خوابی که آلمان و اتحادیه اروپا برای انرژی آسیا دیده اند

از هنگام تصویب استراتژی جدید اتحادیه اروپا سرمایه گذاران آلمانی امید بیشتری به گسترش میدان عمل خویش یافته اند. در بروکسل (پایتخت اتحادیه اروپا) اعلام گشت آنها قصد دارند مستقیما بر عملیات بهره برداری از منابع نفت و گاز آسیای مرکزی دخالت نمایند. آنها بدین ترتیب به خواست های صنایع انرژی آلمان پاسخ مثبت داده اند.
برای اینکه نفت و گاز آن خطّه به مغرب زمین منتقل شود، می بایست ممالک آسیای مرکزی انرژی مورد نیاز خویش را از طریق استفاده از نیروگاه های آبی تأمین نمایند. این از جمله مطالب مندرج در گزارش استراتژی جدید اتحادیه اروپا در باره پژوهش های مربوط به نیروی حاصله از انرژی آبی و مدرنیزه کردن نظام تأمین انرژی منطقه ایست. نقش شرکت های آلمانی و از جمله زیمنس در اقتصاد این منطقه در مقیاس جهانی بالاترین مرتبه را حائز است که در فن آوری اِعمال زور و کنترل مرزها بوده و برای بروکسل که قصد گسترش فعالیت خود در این مناطق را دارد نیز مهم است. در این موارد نیز شرکت های آلمانی در صف مقدم قرار دارند. یکی از دیپلمات های سابق انگلستان زیمنس را متهم می کند که بدین ترتیب در خدمت دستگاههای امنیتی رژیم ازبکستان قرار گرفته و در تعقیب مخالفین آن بدانها کمک کرده است. تصویب استراتژی جدید اتحادیه اروپا که مدت زمانی طولانی مورد مناقشه بود، پس از مساعی فراوان برلین برای برطرف نمودن موانع موجود با موفقیت مواجه گشت.
● اِعمال منظور
تا پائیز گذشته مقاومت شدیدی در مقابل سیاست دولت آلمان در آسیای مرکزی وجود داشت. آنزمان دولت آلمان خواهان این بود که اقدامات تنبیهی اتحادیه اروپا در مقابل کشتاری که نیروهای ازبکستان از مخالفین آن در تاشکند کرده بودند، بر طرف گشته و با آن رژیم همکاری بیشتری انجام گیرد . چندین کشورد اتحادیه اروپا خواهان ادامه این اقدامات تنبیهی بودند و برلین در ابتدا در تحقق امیال خویش موفقیتی نداشت. تا که در آغاز امسال رهبری آلمانی اتحادیه اروپا موفق گشت دولت ازبکستان را به دیدار اتحادیه اروپا که پیرامون آسیای میانه بود دعوت نماید. این امر پیش از آن بخاطر اقدامات تنبیهی اتحادیه اروپا در مقابل تاشکند میسّر نبود. تا اینکه در اواسط ماه مه اتحادیه اروپا سیاست خویش را تغییر داد و در مورد ممنوعیت سفر برای نمایندگان دولت ازبکستان تسهیلاتی را قائل شد و در آغاز ماه جاری معاون وزیر خارجه ازبکستان بهنگام اعلان استراتژی آسیای میانه شخصاً حضور یافت.
در متن این استراتژی هیچگونه اقدامات تنبیهی در قبال ازبکستان در نظر گرفته نشده است و فقط به انجام گفتگو در زمینه حقوق بشر بسنده گشته است.
