پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

شکار و صید


شکار و صید
● تاریخچه شكار و صید در ایران
كشورما ایران، به دلیل تنوع گیاهی و اقلیمی كم نظیر، دارای حیات‌وحش بسیارمتنوع بوده و از جنبه شكاردر سراسر دنیا مورد توجه می باشد.
شكار و شكارگری در ایران ریشه‌ای دیرینه دارد. هخامنشیان شكار را مناسب‌ترین مكتب برای تعلیم و تربیت و آموزگار حقیقی فنون جنگ، سحرخیزی، بردباری، تحمل سختی‌ها، آموختن نظم و ترتیب به كودكان و نوجوانان می‌دانستند و فرزندانشان را از كودكی در این مكتب می‌پروراندند.
علاقه و وابستگی به شكار بعد از ۵۰۰ سال به ساسانیان كه خود را وارث هخامنشیان می‌دانستند منتقل شد و تا آن جا گسترش یافت كه فعالیت عمده و تفریح پادشاهان و بزرگان ساسانی را شكل داد. تا قبل از ظهور اسلام ضابطه و محدودیتی برای شكار وجود نداشت و شكارگر با استفاده از وسایل گوناگون و با هر كیفیتی به شكار حیوان موردنظر می‌پرداخت. ضوابطی كه در اسلام برای آلات و ادوات و نحوه شكار و نیز نوع حیوان و شیوه ذبح آنها وضع شده اولین ضوابط تعیین شده در این زمینه در طول تاریخ است. ضوابطی چون مجاز بودن شكار حیواناتی كه توانایی دویدن یا پریدن داشته‌اند و یا در خواب نباشند.
دوران حكومت قاجاریه، خصوصاً سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، دوران رواج انواع تفریحات و شكار و گرمی بازار قوشدارباشی‌ها، میرشكارباشی‌ها و تفنگدارباشی هاست. در این زمان مناطق و املاك بسیاری به قرقگاههای سلطنتی و خصوصی برای شكار اختصاص داده شد. دست‌نوشته‌ها و خاطراتی كه از حكام،‌ سلاطین و شاهزادگان به جای مانده خود نشان‌دهنده بسیاری از سهل‌انگاریهای ایشان در قبال حفظ نسل حیات‌وحش ایران است.پس از انقلاب مشروطه و انقراض قاجاریه، مالكان بزرگ و سران ایلات و عشایر رونق دوباره‌ای به شكار بخشیدند.
قبل از شكل‌گیری طبقه شكارچیان محلی، شكار منحصر به طبقه‌ای خاص بود كه شكارگاههای اختصاصی و كلیه لوازم و امكانات شكار را در اختیار داشت ولی با بركناری این طبقه شكارگاههای اختصاصی نیز در معرض تجاوز دیگران بویژه شكارچیان محلی قرار گرفت و موجب كاهش قابل توجه جمعیت بسیاری از جانوران قابل شكار ایران شد.
شكار بیش از حد وحوش موجب تشكیل كانون شكار ایران در سال ۱۳۳۵ و وضع مقررات مربوط به شكار در ایران شد. در سال ۱۳۴۶ سازمان شكاربانی و نظارت بر صید جایگزین كانون شكار و در سال ۱۳۵۰ سازمان حفاظت محیط زیست جایگزین سازمان مذكور شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای اولین بار در قانون اساسی ایران یك اصل (اصل ۵۰) به امر حفاظت از محیط زیست اختصاص یافت كه ضرورت و اهمیت این مسأله را از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد. طبق این قانون هر نوع فعالیتی كه باعث تغییر و تخریب غیرقابل جبران محیط زیست انسان اعم از خشكی و دریا شود ممنوع است. اگر تخریب را از بین بردن شرایط و موقعیت طبیعی یك منطقه و یا بهره‌برداری بیش از ظرفیت محیط تعریف كنیم پس هر عملی كه توسط انسان در طبیعت صورت گیرد موجب تخریب آن می‌شود. اگر تخریب در حد قابل جبران باشد طبیعت پس از یك دوره دوباره آن را ترمیم خواهد كرد.
