مرو: بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه نوشته‌های تاریخی و شواهد باستانی

نویسنده : سیدسجادی - سیدمنصور
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۰۶/۰۳
رده دیویی : ۹۵۵.۸۷۰۴۳
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۵۰۶
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۲۱۲۱/ر۷س۹
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۱۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۷۴۸۳-۹۹-۶

کتاب حاضر کوششی است برای بازسازی جغرافیای تاریخی مرو و شهرهای وابسته به آن از پیش از تاریخ تا زمان هجوم مغولان که بر اساس شواهد باستان شناسی و مدارک مکتوب تهیه شده است. 'اصل این تحقیق بر مبنای پژوهش‌های باستان شناسی انجام شده در محل مرو قدیم ـ توسط نویسنده ـ سپس تطابق نتایج به دست آمده با بررسی‌ها و کاوش‌های باستان شناسان روسی ـ ترکمنی ـ انگلیسی و ایتالیایی استوار شده و سپس حاصل بررسی‌ها و کشفیات باستان شناسی انجام شده دهه‌های اخیر, با نوشته‌های مورخان و جغرافی‌دانان دوران اسلامی مانند حدود العالم من المغرب الی المشرق و نوشته‌های مقدسی, استخری, ابن حوقل, جیهانی و یاقوت حموی تطبیق داده شده است'. کتاب از هفت فصل تشکیل شده است. فصل اول به بررسی منابع موجود تحقیق درباره خراسان و مرو و آسیای مرکزی می‌پردازد. فصل دوم به معرفی کوتاهی از خراسان و ماورائ‌النهر و جایگاه خراسان در سرزمین‌های اسلامی و جایگاه مرو در خراسان اختصاص دارد. در فصل سوم مدارک مکتوب تاریخی و شواهد باستان شناسی سده اخیر درباره مرو باستانی و تاریخی و شهرهای اطراف آن در دوره‌های پیش از تاریخ و تاریخی تا قبل از اسلام بررسی می‌شود. فصل چهارم کتاب مربوط به دوران اسلامی و حاوی این مطالب است: تاریخ شهر در دوران اسلامی, موقعیت جغرافیایی, نام شهر, بانی و بانیان شهر, وضعیت شهری و معماری و محلات شهر, مساجد, مدارس, کتابخانه‌ها و سایر بناهای مرو دوران اسلامی. فصل پنجم درباره شهرک‌ها و شهرهای وابسته و نزدیک به مرو است. در فصل ششم شهرهای دیگر منطقه که نقش عمده‌ای در گسترش فرهنگ و اقتصاد واحه مرو داشته‌اند, بررسی شده است. شهرهای مورد بررسی عبارت‌اند از: نسا, مرو رود, سرخس, ابیورد و روستاهای وابسته به آن‌ها. نویسنده در فصل هفتم وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی واحه مرو را از زمان رسیدن ترکان تا زمان هجوم مغولان بررسی می‌کند. در این فصل, مسائل اجتماعی, فرهنگی, مذهبی و سیاسی شهر, فعالیت‌های شغلی و نیروی انسانی, آب و منابع آبی شهر و منطقه, راه‌های ارتباطی بین مرو و سایر شهرها مورد بحث قرار می‌گیرند. در آخرین فصل جدول گاهنگار تاریخی به طبع رسیده که روند تاریخی گسترش تمدن در منطقه مذکور را از آغاز تمدن و فرهنگ در مرغیانه تا زمان هجوم مغولان نشان می‌دهد. در این فصل همچنین شرح مختصری ازمحوطه شهرها و دژهای دوره‌های پارتی و ساسانی و اسلامی فراهم آمده است. کتاب با کتابشناسی و عکس‌های رنگی و سیاه و سفید و طرح‌هایی از آثار تاریخی و باستانی مرو به پایان می‌رسد.