جایگاه نسخ پیش چاپ الکترونیکی در انتقال اطلاعات علمی و پژوهشی

هزینه بـالا و روز افزون فراهم كردن اطلاعات علمی باعث شده كه سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی افزایش یـابد. ما شاهد تـأسیس سرور نسخ پیش چاپ الكترونیكی شیمی، آرشیوclin Med وآرشیو PhilSciهستیم كه اینها فقط سه نمونه از این دست هستند. مخازن واسپاری نسخ پیش چاپ الكترونیكی، چه قدیمی و چه در حال تحول، این امید را بـه وجود آورده كه كتابخانه ها می توانند با هزینه معقولی دسترسی یه اطلاعات علمی مورد نیاز خود را ادامه دهند. این مقاله مزایـای سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی و موانع احتمالی بر سر راه پذیرش آنها را بررسی می‌كند.
●تعریف:
اصطلاح چـاپ الكترونیـكی محدوده ای از معانی را دربر می گیرد، با آن كه تعریف آن در ابتدا این بوده كه یك نویسنده یا گروهی از نویسندگـــان اثر خود را در بین متخصصین زمینه كاریشان توزیع كنند و بازخورد آنها را دریافت نمایند، امروزه تعریف چاپ الكترونیكی به اندازه ای عمومیت یـــافته است كه شـامل هـر اثـر الكترونیكی می شود كـه بـه وسیله نویسنده ای در خارج از محیط انتشـاراتی سنتی بــه گردش درآید.نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند مدركهایی باشند كه به سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی فرستاده شوند. بعضی از نسخ پیش چاپ الكترونیكی قبل از فرستاده شدن به سرورها باید توسط دست اندركاران ( بعبارت دیگر داوران) بررسی دقیق شوند و بعضی دیگر بدون اینكه بررسی دقیق شوند به سرورها فرستــاده می شوند و مؤلفــان برای ارائــه بازخورد درمورد یافتــه هایی كه دریافت می كنند، تشویق می شونـــــد. در بعضی موارد نسخ پیش چاپ الكترونیكی هم به سـرورها منتقـل می شونـد، و هم به مجله هــای علمی سنتــی فرستـاده می شوند تا در فرایند نقد و بـــررسی رسمی قــرار گیرند. نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند در هـرزمان توسط مؤلف روزآمد شوند و نسخه های قبــلی در سرور باقی می ماننــــــد. نسخ پیش چاپ الكترونیكی برای اطلاع دادن به همكــاران در مورد یك تحقیق در حــال پیشرفت و جویـا شدن نظریات متخصصین درباره آنها مورد استفــاده قرار می گیرند.
●سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی :
سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی ابزارهایی برای ذخیره كردن نسخ پیش چاپ الكترونیكی و مدیریت خدمات شبــكه هستند. سازمانهای گوناگونی آنها را اداره می كنند، ماننــد : ناشرین علمی، بنیادهای پژوهشی و بخشهای دانشگــاهی. بعضی سرورها ایمیل هوشمند ارائه می دهند كه در آنجا خوانندگان می توانند یك پروفایل از موضوعـــات مورد علاقه اشـان به وجود آورند و به محض اینكــه مقاله ای منطبق با پروفایل آنهـا وجود داشت به [ ایمیل ] آنها منتقل می شود. نویسندگان می توانند با استفاده از نرم افزار خود آرشیوی، مقالاتشان را به طور كامل به سرورها بفرستند. وقتی كه [مقالات] درسرور قرار گرفت خوانندگان می توانند به مقاله دسترسی پیدا كرده و آن را بخواننـد و یـا چاپ كننـد و یا آن را انتقال داده و ذخیـره كنند. خواننده همچنین توانایی دادن یك بــازخورد فوری به نویسنـده از طریق گروههــای مباحثه زنجیره ای را داراست.