● قوانین و مقررات شكار و صید در ایران
امروزه شكار و صید با توجه به نیاز جوامع و روابط مبادلاتی و تجارتی حاكم بر آن از لحاظ اقتصادی نیز اهمیت ویژه‌ای یافته است. اما شكار و صید بی‌رویه،موجب نابودی اكوسیستمهای طبیعی و انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری شده و یكی از عوامل محدودكننده رشد اقتصادی بشمار میرود.از طرفی ممنوعیت شكار اصولاً راه مناسبی نیست زیرا گروههایی از شكارچیان از این طریق امرار معاش می‌كنند و ممنوعیت شكار موجبات مشكلاتی را برای این عده و نیز تشویق به شكار غیرمجاز فراهم خواهد كرد. شكاری كه دیگر ضابطه و مقرراتی بر آن حاكم نیست. حال آن كه قوانین شكار و صید باعث تعیین سهمیه، مشخص نمودن آغاز و پایان فصل شكار، برنامه‌ریزی عملی، تنظیم روشها و متدهای شكار و نحوه استفاده از محصولات جنبی آن می‌شود.بنابراین با رعایت قوانین و مقررات، جنبه‌های زیست‌محیطی شكار و صید یعنی حفظ حیات‌وحش و جلوگیری از انقراض نسل حیوانات وحشی است نیز فراهم می‌شود.
در جمهوری اسلامی ایران شكار و صید تحت مقررات و ضوابط خاص خود قرار دارد و سازمان حفاظت محیط زیست وظیفه تهیه و تنظیم قوانین مربوطه و اجرای قوانین مذكور را بر عهده دارد.
● اصطلاحات و اطلاعات مربوط به قوانین شكار و صید
شكار عبارت است از تیراندازی به پستانداران و پرندگان و خزندگان وحشی یا كشتن یا گرفتن یا تعقیب كردن آنها به هر كیفیت و وسیله و طریق.
صید عبارت است از كشتن یا گرفتن آبزیان قابل صید به هر كیفیت و وسیله و طریق یا تیراندازی به آنها.
حیوانات حمایت شده جانوران وحشی هستند كه در شرف تكثیر یا در معرض خطر و یا نادر و نافع باشند.
جانوران زیانكار جانوران وحشی هستند كه به مزارع و باغات و سایر حیوانات زیان و آسیب می‌رسانند.
● مقررات مربوط به مناطق حفاظت شده
۱- تیراندازی و شكار در پاركهای ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع است. در موارد استثنایی كه مقتضیات حفظ نسل جانوران وحشی ایجاب نماید آن هم توسط مأمورین سازمان حفاظت محیط زیست، شكار قوچ و میش در جزیره كبودان (قویون داغی) واقع در پارك ملی ارومیه از مقررات این ماده مستثنی است و می‌توان با پروانه ویژه در آن شكار كرد.
۲- تعلیف احشام و قطع اشجار و بوته‌كنی در مناطق فوق ممنوع است.
۳- اكتشاف و بهره‌برداری معدن در پاركهای ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع است.
همچنین تمدید پروانه‌ها كه مدت آن منتفی شده ممنوع می‌باشد.
۴- ورود و عبور و توقف در پاركهای ملی و آثار طبیعی ملی مستلزم تحصیل پروانه یا اجازه از سازمان حفاظت محیط زیست می باشد مگر جاده های عمومی.
۵- حمل هر نوع سلاح در پاركهای ملی و آثار طبیعی ملی برای عموم (به استثنای مأمورین ذی‌ربط سازمان) بدون اجازه كتبی سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است.
● مقررات مربوط به پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده
۱- مبادرت به شكار و یا صید در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده و رودخانه‌های حفاظت شده منوط به تحصیل پروانه ویژه از طرف سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد.
مناطقی كه توسط كارشناسان سازمان مورد مطالعه قرار گرفته باشد هر ساله تعداد و نوع شكار در هر منطقه مشخص و سپس مجوز صدور پروانه ویژه صادر می شود و بهای پروانه شكار كه درصدی از ارزش شكار است از طرف سازمان برآورد و به اطلاع متقاضیان پروانه ویژه شكار رسانده خواهد شد.
۲- تعلیف احشام از لحاظ كمیت و كیفیت در این مناطق تابع ضوابطی است كه با توافق سازمان جنگلها و مراتع كشور تهیه خواهد شد و براساس آن پروانه چرا صادر و حدود یك پنجم هر منطقه به عنوان محدوده امن معرفی شده و از صدور پروانه چرا در آن مناطق ممانعت به عمل خواهد آمد.
