افغانستان؛ از جنگ‌سالاری تا حزب‌گرایی

كشور افغانستان یكی از همسایگان ۱۴گانه جمهوری اسلامی ایران است كه بیش از ۸۵۰ كیلومتر مرز مشترك با هم دارند.
افغانستان در امتداد مرزهای شمال‌شرقی و جنوب‌شرقی ایران در كنار استان‌های خراسان و سیستان و بلوچستان قرار دارد. به‌لحاظ تاریخی این كشور بعد از فروپاشی امپراتوری نادرشاه افشار در سال ۱۷۴۷‌م (۱۱۲۶ خورشیدی) از ایران جدا گردیده و طی بیش از ۲ قرن و نیم است كه به همین نام شهرت یافته است. این حوزه جغرافیایی از وجوهات مشتركی چون خویشی، پیوندی، تاریخی، تمدنی، اعتقادی، نژادی،‌ فرهنگی و زبانی برخوردارند. به‌ویژه در حوزه فرهنگ این وجه‌اشتراك خیلی بارز و برجسته می‌نماید زیرا كه زبان مردم هر دو كشور فارسی دری است كه با آن سخن می‌گویند و زبان اولین وسیله ارتباطی بین انسان‌ها می‌باشد.
به‌قول مولانا: «همزبانی خویشی و پیوندی است/
مرد با نامحرمان چون بندی است»
خوشبختانه ویژگی همزبانی و پیوندی به مثابه دو شاخه یك درخت كه ریشه آن در ازمنه مختلف همواره از یك آبشخور مشترك سیراب گردیده است، جریان داشته و این دو ملت با هم همدل هستند و پیوند عمیق اعتقادی دارند چرا كه مسلمانند و متعلق به تمدن انسان‌ساز اسلام و نوبهار معطر گلستان محمدی (ص)، با هم همزبانند چرا كه در خانواده با عظمت زبان و ادب پارسی پرورش یافته‌اند.خلاصه اینكه هر دو ملت میراث‌دار و وارث ارزش‌های گرانبهای تمدن بزرگ اسلام و فرهنگ غنی و گهربار زبان و ادب فارسی می‌باشند. كشور افغانستان بارها شاهد عبور خونین فاتحان تاریخ بوده ولی به مستعمره هیچ قدرتی در نیامده است. افغانستان ۳ بار به اشغال انگلیس، یك بار به اشغال شوروی سابق و الان هم به اشغال آمریكا درآمده است. در همین راستا محمدحسن جعفری دبیركل حزب رفاه ملی افغانستان که جدیدا تاسیس یافته و جالب اینکه بعداز حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ قریب به ۱۰۰ حزب در افغانستان شروع به فعالیت کرده است!روز یكشنبه مورخ ۱۰/۴/۸۶ ضمن حضور در خبرگزاری مهر و تبادل‌نظر با مهندس اسماعیلی، مدیرعامل این خبرگزاری به تشریح اوضاع و تحولات اخیر افغانستان پرداخت و در گفت‌وگویی با خبرنگار مهر به سوالات مختلف پاسخ داد كه مفصل این گفت‌وگو بدین شرح است:
ـ به عنوان اولین سوال، حزب رفاه ملی افغانستان در چه زمانی و با چه ایده و رویكردی به عرصه سیاست افغانستان وارد شد؟
حزب رفاه ملی افغانستان با توجه به نیازهای سیاسی - فرهنگی این كشور در شرایط جدید و بعد از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۲ توسط عده‌ای از نخبگان افغانی تشكیل شد و پا به عرصه سیاسی افغانستان گذاشت، ما درخواست تاسیس حزب‌مان را با تشریفات قانونی به وزارت عدلیه (دادگستری) افغانستان دادیم و مجوز قانونی دریافت كردیم، ما هم اینك در ۲۲ استان افغانستان، عضو و دفتر حزبی داریم و اغلب نیروهای ما در كابل، هرات، مزارشریف؛ سرپل و جوزجان هستند، یعنی بیشتر در مناطق غربی و شمالی افغانستان حضور داریم.
