تماشاخانه های جدید یا رقبای واقعی

البته در طول ۳۰۰۰ سال پس از آن تاریخ، دیگر خاورمیانه مشارکت مهمی در امر بیوتکنولوژی از خود نشان نداد. حال برخی شیخ نشین های ثروتمند مانند دبی، ابوظبی، قطر و عربستان سعودی درصدد تغییر این وضعیت برآمده اند.برپاسازی صنعت بیوتکنولوژی در چنین مکان هایی، قسمتی از راهبرد گسترده تر «ایجاد اقتصاد دانش- پایه محور قرن ۲۱» این کشورها است به نحوی که تولید ناخالص آنها در آینده فقط براساس فروش نفت و گاز نباشد. جهت دستیافت از وضع فعلی به وضع مطلوب، ثروت نفت برای تامین هزینه سرمایه گذاری لازم در برپایی زیر ساختار آزمایشگاهی و اداری لازم و جذب استعداد های بیوتک از سایر نقاط جهان مورد استفاده واقع خواهد شد. طرح جامع پروژه DuBiotech- که در دبی مستقر است- تا ماه آینده تکمیل گشته و ایده منطقه آزاد تجاری بیوتکنولوژی شکل خواهد گرفت. این منطقه مجموعه ای از تمهیدات و ابزارهای حمایتی نظیر امتیازات مالیاتی، پشتیبانی های درازمدت دولتی و تجهیزات نوین را دربر خواهد داشت. براساس پیش بینی ها، اولین مرحله این پروژه تا سال بعد راه اندازی خواهد شد. DuBiotech درصدد خلق فضای دوستانه تجاری با سمت گیری بیوتک است و لذا رویکرد آن در جهت جذب مشاوره ها از اروپا و ایالات متحده است. به گفته مدیر اجرایی DuBiotech «بدین منظور ما در حال مذاکره با چندین دانشگاه آموزشی بین المللی در ایالات متحده، انگلیس و دیگر نقاط اروپا هستیم.»بنابر نظر وی هدف پروژه خلق محیطی جاذب برای محققین جوان، سرمایه گذاران مخاطره پذیر و کارآفرینان است اما می پذیرد که دستیابی به چنین هدفی نیازمند صرف زمان، هزینه و مهارت زیادی است. از نظر وی «دو موضوع پول و زمان مشکلی نخواهد بود. اما یافتن مهارت مورد نیاز، چالشی در برابر رو خواهد بود.»از طرفی جذب استعداد های بیوتکنولوژی یک موضوع است و نگاه داشتن آنها در دورانی که همه کشور ها در سراسر جهان نیز در جست وجوی همین نیرو های کار هستند، موضوعی کاملاً متفاوت است. دو عامل محتمل موفقیت در این امر، پرداخت های مالی مناسب و ایجاد شرایط مناسب زندگی خواهد بود. زیرساختار پیشرفته بیوتک نیز عاملی بس مثبت و موثر است. لذا در همین جهت، ساخت یک پارک صنعت علوم زیستی با هزینه چهارصد میلیون دلار در ماه اکتبر (مهر ۸۴) آغاز شده، به نحوی که حداکثر تا اواسط سال آینده، بتوان آن را در اختیار بهره برداران قرار داد. وی گفت: «از قبل قرارداد هایی برای ارائه فضاهای آزمایشگاهی و اداری با چندین شرکت علوم زیستی منعقد گردیده است.»قطر نیز آرزو های بزرگی در زمینه بیوتکنولوژی در سر دارد. این شیخ نشین مایل به ایجاد مجموعه ای بیوتک گراست اما در وهله اول، تمرکز خود را بر ایجاد محیط تحقیق و آموزش این فناوری نهاده است که از نظر آنها لازمه رشد صنعت بیوتک است. بنابر اظهار یک عضو هیات مدیره بنیاد آموزش، علم و جامعه قطر مستقر در یک شهرک آموزشی در حومه دوحه، «درست از همان ابتدا، یکی از معیار های ما در فرایند انتخاب شرکای کاری تلاش در گزینش موسساتی بوده که تمرکز کاری آنها بر مدل آموزشی پژوهشی (Research Eduction) است.»بدین منظور، بنیاد قطری فوق تاکنون شراکت با چند موسسه معتبر آمریکایی نظیر دانشکده پزشکی Weill Cornell را آغاز کرده است. این دانشکده، سه سال پیش اولین گروه دانشجویان پزشکی را در شعبه خود در قطر پذیرفت. طی چند سال آینده، برنامه تکمیل یک بیمارستان ۳۵۰ تخته برای این مرکز آموزش پزشکی نیز در دست اجرا است. بودجه این برنامه از یک صندوق سرمایه گذاری های ۸ میلیارد دلاری تامین می شود. گرانت های اعطایی نیز برپایه یک سیستم رقابتی و با الهام از سیستم اعطای گرانت بنیاد ملی علم ایالات متحده (US National Science Foundation) ارائه می شود. عربستان سعودی و ابوظبی نیز برنامه های بیوتکنولوژی خاص خود را در سر دارند. به گفته مدیر اجرایی بنیاد تبادلات پزشکی جهان (Global Medical Forum Foundation) در زوریخ سوئیس، «ابوظبی هنوز به طور واقعی تصمیم خود را در این مورد نگرفته است. دلیل امر نیز این است که آنها در نظر دارند نتیجه فعالیت دیگر مناطق اطراف را بررسی کنند.»وی این نظر را در راستای طرح همکاری بین دانشگاه زوریخ، موسسه فدرال تکنولوژی زوریخ و بنیاد امور شرق زوریخ از یک سو و کشور های منطقه خلیج فارس از سوی دیگر اظهار نمود. هدف این طرح، یافتن سرمایه گذار از کشور های عربی و مشارکت موسسات زوریخ برای اجرای برنامه های آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی در کشور های حوزه خلیج فارس است. بنابر دیدگاه این مقام کارشناس، پول و سرمایه به تنهایی برای اطمینان از موفقیت کافی نیست، بلکه ملل خاورمیانه باید قوانین و حمایت های قانونی لازم برای ایجاد اقتصادهای دانش محور را برقرار کنند. همچنین به دلیل فقدان تاریخی حضور تحقیقات در ساختار این جوامع، دولت های خاورمیانه باید در جهت خلق فرهنگ تحقیق در جامعه و ایجاد توانایی رقابت در زمینه منابع و مهارت ها با سایر ملل قدم بردارند. شاید چندین دهه تا ایجاد چنین فرهنگی زمان لازم باشد. قطعاً آینده، میزان موفقیت، پول و سرمایه را در ایجاد اقتصادهای دانش محور و به خصوص بر پایه بیوتکنولوژی در مکان هایی همچون قطر و امارات نشان خواهد داد. همان طور که تجربه در سنگاپور نشان داد، جهد و کوشش و استعداد و توانایی ذهنی بیش از سرمایه در خلق مناطق بیوتک پایه موثرند. از طرف دیگر صنعت بیوتک نیز بار دیگر از این که منطقه ای در جهان درهای خود را بر روی این زمینه تخصصی می گشاید، بهره خواهد برد.

محمدرضا جبلی دبیر شبکه بیوتکنولوژی پزشکی کشور
WWW.Nature.com/bioent

منبع : روزنامه شرق