●سابقه :
مجله علمی یك رسانه ارتباطی مهم برای جامعه پژوهشی در سرتا سر جهان است . همان طور كه lucky آن را جزئی از ارتباطات علمی قلمداد كرده است :” ارتباطات برای علم مانند سیستم گردش خون بوده است اگرچه خیلی حالت ضربانی نداشته است.” (Lucky,۲۰۰۰,p.۲۵۹)ولی نظـام ارتباطات علمی و پژوهشی بـه خصوص ارتباطات علمی تحت فشار شدیدی است، در مدت بیش از یك دهـه چون كه قدرت خریـد در مراكز دانشگاهی مرتبا” كاهش چشمگیری داشته، منابع پایه برای پشتیبــانی از آموزش، پژوهش و یـادگیری نیز در این مراكز كاهش یافته اند هزینه نگهداری مجموعه هــــای پژوهشی برای اغلب سازمانهای دانشگاهی غیرقابل تحمل شده است. و این بـــه علت تورم دورقمی قیمت مجلات و هزینه های بسیــار زیاد منابع الكتــرونیكی تجــــــــاری بوده است. به خصوص كتابخانه های استرالیــا و نیوزیلند كه بخش كوچــكی از بـــازار را تشكیل می دهند، آسیب پذیرند و قدرت تجـاری كمی دارند، و در زمینه نرخ برابری با نوسانات بازار نیز آسیب پذیر هستند. براساس آمــار انجمن كتابخانه های تحقیقاتی آمریكـا قیمت مجلات علمی ۲۰۷ درصد بین سالهای ۱۹۸۶- ۱۹۹۹ افزایش یافته است .(Association of Research Libraries , ۲۰۰۰)
●الگوهای جدید پشتیبانی اطلاعات علمی پژوهشی
به ویژه در حوزه‌های علمی، مفاهیم سنتی دسترسی به پیشینه پژوهشی، برای پاسخگویی به نیازها و انتظارات محققان، یا حتی برای جریان سرعت بخشیدن به توسعه علمی كفایت نمی كند. پیشرفتهای سریع در حوزه فناوری اطلاعات به شكلی چشمگیر، ماهیت ارتباط علمی را دگرگون نموده است. رشد اخیر «سرور»های چاپ الكترونیكی نمونه ای از شتاب رشد در مبادله اطلاعات علمی است. قبل از نشر از طریق اینترنت، پیش نویس های چاپی گزارشهای پژوهشی بین همكاران برای اظهار و نشر دانش علمی، مبادله می شد. این وضع امكان دسترسی آزاد و نامحدود به یافته های پژوهشهای جاری فراهم می كرد. آنها به صورت یك الگوی رایج گسترش می یافتند. دسترسی آسان و مبادله آزادانه اطلاعات بدون محدودیتهای مرزهای سازمانی و ملی. چاپ الكترونیكی ممكن است تهدیدی برای انتشارات پژوهشی برجسته نباشد، نظیر «Nature» و «Science» امادر صورت موفقیت چاپ الكترونیكی، مجلات پرهزینه و كم اهمیت تر كه توسط ناشران تجاری تولید می شود، تحت تاثیر قرار گیرد (Kiernan, ۱۹۹۹).چاپ الكترونیكی- با مجموعه ای از مزایا و معایب- خط سیر دیگری را برای انتشار ارائه كرد. چاپ الكترونیكی امكان یكپارچگی داده ها را فراهم كرد، نظیر تركیب متن با تصویر و پویانما(انیمیشن). آنها می توانند به سادگی روزآمد شده و همچنین این اطلاعات می تواند با اطلاعات الكترونیكی دیگر كه فرایند انتشار متفاوتی داشته یكپارچه شود. مانند داده های خام، استنباط‌های حاصل شده از تحلیل، استداركات موجز و در آخر بررسی اولیه.●مزایای نسخ پیش چاپ الكترونیكی:
▪سرعت انتشار:
در بعضی موضوعها كه انتشـار سریع دانش در آنها مهم می باشد، انتشــــــار الكترونیكی نسخه های پیش از انتشــار۱ یك ضرورت مسلم است. ( Tomaiuolo and Packer,۲۰۰۰,p.۵۳) برای مثال فیزیك یك رشته نسبتا” كوچك، فشرده و پیوسته است و فیزیكدانان بیشتر تمایل دارند كه كشفیات جدید را فرا گیرند تا اینكه در فراینــــــد طولانی بررسی دقیق كه به ارزیابی اعتبار نتایج تحقیقاتی می پردازد، وقت خود را صرف كنند. (Ckierman۱۹۹۹)همچنین انتشار سریع نتایج، در بسیاری از مقوله های تحقیقاتی برای حفظ اولویت و ایجــــاد بازخورد به موقع مهم می باشد. در بـررسی كـه انجمن نـاشرین جــامعه علمی وحرفه ای(APLS )با عنوان” آنچه نویسندگان می خواهند”در سال ۱۹۹۹ انجام داده، ۳۴ درصد نویسندگان اظهار داشتند كه سرعت انتشار مهمترین عاملی بوده كه آنها بـرای انتخاب یك مجله جهت انتشار [ مقاله] خود به آن توجه كرده اند . در بین فیزیكدانان فرایند رسمی دادن مقالات به مجلات با پیدایش روشهای