● تقرب
طبیعتا این تغییر استراتژی از جانب آلمان به دلیل منافعی است که این کشور دنبال می کند. ارتش آلمان در ازبکستان دارای پایگاهی نظامی است که برای انجام عملیاتی که در افغانستان صورت میگیرند، ضروری بوده و نقش حضور قوای آلمان در آسیای میانه را نیز ایفاء می کند. آلمان با تقرب به تاشکند حضور این پایگاه ها را تثبیت نموده و در عین حال امتیازاتی در رقابت با آمریکا که بدنبال چالشی که با تاشکند داشته است مجبور به بستن پایگاه هوائی خویش در این کشور گشته است، برای خود کسب می کند. تقویت موقعیت آلمان در ازبکستان بخاطر فزونی نفوذ چین و روسیه در این کشور نیز حائز اهمیت است. البته بر اساس ارزیابی وزارت خارجه آلمان ازبکستان برای این کشور در گفتگو ها و همکاری های خویش ارجهیت قائل است . اما در واقع ابرشرکت های روسی از موقعیتی قوی برخوردارند. از جمله شرکت روسی لوک اویل در عرض هفته های پیشین اعلام نمود که قصد دارد در استخراج گاز ازبکستان در سال جاری مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار سرماین گذاری نماید.
● بازار انرژی منطقه
در کشورهای مجاور نیز مسکو بهمین ترتیب موقعیت خویش را مستحکم می سازد. در مقابل آن اکنون آلمان و اتحادیه اروپا قصد دارند با قدرت بیشتری دخیل گردند. "بروکسل قصد دارد تمامی امکانات خویش را برای استخراج منابع منطقه مورد ارزیابی قرار دهد." این بیانی است که در استراتژی جدید اتحادیه اروپا در آسیای میانه که در حاشیه گفتگوهای صورت گرفته بر سر قانون اساسی اروپا به تصویب رسید و به تمامی کشورهای آسیای میانه مربوط می گردد، آمده است . "اتحادیه اروپا قصد دارد از برنامه تأمین بازار داخلی انرژی منطقه ای حمایت نماید". "قرار است به همکاری میان شرکت های دولتی و خصوصی که از سرمایه گذاری های اتحادیه اروپا حمایت نمایند، یاری نموده و همکاریهای تکنولوژیک میان اتحادیه اروپا و دول آسیای مرکزی در بخش انرژی تقویت و توسعه یابد." این حمایت عملی و سیاسی از ایجاد یک کریدور برای انتقال انرژی از دریای خزر به دریای سیاه و به اتحادیه اروپا نیز در نظر گرفته شده است.
● راه بسوی اروپا
بدینگونه استراتژی جدید اتحادیه اروپا به خواست توسعه ابرشرکت های نفت آلمان لبیک می گوید. به تشخیص شرکت آلمانی "اِ- اُن رورگاز" اهمیت منابع گاز آسیای میانه برای تأمین انرژی اروپا بدین بستگی دارد که تا چه میزان گاز این منطقه از طریق روسیه بدانجا منتقل گردد و تا چه میزان از طریق ترکیه به اروپا راه یابد . شرکت مزبور با این ارزیابی به اهمیت ابرشرکت های انرژی روسی تأکید می کند که تضعیف آنها بدین بستگی دارد که کریدوری از میان دریای سیاه ایجاد گردد و البته این برای شرکت های آلمانی مزیت بار است. از میان شرکت های آلمانی تا کنون شرکت "وینتر شتاهل" (که از متعلقات "بی آ اِس اِف" می باشد) در آسیای میانه به میزان قابل ملاحظه ای فعال است . این شرکت، گاز ترکمنستان را استخراج نموده و قرارداد همکاری استراتژیکی با شرکت دولتی گاز ازبکستان، موسوم به "کازمونای گاز" بسته است. نا گفته نماند که این شرکت اخیراً به همکاری های خویش با شرکت روسی "گازپروم" افزوده است. غیر از این، فعالیت های شرکت های آلمانی در این زمینه فقط به صدور وسایل مورد نیاز خلاصه می گردد، که از جمله شرکت زیمنس توربین های لازم برای کنسرسیوم خط نفتی دریای مازندران را نگهداری و تعمیر می کند.