۳- ورود و عبور و توقف در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده به منظور بازدید- عكسبرداری و سیاحت آزاد می باشد مشروط بر این كه به رستنیهای منابع ملی آسیبی نرسیده و آرامش حیات وحش برهم نخورد.
۴- حمل هر نوع سلاح در مناطق فوق (به استثنای جاده و معابر عمومی) برای اشخاص غیرساكن در این مناطق بدون كسب اجازه از سازمان ممنوع است.
●● ممنوعیت ها و محدودیت ها
● فصول و ساعات زمانی شكار
شكار حیوانات زیر در فصول و ساعات زیر با پروانه عادی ممنوع است:
- كلیه پستانداران، پرندگان و خزندگان قابل شكار از اول فروردین تا پایان خرداد به استثنای جانوران زیانكار آن هم فقط در مزارع و باغات و مؤسسات دامداری و تكثیر مصنوعی حیوانات
- كلیه پستانداران، پرندگان و خزندگان قابل شكار و آبزیان قابل صید به استثنای جانوران زیانكار از یك ساعت بعد از غروب آفتاب تا یك ساعت قبل از طلوع خورشید.
- كل و بز، قوچ و میش وحشی در مناطق گرمسیر از ۱۵ دی ماه تا ۱۵ شهریور و در مناطق سردسیر از ۱۵ بهمن تا ۱۵ مهر
- كبك، كبك چیل و تیهو از اول بهمن تا پایان مرداد
- پرندگان كوكر از قبیل باقرقره، قویرق از اول فروردین تا اول شهریور
- انواع مرغابی و غاز از اول فروردین تا پایان شهریور
- صید آبزیان در آبهای استانهای گیلان و مازندران از پانزدهم اسفند تا اول اردیبهشت
توضیح: طبق صورتجلسه و تصمیمات مورخ ۷/۱۲/۶۹ شورای عالی محیط زیست، فصل مجاز شكار و صید برحسب مورد توسط سازمان تعیین و اعلام خواهد شد.)
● طرق و وسایل ممنوعه (طریقی)
شكار و صید با طرق و وسایل زیر ممنوع است:
- شكار با اسلحه خودكار (مسلسل) و تفنگهای گلوله زنی نیمه خودكار
- استفاده از تفنگهای سرپر و هر گونه اسلحه ای كه كالیبر آن از شش میلیمتر یا ۲۴۰ انگلیسی كمتر باشد (از جمله انواع تفنگهای خفیف كالیبر ۲۲) و همچنین استفاده از كالیبرهای ۱۰-۱۲-۱۶-۲۰، استعمال فشنگ ساچمه و چهارپاره برای شكار كل و بز، قوچ و میش، خرس و پلنگ
- استفاده از تفنگ ساچمه زنی و فشنگ گلوله (تك گلوله) برای شكار پستانداران وحشی به استثنای خوك وحشی، خرگوش و تشی
- استفاده از انواع تفنگهای خفیف برای شكار پستانداران وحشی
- شكار پستانداران وحشی از طریق كومه و امثال آن بطور كلی و همچنین ایجاد و استفاده از كومه برای شكار پرندگان وحشی در كنار چشمه ها و آبشخورها تا شعاع ۲۰۰ متر
- شكار از طریق استعمال هرگونه سموم و مواد مخدر و منفجره
- بستن سد و كلهام در مسیر رودخانه ها برای صید و صید به این طریق
- شكار از طریق استعمال هر گونه تله، دام و تور جز برای مرغابی
- استعمال هرگونه تله و دام و تور برای صید ماهی و شكار بلدرچین با پروانه عادی
- شكار مرغابی و سایر پرندگان آبی با تور هوایی و دام
- تعقیب و شكار پرندگان آبی با قایق موتوری
- تعقیب و شكار جانوران وحشی با وسایل نقلیه موتوری
- شكار پستانداران قابل شكار (وحشی) از طریق جرگه
- شكار و صید از طریق تخریب آبشخور و چشمه
- صید از طریق ایجاد میدان مغناطیسی و جریان برق با هر یك از وسایل مولد برق
● ممنوعیت و محدودیتهای نوعی، كیفی و كمی
- زنده گرفتن جانوران وحشی (قابل شكار) بدون پروانه ویژه ممنوع است
- از بین بردن یا برداشتن تخم پرندگان وحشی ممنوع است
- تیراندازی و شكار از داخل جاده های شوسه و اصلی تا حریم پنجاه متر از هر طرف آن ممنوع است.