انتشــــاراتی دیگر (سریعتر) بهبود یافته است. برای مثالarxiv یك منبع مسؤول اطلاع رسانی در زمینه فیزیك است كه اغلب رشتــه های این علم را زیر پوشش خود دارد و منابع خود را در زمینه علوم غیرخطی، ریاضیات و كامپیوتر، گسترش داده است. arxiv دارای ۱۳۰۰۰۰ چاپ الكترونیكی با رشد سالانه ۳۰۰۰۰می باشد و ۳۵۰۰۰ كاربر دارد كه آنها۸۰۰۰۰ مورد از این نسخ پیش چاپ الكترونیكی استفاده كرده اند و توسط ۱۵ كشور بازبینی می شود و به ارائه خدمات می پردازد. خدمـاتی مانند گزارش دادن از طریق پست الكترونیكی در مورد نسخ پیش چاپ الكترونیكی جدیدی كه در زمینه های مورد علاقه افراد دریافت كرده است. <http://arxiv.org/>
محققین در سرتا سر جهان برای گزارش دادن و ارسال تحقیقات جدید خود و اطلاع از تحقیقات جـدیددیگران از arxivاستفاده می كننـد. Arxiv سروری برای نسخ پیش چاپ الكترونیكی دارد كــه در آن جدیــــدترین انتشارات مقوله های گوناگون فیزیك وجود دارد و نیز ۹۰ درصد مقالاتی كه قبلا” در مجلات و كنفرانسها ارائه شده است را در بـردارد(Oconell,۲۰۰۰). arxiv الگویی از سرعت و تعامل مستقیم را ارائه می كند كه در آن محققین به عنوان تولید كننده ، توزیع كننده و استفاده كننده اطلاعات مشاركت دارند. توانایی سروكار داشتن با مجموعه عظیمی از داده ها :نسخ پیش چاپ الكترونیكی اساسا” ویژگی های بیشتری نسبت به مقالات معادل خود دارند. برای مثـال : آنها می توانند در یك رشته با توجه به گزارشات ارسالی توسط دیگران، تفسیرها و توضیحهایی را ارائه كنند. آنها توانــــایی ارتقاء روش ارائه نتایج را از طریق ارائه مجموعه زیادی از داده ها مانند تصاویر دیجیتــــالی و نتایج آزمایشــــات ناموفق را دارند.مثلا” سرور نسخــــه های پیش از انتشــار شیمی http://www.chemweb.com/preprint?url=/Cps می تواند همه فایلهای پیوست یك مقاله را بپذیرد و با آنها سازگاری پیدا كند. سیستمی مفید است كه به دانشمندان و محققین كمك كند تا از تجارب موفق و ناموفق دیگران مطالبی را بیاموزند.
●هزینه ها :
هزینه یك موضوع بسیار پیچیده است. (Varmus۲۰۰۰)از مركزسرطـــانMemorial Sloan-Kettering نكات مهم این بحث را به طور برجسته خاطر نشان می كند:“ استفاده زیاد از نشر الكترونیكی هزینه های كلی نشر را قطعا” پایین خواهد آورد، هرچنــد كه توزیع مخارج ممكن است مورد بحث بـاشد این نشان می دهد كـه چگونـه دست انـدركاران گوناگون نشریــات علمی در تعیـیـن هزینه های آنها سهم دارد مانند: نویسندگان، خوانندگان، انجمنهای علمی، سازمانهایی مانند: House Scientisit ، نهادهای دولتی و كتابخانه ها، البتـــه میزان سهمی كه هریك از این دست انـدركاران در هزینه ها باید داشتــه باشند موضوع قابل بحثی است. ولی خوب است كه خاطر نشان كنم به مرور زمان می توان به حالت اقتصادی رسید.” در حــالی كه Varmusبــه طوركلی به نشــر الكترونیكی اشـاره می كند و صرفه جویی مقیاسی كه او پیشنهاد می كند در مورد مدل چــاپ الكترونیكی دقیقا” صدق می كند. همان طور كه متون علمی آزادانــه و مجانی از طریق سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی در دسترس قرار می گیرند، نـاشرین نیز اصلاحاتی در الگوهای هزینه ای خود به وجودمی آورند. برای روبرو شدن با كاهش احتمـالی تعداد مشتریان، ناشرین ممكن است بــار هزینـه ها را از خواننده به نویسنده منتقل كنند.ممكن است نیــاز باشد كه نویسندگان هزینه پذیرش را به ناشرین بپردازند كه این كار براساس برنامه ای انجام می شود كه مدل هزینه به ازای صفحه نام دارد. نویسندگان می توانند این هزینه ها را جزو فرمهـای مؤسسه پشتیبـانی كننده تحقیق وارد كنند. كتابخانه ها می توانند در انتخاب خود طوری عمل كنندكه از بعضی از هزینه های اشتراك جاری مجلات سنتی رهایی یابند و در نتیجه در موقعیتی قرار گیرند كه در هزینه های پذیرشی كه نویسندگان با آن روبرو هستند مشاركت كنند.