ـ ویژگی و رویكرد خاص حزب شما نسبت به سایر احزاب افغانی چیست؟
حزب رفاه ملی یك حزب منحصر به فردی است كه از همه جریانات و اقوام افغانستان در آن حضور دارند، هم از اهل سنت، هم از شیعیان، از قوم هزاره، تاجیك و پشتون در آن عضویت دارند. حزب رفاه ملی برخلاف بسیاری از احزاب افغانی تلاش كرده كه وابسته به قوم و مذهب و نژاد خاصی نباشد و یك حالت «ملی» و فراگیر داشته باشد، بسیاری از علمای دینی و شخصیت‌های فرهنگی مثل آیت‌الله میرحسین شریفی، احسانی و... در كادر مركزی ما حضور دارند، رویكرد ما اصلاح‌طلبانه است و شعار رسمی حزب ما «حكمت، عدالت، آزادی» و «رفاه ملی، انتظار دیروز، افتخار امروز و اقتدار فردا» می‌باشد.
ـ یعنی می‌شود گفت كه حزب رفاه ملی یك حزب ملی‌گراست؟
البته ما هوادار آن اندیشه ملی‌گرایانه كه امام خمینی(ره) گفتند اساس بدبختی ملت‌هاست، نیستیم، بلكه ملی را به معنای نگاه فراگیر و غیر طائفه‌ای به اقوام افغانی در نظر داریم، جالب است بگویم كه این نوع نگاه ملی ما باعث شده كه چند تن از نمایندگان پارلمان افغانستان از ما تقاضای عضویت در حزب كنند كه ما هم پذیرفتیم، نكته دیگر این است كه ما یك جریان سوم اصلاح‌طلب را در افغانستان با شركت حدود ۲۰ حزب تشكیل دادیم كه ازجمله این احزاب می‌توان به جنبش دموكراسی افغانستان، حزب صلح اسلامی و... اشاره كرد.
جایگاه احزاب در سیاست افغانستان چگونه است؟ آیا احزاب به عنوان نهادهای مدرن توانسته‌اند ـ ریشه و جایگاهی در جامعه سنتی افغانستان پیدا كنند؟
بعد از تحولات ۱۱ سپتامبر و سقوط طالبان تا امروز حدود ۸۴ حزب در افغانستان شروع به كار كردند كه البته از این میان، حدود ۱۵ حزب كاملا فعال داریم، فرهنگ حزبی در افغانستان رو به گسترش است.
ـ آیا شما یك حزب اسلامگرا و هوادار اجرای شریعت محسوب می‌شوید؟
ما نه اسلام آمریكایی را قبول داریم و نه اسلام طالبانی را، ما اسلام معتدل و واقعی را قبول داریم، اسلامی كه مخالف رشد و پیشرفت و توسعه نیست، اسلامی كه هوادار صلح و برادری است.
ـ دیدگاه و موضع شما درباره دولت حامد كرزای چیست؟ شما موتلف دولت محسوب می‌شوید یا مخالف دولت؟
ما در ابتدا از هواداران و حامیان دولت آقای كرزای بودیم و از دولت حمایت می‌كردیم، ولی به مرور حمایت خود از دولت را كم كردیم و منتقد دولت كرزای شدیم، دلیل مهم انتقاد ما از دولت كم‌توجهی دولت به فرهنگ افغانستان و عدم تحقق وعده‌ها بود.
دولت كرزای چقدر استحكام و قوت دارد؟ فكر می‌كنید بتواند در برابر چالش‌های موجود دوام بیاورد؟
فكر می‌كنم دولت كرزای تا آخر موعد قانونی خود بتواند سركار باشد، البته ساختار فعلی دولت واقعا نیازمند اصلاحات است، بخشی از این اصلاحات انجام شده و برخی دیگر انجام نشده است، دولت كرزای مشاوران خوبی ندارد.
ـ مهم‌ترین دستاوردها و خدمات دولت كرزای تاكنون چه بوده است؟
گسترش رسانه‌ها و مطبوعات مهم‌ترین خدمت دولت كرزای است، البته جاده‌سازی و كارهای عام‌المنفعه خوبی هم انجام شده است كه قابل تقدیر است.