- زنده گیری بازها و پرندگان شكاری به هر شكل و به هر حالت ممنوع است.
- حداكثر تعداد مجاز شكار كل و بز و قوچ و میش وحشی در هر مسافرت شكار جمعاً یك رأس از آنها می باشد. (با پروانه عادی شكار مربوط)
- حداكثر تعداد مجاز شكار پرندگان وحشی غیرحمایت شده در هر مسافرت شكار ده عدد می‌باشد.
- حداكثر تعداد گراز در هر مسافرت شكار یك رأس است (فقط برای اقلیتها)● خرید و فروش و نگهداری جانوران وحشی
- خرید و فروش و عرضه و نگهداری و حمل و صدور كلیه جانوران وحشی زنده بدون تحصیل پروانه انتفاعی ممنوع است.
- خرید و فروش و عرضه و صدور جانوران وحشی كشته شده و اجزاء آن (پوست، گوشت و غیره) و همچنین نگهداری آنها در اماكن عمومی به استثنای غاز، مرغابی، چنگر و ماهیان (غیر از ماهی آزاد و قزل آلا) بدون پروانه انتفاعی ممنوع است.
- حمل و نگهداری جانوران وحشی كشته شده و اجزای آن كه با رعایت مقررات مربوطه، شكار یا صید شده اند به استثنای نگهداری آنها در اماكن عمومی مجاز می باشد.
- خرید و فروش تروفه‌های شكار و یا جانوران وحشی كشته كه به صورت مجسمه تهیه شده‌اند (تاكسیدرمی شده) و همچنین عرضه و نگهداری آن در اماكن عمومی و تجاری موكول به كسب اجازه و تحصیل پروانه از سازمان می باشد.
● پروانه شكار
سازمان حفاظت محیط زیست هر ساله پس از برآورد تعداد وحوش كشور، تعدادی پروانه شكار و صید به میزانی كه لطمه ای به طبیعت و تنوع زیستی كشور وارد نیاورد صادر نموده و این امكان را در اختیار علاقه مندان به شكار و صید و كسانی كه از این راه امرار معاش می نمایند قرار می‌دهد تا در قالب یك طرح مطالعه شده و در محدوده قوانین به این امر پرداخته و در عین حال طبیعت و تنوع زیستی بی نظیر میهن خود را برای نسلهای آینده و فرزندان خود حفظ نمایند.
طبق دستور العمل صادره توسط اداره كل نظارت و بازرسی سازمان هر ساله دو نوبت آمارگیری در تمامی مناطق چهارگانه تحت حفاظت و زیستگاههای آزاد توسط محیط بانان سازمان انجام می‌شود. این آمارگیری برای وحوش در اواخر بهار و اواخر پاییز كه فصل زایمان تمام شده و گله دوباره دور هم جمع شده اند انجام می شود و آمارگیری از پرندگان مهاجر آبزی هم یك نوبت در سال و در دیماه انجام می شود.
پس از آمارگیری و ارسال نتایج به سازمان مركزی و تجزیه و تحلیل آماری كه روی این گزارشها انجام می شود، تعداد حیوانات قابل شكار و جمعیت وحوش در هر منطقه ای تخمین زده شده و براساس این آمار و با توجه به مسأله حفاظت از جمعیت جانوران وحشی در حد معقول دستورالعمل صدور مجوز تعدادی پروانه شكار و صید قابل بهره برداری تهیه و به استانها ابلاغ می‌شود تا سهمیه شكار در هر منطقه معین شود. این سهمیه معمولاً ۱۰% از آماری است كه از هر منطقه اعلام می شود. این تعداد در حدی است كه لطمه ای به طبیعت وارد نكرده و طبیعت دوباره قابلیت جبران آن را داشته باشد و در صورت جوان بودن جمعیت وحوش از میزان آن كاسته می‌شود. پس از شكار نیز از هر شكارچی درخواست می شود تا فرم گزارش شكار خود را به سازمان ارسال نماید تا برآورد دوباره ای از جمعیت وحوش شكار شده و جمعیت فعلی وحوش به دست آید.