● امنیت و ثبات
شرکت های آلمانی تاکنون به میزان وسیعی از گسترش بخش های اِعمال زور و کنترل مرزی که مورد توجه ویژه استراتژی جدید آسیای میانه است، بهره برداری می کنند. بگونه ای که در این سند آمده است: اتحادیه اروپا "بسیار به امنیت و ثبوت" کشورهای آسیای میانه توجه دارد. لذا "حمایت از مبارزه با تبهکاری سازمان یافته (...) یکی از مواردیست که اتحادیه اروپا برای آنها در منطقه ارجهیت قائل است". و در زمینه گسترش زندانها در کشورهای آسیای میانه که دارای حاکمیت اقتدارگرا می باشند، "گنجایش سازمان یافته ادارات اجرای مجازات" نیز می بایست به یاری اروپائیان بهیود یابد. علاوه بر این بروکسل اعلام کرده است، قصد دارد حمایت از مرزبانی مدرن در کشورهای آسیای میانه را تقویت نموده و به موازات آن گمرگ این کشورها را برای تسهیل ورود کالا مورد حمایت قرار دهند.
● در دراز مدّت
انجام اقدامات مربوط به تأمین امنیت و ثبوت توسط شرکت زیمنس صورت می گیرد. این شرکت در سراسر آسیای میانه فعال می باشد. در قزّاقستان که بهترین بازار برای اجناس زیمنس است، فعالیت سالانه اقتصادی این شرکت بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار میباشد. در ازبکستان میزان فعالیت سالانه این شرکت کمتر و معادل ۱۰ میلیون دلار بوده، اما بر فعالیت دراز مدتی استوار است. به گزارش دفتر مرکزی زیمنس در مونیخ در سال ۱۹۰۴ اولین تأسیسات تلفن را زیمنس در این کشور به راه انداخت و در سال ۱۹۹۳ با امضای قراردادی دراز مدت میان دولت جمهوری ازبکستان و شرکت زیمنس، این همکاری تاریخی تداوم یافت.
● مدرنیزاسیون موفق
این همکاری که بر استراتژی آسیای میانه اتحادیه اروپا متکی است، با حکومتی صورت می گیرد که متهم به نقض فاحش حقوق بشر بوده، علاوه بر کشتاری دستجمعی که قوای دولتی در مورد مخالفین رژیم در سال ۲۰۰۵ مرتکب گشتند، به همدستی با اقداماتی که این دولت برای مبارزه با تروریسم می کند نیز مربوط میشود. این را گرایگ مورای، یکی از کارمندان سابق سفارت انگلستان در تاشکند که بدلیل گزارشاتش از اعمال شکنجه توسط سازمان های جاسوسی غربی در تاشکند، از کار برکنار شد، شهادت داده است. به گفته او در باره مأمورین امنیتی ازبکستان "آنها به میزان صنعتی اِعمال شکنجه می کنند". آنها از وسایل شنود و مراقبت استفاده نموده و تکنیک های بسیار وحشتباری را بکار می برند. نظام ارتباطی ازبکستان را زیمنس نصب نموده است و دستگاهها و فنونی را در اختیار رژیم آن کشور قرار داده است که بدان وسائل می تواند مخالفین خویش را در سراسر کشور تعقیب نماید. به گفته گرایک مورای "مطمئناً شرکت زیمنس رژیم ازبکستان را بخوبی میشناسد. این شرکت با سازمان های امنیتی آنجا همکاری تنگاتنگ دارد. زیمنس ساختمان مرکزی خود در ازبکستان را از یکی از مأمورین عالیرتبه امنیتی سابق این کشور اجاره نموده است. بنا بر اطلاعات خود زیمنس این شرکت بر اساس قراردادهائی که با این کشور دارد، موظف است به صدور وسائل لازم برای شنود و مراقبت. مطابق این اطلاعات شرکت زیمنس در چارچوب قوانین ازبکستان در سال گذشته شبکه تلفنی برای ۶۰ هزار مشترک در تاشکند را با موفقیت نصب نموده است.

ترجمه:حمید بهشتی

منبع : روزنامه اعتماد ملی