●بررسی دقیق :
“توزیع اطلاعات علمی به وسیله روشهای الكترونیكی به معنی اشاعه اطلاعات نامنظم و بدون كیفیت و [ نیزبه معنی ] فقدان سلسله مراتب ارزشمنـــدی از ساختار اطلاع رسانی در علوم نیست”(Varmus,۲۰۰۰) . در مطالعـــــــه ای كه (ALPS۱۹۹۹) ]با عنوان [ ” آنچه نویسندگان می خواهند” انجام داده نویسندگان اظهار داشتند كه بررسی دقیق بایستی ادامه داشته باشد همان طوركه عدم آن می تواند برای كیفیت آثـــار چــــاپ شده زیان آور باشد، آنها همچنین از امكــان بـررسی دقیق الكترونیكی حمایت كردند.چون كه امروزه اطلاعات الكترونیــــكی قابل دسترس از رشد زیادی برخوردار شده اند، فراینـــد بررسی دقیق كه به پـالایش [ اطلاعات ] می پردازد بــرای صرفه جویی در وقت محققین اهمیت زیــادی پیدا كرده است. خیلی ها ممكن است با دیدگاهی كه سردبیر یك مجله تاریخی بیان كرده و به وسیلهMcGinty,۱۹۹۹,p.۱۰۵) ( نقل شده است موافق باشند:” انتشارات خیلی زیاد به اندازه كافی فوق العاده نیست”. همچنین پالایش تحقیقات راهنمایی هایی را درباره ارزش گذاری برای محققین تازه وارد به یك رشته ارائه می كند، ولی همان طور كه Ginsparg خاطر نشان كرده” وقتی كه مقاله ای در یك مجله مروری دقیق وارد می شود به معنی صحت آن نیست… بلكه به معنی این است كه اشتباهات آشكاری در آن وجود ندارد”(Gorman,۲۰۰۱,p.۷۷ نقل شده ازGinaparg) .استفاده از نسخ پیش چاپ الكترونیكی باعث می شود بررسی های دقیق از یك سیستم بسته و معمولی ـ كه در آن تعداد كمی مطالب انتخاب شده وجود دارد ـ به یك فرایند باز و روبه رشد تبدیل شوند. [كه این فرایند] بالقوه بسیـــاری مطالب از رشته های گوناگون را در بر می گیرد. این ماهیت بازگزارش و تفسیر تضمین می كند كه محققین دقیق بوده و در ارزیابی كار همكاران خود دقت و وظیفه شناسی از خود نشان داده اند. صاحبان این سرورها افرادی دانشگاهی و علمی بوده و تضمین می كنند كه مطالب مروری نامربوط و افترا آمیز منتشر نشود. ClinMed نمونه ای از مطالب بــررسی دقیق باز است . http://clinmed.netprints.org ( این مشاركت به وسیله گروه انتشاراتیBMJ و كتابخانه های دانشگاهی Stanford انجام شده است. ) خوانندگان می توانند نظریات خود را درباره هر مقاله از طریق تسهیلات پاسخ دهی سریع ارسال كنند، هدف این است كه پاسخ هایی كه واقعا” به موضوع ارتباط دارند دریافت شوند. دسترسی باز به كتابخانه ای حاوی نسخ پیش چاپ الكترونیكی بین رشته ای :برای جستجوی به هم پیوسته در سرتــاسر سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی گونــــاگون پروژه” آرشیوهـــــای باز” http://www.openarchives.org توسعه یافته است. این به خصوص در مورد مقوله هایی كه تحقیق در آنها به طور روزافزون بین رشته ای شده است بسیار با ارزش می باشد. آرشیوهای باز محققین را قادر می كند كه مقالات تحقیقاتی را در محدوده ای از سرورهای موضوعی با یك شاخص بازیابی جستجو و بازیابی كنند. مشاركت كنندگان در این پروژه عبارتند از: Cogprints,NCSTRL,Arxiv مسئولیت پروژه به عهده شورای منابع اطلاع رسانی و كتابداری، اتحادیه كتابخانه های دیجیتالی، ائتلاف منابع دانشگاهی و نشریات علمی، انجمن كتابخانه های تحقیقاتی و كتابخانه تحقیقاتی آزمایشگاه ملی LosAlamos می باشد.