● شرایط صدور پروانه شكار
صدور پروانه شكار براساس مقرراتی خاص صورت می گیرد و همه افراد متقاضی پروانه شكار ملزم به طی مراحل زیر می‌باشند:
الف- ارایه پروانه حمل سلاح، اخذ شده از نیروهای مسلح (ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران، نیروی انتظامی)
ب- دریافت دفترچه شناسایی ویژه شكارچیان، از سازمان حفاظت محیط زیست. در این دفترچه مشخصات صاحب دفترچه، مشخصات سلاح، مشخصات پروانه‌های صادر شده برای شكارچی (جهت پستانداران و پرندگان)، وضعیت دریافت مهمات شكاری و سوابق تخلف صاحب دفترچه ثبت می‌شود.
ج) پرداخت بهای پروانه شكار موردنظر و ارایه فیش بانكی مربوط، به اداره محیط زیست شهرستان و دریافت پروانه شكار.
در پروانه‌های شكار شرایط شكار از جمله محدوده جغرافیایی مجاز برای شكار، حیوانات مورد شكار، تعداد آنها و زمان مجاز برای شكار درج شده است و شكارچی ملزم به رعایت آنهاست. در صورت عدم رعایت هر یك از شرایط فوق، با شكارچی طبق قوانین و مقررات شكار و صید رفتار می‌شود.
هر شكارچی می تواند در هر سال در طول فصل مجاز دو پروانه شكار چهارپا و یا دو پروانه عادی شكار پرنده با مدت اعتبار معین، از مناطق مختلف در سراسر كشور دریافت نماید.
در خاتمه تمامی مشخصات صاحب اسلحه (شكارچی)، اسلحه، پروانه و فیش بانكی توسط مأمور صدور پروانه ها در دفتر آمار فروش پروانه ماهیانه در سازمان حفاظت محیط زیست ثبت می شود.
▪ توضیح: (صدور پروانه برای اتباع بیگانه، منوط به كسب اجازه قبلی از سازمان است. از این رو بدون اجازه قبلی از سازمان صدور پروانه برای اتباع بیگانه ممنوع است.)
● انواع پروانه‌ شکار
پروانه های شكار و صید به صورت پروانه های "عادی" و "ویژه" و "انتفاعی" صادر می شود.
۱- پروانه عادی
پروانه عادی شكار و صید برای مواردی است كه مشمول محدودیت و ممنوعیت زمانی، مكانی (پارك ملی، منطقه حفاظت شده و …)، نوعی (حیوانات حمایت شده) و طریقی (انواع اسلحه و مهمات و طرق و وسایل) نباشد.
پروانه عادی مخصوص شكار پرندگان و پستانداران و صید آبزیان غیرحمایت شده در مناطق آزاد و در فصول مجاز است. در واقع پروانه های عادی شكار و صید به ۳ دسته پروانه شكار چهارپا، پروانه شكار پرندگان وحشی و پروانه صید ماهی تقسیم می شوند. با پروانه عادی به هیچ رو نمی‌توان در مناطق چهارگانه شكار كرد. در مناطق آزاد نیز تنها می توان حیوانات غیر حمایت شده را در فصول و روزها و ساعات مجاز شكار كرد و در صورتی كه شكارچی مرتكب خلاف شود، یعنی از قیود و شرایط مندرج در پروانه عادی تجاوز نماید، مطابق قوانین و مقررات با وی برخورد می شود.
۲- پروانه ویژه
همانگونه كه در تعریف مناطق توضیح داده شد در پاركهای ملی شكار ممنوع است. در آثار طبیعی ملی نیز نباید شكار و صید صورت گیرد ولی در مورد مناطق حفاظت شده و پناهگاه حیات‌وحش، شكار و صید تحت ضوابط خاص با پروانه ویژه امكان پذیر است. همچنین شكار حیوانات حمایت شده با پروانه عادی ممنوع بوده و مستلزم تحصیل پروانه ویژه می باشد و نیز زنده گرفتن جانوران وحشی (قابل شكار) بدون تحصیل پروانه ویژه ممنوع است.