ـ چند شبكه خبری و تلویزیونی غیر دولتی در افغانستان وجود دارد؟
ما در حال حاضر شش شبكه ماهواره‌ای و تلویزیونی داریم، روند گسترش رسانه‌های غیردولتی بسیار سریع است، از جمله شبكه‌های «طلوع، آریانا، آینه، افغان، شمشاد و...» كه همگی به بخش خصوصی تعلق دارند و شبكه «ملی» تنها شبكه دولتی تلویزیونی در افغانستان است. البته چند شبكه هم در حال راه‌اندازی هستند مثل شبكه تمدن و خراسان.
موضع حزب شما در مورد حضور نیروهای بیگانه اعم از ناتو و آمریكایی‌ها در افغانستان چیست؟
ما خواهان حضور قانونمند نیروهای خارجی در افغانستان هستیم، این حضور باید كاملا قانونی و تعریف شده باشد، به نظر ما شكل فعلی حضور نیروهای خارجی در افغانستان به صلاح ملت و دولت افغانستان نیست و همین حضور نیروهای بیگانه باعث و بهانه حضور تروریست‌ها و القاعده در افغانستان شده، مثلا نیروهای انگلیسی در افغانستان عامل و باعث فتنه‌ها و درگیری‌های مذهبی هستند.
ـ این روزها بسیاری از صاحبنظران نسبت به خطر بازگشت طالبان هشدار می‌دهند، شما به عنوان یك فعال سیاسی، این خطر را چقدر جدی می‌دانید؟
مطمئن هستیم و مطمئن باشید كه مردم افغانستان دیگر طالبان را نمی‌خواهند و از آنها متنفر هستند و هیچ زمینه‌ای برای بازگشت و قدرت گرفتن مجدد طالبان به افغانستان وجود ندارد، مردم افغانستان، طالبان را استفراغ كرده‌اند، طالبان در چند نقطه محدود مثل زابل، اوزگان، غزنین و هلمند فعال هستند و با كمك برخی نظامی‌های پاكستان به حیات خود ادامه می‌دهند، بقایای طالبان در این مناطق به كار كشت خشخاش و تجارت آن مشغول هستند، افغانی‌ها شاهد آدمكشی و انتحار این گروه هستند و هیچگاه روی خوشی به آنها نشان نخواهند داد.
ـ همانطور كه می‌دانید یكی از چالش‌های جامعه افغانی نوع نگاه و رویكرد به زنان است، آیا زنان هم در حزب شما عضویت دارند؟
بله، در شورای مركزی حزب رفاه ملی، سه زن عضویت دارند كه برای ما ارزشمند و افتخارآمیز است و اصولا یكی از اهداف ما تلاش برای آموزش همگانی دختران در افغانستان است.
ـ شنیده می‌شود كه فساد و فحشا اخیرا در افغانستان و به‌خصوص شهرهای بزرگ مثل كابل افزایش خاصی پیدا كرده است، دلیل گسترش فساد چیست؟
بله، متاسفانه این مساله صحت دارد و خارجی‌ها و به‌خصوص NGO ‌های خارجی كه در سطح افغانستان پراكنده است نقش عمده‌ای در گسترش و رواج فساد اخلاقی دارند، یكی از مطالبات ما قانونمندكردن فعالیت این گروه‌ها در افغانستان است، آنها علاوه بر كارهای فسادانگیر، بعضا فعالیت‌های جاسوسی هم می‌كنند.
ـ همواره یكی از مصائب افغانستان، «جنگ سالارها» بوده است، آنها الان چه می‌كنند؟ آیا جذب دولت و جامعه شده‌اند یا همچنان به كار سابق خود می‌پردازند؟
واقعیت این است كه مردم از جنگ خسته شده‌اند و از جنگ‌سالاران فاصله گرفته‌اند، احزاب به مرور جای جنگ‌سالاران را می‌گیرند، مردم افغانستان به مرور از قوم‌گرایی و جنگ‌سالاری فاصله گرفته‌اند و دیگر به آن دوران بازنمی‌گردند و الان بازسازی و توسعه افغانستان دغدغه اكثریت مردم و نخبگان افغانی است، مثلا آقای برهان‌الدین ربانی یك ائتلاف بزرگ حزبی تشكیل داده است كه احزاب غرب‌گرا تا سنتی و اسلام‌گرا در آن وجود دارد، معجونی سیاسی كه البته فكر نمی‌كنم چندان دوام بیاورد.

منبع : روزنامه تهران امروز