●موانع و مسائل:
▪انتشارات مقدم:
نویسندگان نگران هستند كه انتشار یك چاپ الكترونیكی مانع انتشار آن مطلب در مجلات بررسی دقیق شود. مبتكرین در دوران چــاپ (دهه ۱۹۶۰ ) بــــا این مشكل مواجه شدنـد، یعنی زمانی كه مؤسسه ملی بهداشت آمریكا (NIH ) بــا توزیع نسخه های پیش از انتشـار مقالات زیست پزشكی از طریق گروههای مبادله اطلاعاتی ( IEGS ) این كار را تجربه كرد. ولی ویراستاران مجلات علمی هیئت تحریریه خود را متقاعد كردند تا مقالات و ســـایر مدارك ارتباطی كه قبلا” در چرخه(IEGS ) قرار گرفته اند را قبول كنند. مخالفت به حدی بود كه این كار دیگر انجام نشد و عملا” باعث شد كه دیگر نسخه های پیش از انتشار تحقیقات در متون علمی وارد نشود . « ... این احتمالا” یكی از سه مانع عمده برای رشد بیشتر فرهنگ نسخه های پیش از انتشار در علوم بود. دومیــــن [مانع] قطع پشتیبــانی از(IEGS ) توسط (NIH )بودكه بخشی از آن به علت هزینه هایی بودكه ادامه و گسترش(IEGS )دربرداشتند. سومین [مانع] ادامه مخالفت بسیاری از دانشمندان زیست پزشكی ارشد و مشهور با توزیع مقالات بررسی نشده بود.(Till,۲۰۰۱) »حتی امروزه بعضی نــاشرین به نسخه هــای منتشر نشده مؤلفین كه به سرورهای وب ارســال می شوند توجهی نمی كنند. مانند انجمن شیمی آمریكا و ناشرینEngland Journal of Medicine, Science New . سایر ناشرین مقــالاتی را كه در سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی وجود دارنــد را قبول می كننـــد.جـامعه سلطنتی شیمی) Chemistry (Royal Societyمقـــالاتی را كه سرورهــای نسخ پیش چاپ الكترونیكی وجود دارد را رد نمی كند. of Neuroscience ,Physical Review ,Journal American Journal of Mathematics این چنین توزیعی را سازگار با مجلات خود می دانند. ناشر [مجله] Nature اظهار می دارد كه وجود نسخ پیش چاپ الكترونیكی در سرورها مانع ارائه این انتشــــارات نمی باشدClinMedلیست مجلاتی كه نسخ پیش چاپ الكترونیكی را قبول می كنند و یا از قبول آنها خودداری می كنند را منتشر می كند كه از طریق این آدرس در دسترس است: http://clinmed.netprints.org/misc/policies.shtml. اگر اساتید دانشگاه دارای انتشارات مقدم باشند نگران انتشار آثارشان در سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی هستند. زیرا كه نمی خواهند چشم انداز كمك ها و پشتیبانیهای مالی را از دست بدهند.ارائه مقاله در مجلات برجسته یك عامل مهم در تصمیمات مربوط به استخدام رسمی و ارتقاء [اساتید دانشگاه ] می باشد.