بهای پروانه ویژه و ورود به مناطق و مدت اعتبار و تعداد مجاز شكار جانوران وحشی قابل شكار طبق تعرفه پیوست دستورالعمل هر سال می باشد. دارنده این پروانه مكلف است قبل از ورود به شكارگاه خود را به واحد مربوطه در محل معرفی و به اتفاق محیط بان راهنما به شكارگاه عزیمت نماید. چرا كه تیراندازی و شكار بدون حضور محیط بان راهنما و شكار حیواناتی كه نام آنها در پروانه ذكر نشده ممنوع است و چنانچه شكارچی به شكار حیواناتی كه در پروانه ذكر نشده دست بزند یا بیش از تعداد مجاز در پروانه شكار كند، متخلف محسوب شده و طبق قوانین و مقررات شكار و صید با وی رفتار خواهد شد.
همچنین صید ماهی قزل آلا با تك قلاب در رودخانه و دریاچه های داخلی ایران نیز مستلزم دریافت پروانه ویژه است. براساس این دستورالعمل، صید ماهی قزل آلا اعم از خال قرمز و رنگین‌كمان با پروانه عادی ممنوع بوده و مستلزم تحصیل پروانه ویژه روزانه است كه در محل توسط مأمورین سازمان حفاظت محیط زیست صادر می شود. بهای این گونه پروانه ها در هر یك از رودخانه ها و دریاچه های داخلی، طبق جدول خاصی تعیین می شود، هر صیاد مكلف است قبل از شروع به صید ماهی قزل آلا با تك قلاب، پروانه مربوطه را تحصیل و در تمام مدت صید و حمل ماهیان صید شده آن را همراه داشته باشد. صید ماهی در شب (از یك ساعت پس از غروب آفتاب تا یك ساعت قبل از طلوع آفتاب) ممنوع است. همچنین صید ماهی با رعایت سایر مقررات مربوطه، فقط با تك قلاب مجاز است.
نصب و تعبیه قلاب جهت صید در رودخانه بدون حضور صیاد ممنوع است. صید ماهی كمتر از پانزده سانتیمتر ممنوع است و در صورت به قلاب افتادن، این ماهیان باید بدون صدمه در آب رها شوند.
● صدور پروانه شكار ویژه برای اتباع بیگانه
برای اتباع بیگانه علاقه مند به شكار نیز پروانه ویژه صادر می شود، این افراد معمولاً از طریق شركتهای توریستی طرف قرارداد با سازمان به ایران سفر كرده و بعد از طی مراحلی پروانه ویژه شكار به امضاء ریاست سازمان توسط اداره كل نظارت و بازرسی برای آنان صادر شده و با شرایطی خاص كه در پروانه قید شده در مناطق مبادرت به شكار مجاز و مورد علاقه خود می‌كنند.
۳- پروانه انتفاعی
پروانه انتفاعی برای شكار و صیدی كه جنبه حرفه یا كسب و تجارت داشته و نیز برای پرورش و تكثیر و یا خرید و فروش و واردات و صادرات حیوانات قابل شكار و اجزای آنها صادر می شود و مدت اعتبار آن از تاریخ صدور حداكثر تا پایان همان سال است. بنابراین پروانه انتفاعی برای كسانی صادر می شود كه كسب و حرفه ایشان شكار و صید و یا تجارت حیوانات باشد و یا به پرورش، تكثیر، خرید و فروش و صدور حیوانات قابل شكار و صید اشتغال داشته باشند. خرید، فروش و نگهداری جانوران وحشی نیز از طریق تحصیل پروانه انتفاعی صورت می گیرد. خرید، فروش، عرضه، نگهداری، حمل و صدور كلیه جانوران وحشی زنده بدون تحصیل پروانه انتفاعی ممنوع است. خرید، فروش، عرضه و صدور جانوران وحشی كشته و اجزاء آن (پوست، گوشت و غیره) و نیز نگهداری آنها در اماكن عمومی به استثنای غاز، مرغابی، چنگر و ماهیان (غیر از ماهی آزاد و قزل آلا) بدون تحصیل این پروانه ممنوع است. حمل و نگهداری جانوران وحشی كشته و اجزای آن كه با رعایت مقررات مربوط شكار یا صید شده اند به استثنای نگهداری آنها در اماكن عمومی مجاز است و خرید و فروش تروفه های شكار و یا جانوران وحشی كشته كه به صورت مجسمه تهیه شده اند (تاكسیدرمی شده اند) و نیز عرضه و نگهداری آن در اماكن عمومی و تجاری موكول به كسب اجازه و تحصیل پروانه از سازمان است.
