط جذب ۳۰% از چربی های مصرف شده را مهار می کنند.
عوارض این داروها اسهال چرب و کمبود ویتامین های محلول در چربی چون ویتامین E,D,Aو K است که هرکدام درنوع خود سبب عوارض خطرناکی در بدن می شوند از داروهای گروه اول اورلیستات یا زنیکال و از گروه دوم سبیوترامین را می توان نام برد.
دسته دیگری از داروهای ضد چاقی وجود دارد که با افزایش حجم در معده سبب پرشدن معده و احساس سیری می شود این داروها که به آگار آگار موسوم هستند پس از مصرف در معده باز شده و معده را پر می کنند و جایی برای مواد غذایی باقی نمی ماند. مصرف داروهای لاغری بایستی زیر نظر پزشک تغذیه و همراه رژیم مناسب غذایی باشد چراکه به تنهایی تاثیر مهمی را ایفا نخواهد کرد.
ه) جراحی: جراحی بعنوان آخرین قدم برای درمان چاقی به شمار می رود. اعمال جراجی درچاقی به دو گروه تقسیم می شود.
▪ گروه اول جراحی هایی است که منجر به درمان بیماری چاقی می شود.
▪ گروه دوم اقداماتی است که در جهت زیبایی بکار می رود. اقدامات جراحی مربوط به گروه اول شامل دستکاری در مسیر دستگاه گوارش و محدود کردن حجم معده و یا کوتاه کردن مسیر جذب مواد غذایی است که باعث کم رسیدن مواد مصرفی به بدن می شود از این نوع جراحی می توان از,Gastroplasty Bypass Banded- Roux-En-y gastric bypass,Gastric نام برد.
گروه دوم از اقدامات جراحی مربوط به زیبایی فرد چاق است که در دو شکل انجام می شود که در هردوشکل چربی اضافی انباشته شده در قسمتهای مختلف بدن از جمله شکم‘ تخلیه شده که البته جزو درمان چاقی محسوب نمی شود.
تخلیه چربی یا بطریق abdominoplaty صورت می گیرد که با تیغ جراحی شکم باز می شود و چربی ها خارج می گردد و یا به روش Liposaction است که با تجهیزات مخصوص چربی از شکم بصورت مکش خارج می شود.
روشهای جراحی دیگری هم برای درمان چاقی پیشنهاد شده است که از جمله آنها جراحی فک بیمار و ثابت کردن آن است که در نتیجه آن فرد چاق دهانش به اندازه کافی باز نشود و نتواند از حجم زیاد غذاها استفاده کند به این روش محدود کردن فک های صورت (Jav Wiring) و عمل مذکورMaxillomandibular Fixation می نامند.
درآخر توصیه می شود سالمترین و علمی ترین و البته موثرترین روش در کاهش وزن داشتن رژیم غذایی مناسب همراه با فعالیت بدنی و تغییر در رفتارهای غلط تغذیه ای است تبلیغات وسیعی در زمینه داروهای مختلف لاغری ‘ کمربندهای لاغری‘ چسب های لاغری و هزاران مورد دیگر می شود ولی همگی این روشها قابل تامل و بررسی است چراکه در کتب علمی و مرجع تغذیه این روشها مورد تائید نیست و ممکن است عوارض خطرناکی را بدنبال داشته باشد.

دکتر آمری نیا مشاور تغذیه و رژیم درمانی

منبع : تهران مانیا