▪اجبار در نشر :
محققین در یك محیط پژوهشی بسیار رقابتی كار می كنند. یكی از آثار جانبی ناخواسته این چنین رقابتی این است كه نویسندگان مرتب به این فكر می افتند كه نتایج تحقیقات خود را پیش از موعد مقرر و شتابزده اعلام نمایند.باتوجه به ماهیت عمومی رسانــه، به هرحــال ممكن است محققین بــرای اینكه اولین نفر در انتشــار مطلبی باشند عجله كرده و نتایج [ تحقیقات ] خود را كاملا” بررسی نكنند. «وقتی كه یك مدرك ارتباطی به وسیله ۷۰۰ متخصص و یا بیشتر مورد موشكافی قرار بگیرد یك فرد باید احمق باشد كه با ارائه یك مقاله درجه دوم یا پیش پا افتاده خود را به خطر بیندازد.»(Till,۲۰۰۱,p.۹ نقل شده ازGreen)Varmusروشهــای گونـاگونی را برای حفظ كیفیت اطلاعاتی كه از طریق سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی توزیع می شوند ارائه می كند:"با تعیـــین صلاحیت پدید آورندگان هر سایت الكترونیكی كه برای انتشارات علمی به وجود می آید و با مشخص كردن معیارهای صریح برای جلوگیری از ورود و حفظ بسیاری از ویژگیهای بررسی و پالایش [ مقالات] كه در مجلات چاپی و هیئت های تحریریه و بررسی های دقیق و دیگر موارد وجود دارد. (۲۰۰۰Varmus ) [ می توان به این كیفیت رسید] ."
▪مسائل امنیتی :
نویسندگان ممكن است تمایل به انتشار مقالات خود در سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی نداشته باشند زیرا آنها نگران هستند كه یكپارچگی محتوایی مقالات آنها به خطر افتد. مدارك ممكن است به طور تصادفی یا مغرضانه دچــار تغییر شوند سرقت ادبی نیز مورد توجه است، زیرا امكانات رسانه نسخه برداری بدون ارجاع را امكان پذیر می كند.
●رابط جستجو و توانایی بازیابی :
از بعضی سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی انتقاد شده است زیرا كه رابطهای آنها كاربرمدار نبوده اند، در حالی كه بعضی دیگر به نیازهای كاربر نهایی پاسخ داده اند. زیرا كه رابطهای جستجوی آنها از نظر عملكردی، انعطاف پذیر و واضح بودنـــد. برای مثال arvix راهنمــاییهای عــالی برای كـــاربران فــراهم كرده است. سرور http://www.leeds.ac.uk/educol/index.html Educationlin نمونه ای از رابط جستجو است كه با خواست كاربر نهایی پیشرفت كرده است.
●پروانه ثبت اختراع :
جایی كه پروانـــه های ثبت اختراع تولیدات و فراینــدها، نتایج مطلوب كار بـاشد، محرمــانه بودن نتــایج تحقیق، ضرورت انتشار سریع و گسترده اطلاعات را تحت الشعاع خود قرار می دهد. در این محیطها نسخ پیش چاپ الكترونیكی ممكن است رشد پیدا نكنند. “برای مثال در تحقیقـات شیمی فرصتهای بیشتری برای ثبت اختراع نسبت به فیــزیك وجود دارد و بسیاری از شیمیدانان نمی خواهند اطلاعات را منتشر كرده یا [با دیگران ] به مشاركت بگذارند، زیرا كه آنها از نظرتجاری ممكن است با ارزش باشند.”) Bovenschulte & Parker نقل شده به وسیلهGorman,۲۰۰۱,p.۷۷●●جمع بندی:
امروزه سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی زیادی فعالیت دارند، در زمینه شیمی، فلسفه، علوم تربیتی و تاریخ و نیز در مقوله های دیرینه تر مانند فیزیك، ریاضیات و اقتصاد. افزایش نسخ پیش چاپ الكترونیكی نشانه خوبی از تغییر در محیط الكترونیكی و گام برداشتن به سوی روشهای تواناتر برای ارتباطات علمی است. رشته های علمی از نظر پذیرش نسخ پیش چاپ الكترونیكی بسیار با هم فرق می كنند Robkling استــــاد سیستم هـــا و علوم اطلاع