«نه» گفتن را یاد بگیریم

آموزش مهارت های اجتماعی موجب افزایش سطح اعتماد به نفس افراد و كاهش رفتارهای پرخطر می شود. این در حالی است كه برخی از نهادهای اجتماعی درباره آموزش مهارت های زندگی در بین خانواده ها و جوانان بسیار ضعیف عمل كرده اند.
مهارت های اجتماعی مسیرهای جامعه پذیری را برای نوجوانان مهیا می كند به نحوی كه آنان همانند یك عضو صالح و سالم وارد جامعه می شوند و از رفتارهای انحرافی نوجوانان و جوانان جلوگیری می شود. بدین معنا كه جوانان یاد می گیرند چگونه تصمیم گیری كنند و تفكر خلاق و انتقادی داشته باشند، چگونه احساس مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهند و از همه مهم تر چگونه نحوه رفتار مناسب با همسالان را یاد بگیرند.
از كاركردهای اصلی مهارت های زندگی ارتقای سلامت روحی ـ روانی افراد است و جوانان در طول اجرای برنامه های مدون آموزش هایی درباره افزایش خودآگاهی، تصمیم گیری حل مسأله، تفكر انتقادی، تفكر خلاق، كنترل هیجان ها در افراد فرامی گیرند. این آموزش ها بیشتر از سوی نهادهای درگیر با مسائل اجتماعی به جوانان داده می شود. همچنین آموزش های پیش از ازدواج و برخورد با مسائل بحران زا از دیگر آموزش های مهارت های اجتماعی است.
با توجه به جمعیت جوان كشور و مسائل و بحران های پیش روی این جمعیت ضروری است كه اقدام های اساسی تری در این بخش انجام شود. با این همه براساس آمار سازمان بهزیستی كشور تنها ۴۰۰ هزار نفر دانش آموز و دانشجویان ۱۲ دانشگاه در سال گذشته تحت پوشش طرح مهارت های زندگی قرار گرفته اند و امسال نیز برای نخستین بار طرح مهارت های زندگی به سربازخانه ها و محیط های كاری كشور می رود تا جمعیت بیشتری از مهارت صحیح زندگی كردن برخوردار شوند. دكتر «حبیب الله مسعودی فرید» مدیر كل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی درباره ضرورت طرح مهارت های اجتماعی در كشور می گوید: تحقیقات نشان می دهد كه ۵۰ درصد از كودكانی كه آموزش مهارت های زندگی دیده اند در برخورد با مشكلات با اعتماد به نفس بیشتری مواجه شده اند.
وی به مسأله طلاق و اعتیاد اشاره می كند و می گوید: براساس آمارها ۳۰ درصد از طلاق ها در سال اول و ۵۰ درصد آن نیز در ۵ سال اول زندگی اتفاق می افتاد. عمده مشكلات طلاق نیز به دلیل نداشتن آگاهی از زندگی زناشویی است. در بحث اعتیاد نیز فرد نمی تواند بر استرس ها و نگرانی اطراف خود بطور مناسب تسلط یابد. ولی فراگیری مهارت های زندگی نقش بسزایی در كاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس فرد دارد.
به گفته دكتر فرید، آموزش مهارت های اجتماعی نوعی تزریق واكسن اجتماعی روانی برای فرد است كه به ارتقای سلامت اجتماعی و خانوادگی فرد كمك می كند.
● نه گفتن آموختنی است
مهارت های اجتماعی اصلی ترین مباحث تربیتی است كه از سوی والدین و مربیان آموزشی به فرزندان آموخته می شود . معیارهای انتخاب دوست به عنوان همراه، هم كلاسی و همدم نخستین گام برای آغاز مهارت های اجتماعی است.
دكتر «مجید ابحری» رفتارشناس با تأكید بر این موضوع می گوید: گفتن نه به خواسته ها و مطالبات نامعقول و غیرمنطقی اطرافیان یكی از كاركردهای مهم آموزش مهارت های زندگی است. بسیاری از فرزندان از پاسخ منفی خجالت می كشند و در پاسخ به درخواست های نامعقول دوستان خود جواب مثبت می دهند و در نتیجه دچار مشكلات بسیاری در زندگی می شوند.
وی تأكید می كند: بسیاری از كودكان هم به دلیل ترس از نیشخند یا مسخره كردن دوستان دست به كارهای نامعقول می زنند و در نتیجه با دوستان ناباب به گرداب اعتیاد، انزوا، ترك تحصیل و خودكشی سقوط می كنند.
به گفته ابحری برای از بین بردن بحران هویت، پیروی از پوشش های ناهنجار و انجام آرایش و پیرایش های مخصوص افراد منحرف غربی نیازمند افزایش مهارت های اجتماعی در جامعه هستیم و فرزندان با این آموزش ها می آموزند كه در برابر تمام ناهنجاری ها و خواسته های نامعقول «نه» بگویند. با این همه ورود به اجتماع، رعایت حقوق دیگران در تمام ابعاد، احترام به معیارهای شهروندی، حركت در چارچوب ضوابط اجتماعی، انتخاب همسر، شغل و آینده و شرایط زندگی از مقوله های فراگیری مهارت های اجتماعی است. وی علاوه بر موارد فوق مهارت های اجتماعی را برای والدین هم بسیار مهم تلقی می كند و می گوید: والدین و مربیان اصلی ترین نقش را در فراگیری مهارت های اجتماعی دارند. والدین باید از تحقیر، مقایسه و تبعیض فرزندان به طور جدی خودداری كنند و تصور نكنند كه دوست بودن با فرزندان موجب شكستن حرمت ها و مبانی سنتی میان آنها و فرزندان می شود.
به گفته این كارشناس، افراط و تفریط عاطفی و تربیتی یا سخت گیری های انضباطی و تحصیلی، انتخاب رشته و هدف تحمیلی براساس سلیقه پدر و مادر و نه استعداد و توانایی فرزندان موجب سرخوردگی و كاهش اعتماد به نفس فرزند می شود.
ابحری به نقش خانه و مدرسه اشاره می كند و می گوید: مهارت های اجتماعی از سوی خانه و مدرسه بسیار پراهمیت و مهم تلقی می شود، علاوه بر آنها رسانه های گروهی بویژه رادیو و تلویزیون در آموزش مستمر مهارت ها می توانند بسیار كارساز باشند كه متأسفانه برخی از ارگان ها در ارتباط با بحث مهارت های اجتماعی كوتاهی می كنند.
شاید علاوه بر رسانه های گروهی نهاد خانواده و آموزش و پرورش به عنوان نهادهای متولی اعم از دولتی و یا غیردولتی غیرقابل انكار باشد و در مجموع تمام نهادهای اجتماعی اگر وظیفه ای پررنگ تر از خانواده نداشته باشند مسلماًمسئولیت كم تری نخواهند داشت بنابراین با آموزش مهارت های زندگی به سادگی می توان از بسیاری از آسیب های اجتماعی پیشگیری كرد.

هدی هاشمی

منبع : روزنامه ایران