۱-۳- پروانه ویژه- انتفاعی
این پروانه در مواردی صادر می شود كه افراد برای امرار معاش بخواهند در رودخانه حفاظت شده مثلاً ماهی قزل آلا كه نیاز به پروانه ویژه دارد صید نماید. این موارد بسیار كم و نادر است. ممكن است برای تكثیر و پرورش گونه‌های حمایت شده نیز پروانه ویژه انتفاعی صادر شود.
۴- اجازه دفع جانوران وحشی زیانكار
جانوران زیانكار نظیر گراز، شغال و گرگ در عین حال كه برای كشاورزان، مزارع و باغها زیان آورند، برای طبیعت نافع و سودمندند. بنابراین شكار این گونه جانوران نیز براساس ضوابط و شرایط خاص صورت می گیرد به این ترتیب كه اجازه دفع این حیوانات پس از استعلام از معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان و تعیین تعداد قابل شكار این وحوش به حدی كه لطمه ای به تنوع‌زیستی كشور وارد نكند توسط اداره كل نظارت و بازرسی صادر می شود، سپس دفع آنها توسط مأمورین سازمان، میرشكاران محلی، شكارچیان مجاز و یا توسط نیروی انتظامی یا بسیج صورت می گیرد.
موضوع شكار خوك وحشی از سایر حیوانات زیانكار مجزاست. از آنجا كه گراز حیوانی حرام گوشت است، شكار این حیوان در میان اقلیتهای مذهبی ایرانی به مزایده گذاشته می‌شود و برنده مزایده براساس شرایط و ضوابط خاص تعیین شده توسط سازمان، از تاریخ انعقاد قرارداد با سازمان تا پایان سال، اقدام به شكار خوك وحشی نموده و از آن در جهت منافع شخصی خود استفاده می‌كند.
۵- سایر مجوزها
۱-۵- در صورتی كه ریاست سازمان حفاظت محیط زیست موردی را با هدفی غیر از اهداف شكار و صید یا دفع جانوران، ضروری تشخیص دهد، مثلاً هنگامی كه برای انجام تحقیقات و مطالعات علمی نیاز به شكار یا زنده‌گیری جانور وحشی باشد، مجوز نمونه‌برداری یا زنده‌گیری را صادر می نماید.
۲-۵- پروانه رایگان
سازمان می‌تواند در موارد زیر بر حسب مورد پروانه و یا اجازه رایگان صادر نماید.
الف) جمع‌آوری نمونه‌های جانوران وحشی به منظور انجام تحقیقات و مطالعات علمی و آموزشی و یا انجام فعالیتهای مورد نیاز موزه تاریخ طبیعی و نمایشگاههای تندیس آرایی.
ب) دفع آن دسته از جانوران وحشی كه به مزارع و باغها آسیب‌ می‌رسانند.
ج) صید برخی از گونه‌های آبزیان توسط ساكنان مناطق محروم در مواردی كه سازمان صدور پروانه رایگان را در آن مناطق ضروری بداند.
د) تقدیر از كسانی كه به تشخیص رئیس سازمان، خدمات مؤثری در مورد حفاظت از حیات‌وحش و حمایت از اهداف سازمان به عمل آورده‌اند.
ساكنان بنادر و جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان كه برای مصرف شخصی مبادرت به صید ماهی می كنند، از داشتن پروانه صید معاف بوده و یا به آنها پروانه رایگان داده می شود و نیز سازمان می تواند صید ماهی را در مناطق دیگر یا برای انواع مخصوص ماهی، معاف از تحصیل پروانه یا مستلزم تحصیل پروانه رایگان اعلام كند.
● توضیح: برای متقاضیان شكار چهارپا با تیر و كمان در صورتی كه قدرت تیر و كمان آنها بیش از ۶۰ پوند باشد پس از دریافت دفترچه شناسایی ویژه حمل سلاح گلوله‌زنی اقدام به صدور پروانه شكار می‌گردد.
لازم به ذكر است در صفحه سه این دفترچه نوع (اعم از گلوله‌زنی و انواع دیگر خفیف یا تیروكمان)، مدل، كالیبر، كشور سازنده، شماره اسلحه و شماره جواز حمل اسلحه قید می‌شود.
منبع : سازمان حفاظت محیط زیست ایران