رســـانی در دانشگاه ایندیـــا واقع درBloomingcoo می گوید : (Kierman ۱۹۹۹,Cronin ۲۰۰۰)“ در اثری كه تولید می شود اعتبار ذاتی وجود دارد هرچند كه مراحل رسمی و نهایی بررسی دقیق را طی نكرده باشد. آن مدل ممكن است از نظر فنی در ســـایر مقوله ها تكـرار شود ولی از نظر اجتماعی ممكن است پذیرفته نشود. بنابراین باید تفاوتهای اجتماعی موجود در مقوله های [ اصلی ] و مقوله های فرعی را قبول كرد و نیز پذیرفت كه چگونه این تفاوتهای روحی ـ روانی، شناختی و رفتاری، اقتباس الگوهای جدید نشر، ذخیره سازی و آرشیو سازی و اطلاعات ارتباطی را سرعت بخشیده یا به تاّخیر می اندازند. “(Cronin ۲۰۰۰)سروری كه به تازگی در زمینه شیمی به وجود آمده است، می تواند در آینده یك ابزار ارزشمند باشد.” تاكنون شیمیدانان تمایل داشتند كه نتایج پژوهشهای خود را به مشاركت بگذارند. نظریات مفید جمع آوری شده بیش از ۱۲۰مدرك را به سرور Chemweb رایگان ارسال داشته است. این ممكن است كم به نظر برسد. توجه كنید كه یك ناشرچاپی (یعنی انجمن شیمی آمریكا در واشنگتن دی سی) سالانه ۳۲مجله بررسی دقیق با ۲۰۰۰۰مقاله منتشرمی كند. ولی دقت كنید كه یك سرورنسخه های پیش از انتشار در آزمایشگاه ملی لوس آلاموس NMكه شروع ضعیفی داشته، در اولین چهار ماهه شروع كارش در سال۱۹۹۱، ۲۲۵ مورد دریافت داشته است. این مخاطره آمیز است ولی پیشرفت خواهد كرد، تا نشانه ای برای تلاشهای بعدی در زمینه نسخه های پیش از انتشار الكترونیكی شود”.(Gorman,۲۰۰۱,p.۷۶) باید دید كه آیا نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند ورود موفقیت آمیزی در محیط های تحقیقاتی رقابتی داشته باشند. نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند روش ارتباط محققین با یكدیگر و با خواننده هایشان را تغییر دهند.نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند یك رسانه ارتباطی مؤثر، مطمئن و سریع برای نویسندگان فراهم كنند. آنها نویسندگــــان را قــــادر می سازند كه نتایج تحقیقاتی خود را در مرحلــــه ای از فرایند تحقیق،بــا همتایان خود به مشاركت بگذارند و سؤالات خود را با آنها مطرح كرده و بازخورد منـــــاسب را دریافت نموده و منابع دائمی و بادوام از كارهای خود ایجاد نمایند. ولی تــاّثیر كلی نسخ پیش چاپ الكترونیكی برای همه دست اندركاران صنعت ارتباطــات علمی مثبت نیست. همان طور كه نسخ پیش چاپ الكترونیكی در فرآیند ارتباطات علمی وارد و با آن ادغام می شوند، ارتباطات بین نویسندگان، ناشرین، خوانندگان و كتابخانه ها نیز تغییر می یابد. هنوز موضوعات زیادی وجود دارد كه بایدحل شوند تا ما همان طور كه Eisen در مورد” كتابخانه عمومی علوم” پیش بینی كرده، به این حوزه نگاه كنیم. “آینده واقعی نشر این چنین خواهد بود كه در آن زمان هیچ كس كنترلی بر متون ( نشریات ) ندارد.” Eisen) نقل شده به وسیله ( Karow.
یادداشتها :
۱- نرم افزار خود آرشیوسازی مجانی كه نویسندگان می تواند با آن مقالاتشان را وارد سرور نسخ پیش چاپ الكترونیكی كنند را می توان در سایت وب با آدرس http://eprints.org پیدا كرد.
۲- این پیش نویس ها اغلب با این اسامی نامیده می شوند: مقاله، مقاله كاری، مقاله مباحثه ای، مقاله تحقیقی.
۳- در این نقل قول، اگر بخواهیم دقیقا” اصطلاح نسخه پیش از انتشار را توصیف كنیم، باید آن را چاپ الكترونیكی بدانیم چون كه نویسنده به انتشارات الكترونیكی اشاره می كند.
۴- برای توضیح بیشتر در مورد اهداف و پیشرفت های پروژه آرشیوهای مجانی شامل خصوصیات فنی و خوانندگان آن می توانید به این سایت وب مراجعه كنید .http://www.openarchives.org
منابع و مآخذ :
Association of learned and professional Society Publishers (ALPSP) (۱۹۹۹), What Authors Want: The ALPSP Research Study on the Motivations and Concerns of Contributors to Learned Journals (۱۹۹۹), Association of Learned and professional Society Publishers, Worthing .
Association of Research Libraries (۲۰۰۰), “ Monograph and serial costs in ARL libraries, ۱۹۸۶-۱۹۹۹”, http://www.arl.org/stats/arlstat/۹۹intro.html
Cronin, B. (۲۰۰۰), “Bibliometrics and beyond : some thoughts on webometrics and influmetrics” , http://www.biomedcentral.com/info/cronintr.asp
Gorman, J.(۲۰۰۱) , “ the end of good science?” , science News , Vol. ۱۵۹, ۳F ebruary , pp.۷۶-۸
Karow, J. (۲۰۰۱), “ publish free or perish” in scientific American, ۲۳ April, http://www.scientificAmerican.com/explorations/۲۰۰۱/۰۴۲۳۰۱publish/index.html
Kiarnan, V. (۱۹۹۹), “ Open server` project promises alternative to costly journals”, Chronicle of Higher Education, Vol. ۴۶ No. ۱۵, p. A۴۳.
Lucky. R. (۲۰۰۰), quoted in “Pathways of discovery” , Science, Vol. ۲۸۹ ۱۴ July, P. ۲۵۹.
McGinty, S. (۱۹۹۹), Gatekeepers of Knowledge, Bergin & Garvey, Westport, CT
O`Connell, H. (۲۰۰۰), “Physicists thriving whit paperless publishing” , Report- no : SLAC-PUB-۸۳۵۷, HTTP://ARXIV.ORG/ABS/PHYSICS/۰۰۰۷۰۴۰
Till, J.E. (۲۰۰۱) , “Predecessors of preprint servers” Learned Publishing , Vol. ۱۴ no. ۱, pp.۷-۱۳
Tomaiuolo, N.G. and Packer, J.G. (۲۰۰۰), “Pushing the envelope of electronic scholarly publishing”, Searcher, Vol. ۸ No. ۹, pp. ۵۳-۶۱.
Varmus,H.(۲۰۰۰), “What will the new environment look like?”, http://www.biomedcentral.com/info/varmus-tr.asp
پیوست:
مثالهایی از نسخ پیش چاپ الكترونیكی :
پژوهشهای كشاورزی و اقتصاد كاربردی : http://agecon.lib.umn.edu
یك كتابخانه تمام متن در مورد متون علمی كشاورزی و اقتصاد كاربردی است .
سرور چاپ الكترونیكی در زمینه شیمی :
http://www.chemweb.com/preprint?url=/cps
Cps برای جامعه شیمی یك مورد مهم و ابتكاری است، مجانی بوده و رسـانه ای برای انتشار مقالات تحقیقی در زمینه شیمی است. ارائه مقاله به Cps برای همگان آزاد است، هم مقالاتی كه كامل شده اند و هم آنهایی كه در حال انجام هستند. محققین می توانند برای دسترسی به بعضی تحقیقات جدید در زمینه شیمی از آن استفاده كنند.
پزشكی بالینی : http://clinmed.netprints.org
در دســامبر ۱۹۹۹ شروع به كــار كرد. این سرور چـــاپ الكترونیكی سایتی است كه نویسندگان و محققین می توانند پژوهشها و مطالعات كامل خود را در آن وارد كنند یا از مطالعات موجود در آن استفاده كنند. امكان دسترسی به این پژوهشها و مطالعات قبل از بررسی دقیق یا بعد از آن و یا در ضمن بررسی توسط دیگران وجود دارد. دامنه پوشش موضوعی آن پژوهشهای بنیادی در زمینه بهداشت و پزشكی بالینی است.
این مقاله ترجمه ای از :
Garner, Jane ; Horwood, Lynne and Sullivan, Shirley. The place of eprints in scholarly information delivery.:Online Information Review.۲۵(۴):۲۵۰-۲۵۶ , ۲۰۰۱.
نویسندگان: جین گارنر، لین هاروود و شرلی سولیوان
مترجم :سید احمد خوشرو
عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران