آموزش مجازی

با وجود کتاب و کتابخانه مجازی، دایر نمودن کلاس مجازی امکان پذیر می شود. در واقع هر کلاس نیازمند وجود یک معلم و مربی نیز هست. معلم مجازی همچون کتاب مجازی در آن واحد، در دسترس تعداد زیادی آموزنده قرار می گیرد. نقش معلم سنتی در این نوع آموزش به نقش ناظر، همراه، مشاور و راهنما یا به عبارتی «آموزیار» تغییر می کند. در کلاس مجازی، آموزگار، کتاب، تخته سیاه و کتابخانه در فضای مجازی قرار دارد و هر دانش آموز می تواند به آنها دسترسی داشته باشد. پرسش و پاسخ، رفع اشکالات، امتحان و ارزشیابی هم از طریق مجازی و هم در زمان واقعی قابل انجام است. این تغییر نقش معلم از یکسو و نیاز به آموزگار مجازی از سوی دیگر، ایجاب می کند که طرح جداگانه ای برای تربیت آموزگار مجازی و آموزیار حضوری نیز برنامه ریزی و اجرا شود. کلید موفقیت برنامه آموزش مجازی و الکترونیکی در گرو وجود آموزگار مجازی ماهر و پرتوان است. آموزش مجازی مفاهیم متعددی را داراست که از میان آنها می توان به مفاهیم زیر اشاره کرد.
● دانشکده مجازی
یکی از بهترین و آماده ترین زمینه های گسترش آموزش الکترونیکی در سطوح بالای آموزشی یعنی در بخش آموزش عالی است. در شرایط کنونی که در جامعه ما هنوز مقدمات توسعه و کاربرد یادگیری الکترونیکی و آموزش مجازی در سطوح تحصیلات ابتدایی و متوسطه فراهم نیست، مراکز آموزش عالی مناسب ترین زمینه برای گسترش این نوع آموزش می باشند. امکانات موجود بویژه مسأله دانش زبان خارجی، آشنایی با ابزار الکترونیکی، تجربه بهره گیری از اینترنت، داشتن رایانه و نظایر آنها، شرایطی را بوجود آورده است که اجرای برنامه های آموزش مجازی را در این بخش ساده تر و تا حدود زیادی امکان پذیر می سازد. برخی از مراکز علمی کشور در شرایط کنونی توان و امکان اجرای برنامه های آموزش مجازی را در حد چند رشته و یا حتی یک دانشکده دارا می باشند.
● کتابخانه مجازی
یک کتابخانه جامع الکترونیکی، همگی اطلاعات لازم را در اختیار مراکز آموزشی قرار خواهد داد بدون آن که لزومی به ساخت یک کتابخانه باشد. با انتخاب بهترین مطالب آموزشی و بهترین کتاب ها، ارزنده ترین کتابخانه در دسترس همگان قرار خواهد گرفت. تجدید نظر و تغییرات نیز در کوتاه ترین زمان با کم ترین هزینه و در گسترده ترین سطح صورت می گیرد. تجهیز مراکز آموزشی به کتابخانه مجازی بزرگ ترین گام در نهضت آموزش مجازی خواهد بود. کتابخانه مجازی قلب نظام آموزشی الکترونیکی و ساختمان مرکزی سامانه آموزش مجازی است.
● مؤلفه های مهم در آموزش مجازی
ایجاد و توسعه آموزش های مجازی مستلزم درنظر گرفتن مؤلفه های چندی است. یکی از مؤلفه های مهم در ایجاد آموزش های مجازی درنظر گرفتن زیرساخت های سخت افزاری است. بدون شک آموزش مجازی از طریق شبکه های رایانه ای و به کمک رایانه امکان پذیر است. بنابراین در ابتدا هریک از فراگیران مخاطب آموزش های مجازی باید دارای یک دستگاه رایانه قابل دسترسی باشد. این رایانه می تواند رایانه شخصی در دسترس بوده و یا رایانه ای خدماتی در محل کار باشد. در هر حال رایانه باید به نوعی در اختیار یادگیرنده قرار گیرد. دوم امکانات لازم برای ارتباط و اتصال به شبکه اینترنت یا اینترانت فراهم گردد. به بیان دیگر لازم است یک شبکه مخابراتی برای انتقال اطلاعات دیجیتالی ایجاد شده باشد. اغلب شبکه های مخابراتی از بسترهای مختلفی مانند کابلهای مخابراتی، فیبرنوری، ماهواره و دیگر ابزارها برای توسعه گسترده و دسترسی استفاده می کنند. هرقدر فناوری به کار رفته در شبکه مخابراتی قوی تر باشد سرعت و حجم اطلاعات منتقل شده بیش تر خواهد شد. از طرف دیگر هرقدر گسترش این شبکه در محدوده جغرافیایی مورد نظری مثل یک کشور بیش تر باشد، دسترسی افراد به شبکه اینترنت نیز بیش تر خواهد بود.
زیرساخت های نرم افزاری نیز از دیگر مؤلفه های لازم در ایجاد دوره های آموزش مجازی است. برای ساختن دروس مجازی و ذخیره کردن آنها در یک بانک نرم افزاری، لازم است نرم افزارهای مناسبی تهیه شوند. به طور معمول این نرم افزارها با نام های سامانه مدیریت یادگیری، سامانه مدیریت محتوایی و یا سامانه مدیریت یادگیری و محتوای الکترونیکی شناخته می شوند.
از دیگر مؤلفه های آموزش الکترونیکی، تولید محتوای الکترونیکی است. محتوای الکترونیکی دروس یعنی هر آن چه لازم است یادگیرنده مشاهده کند، بشنود و بخواند تا دانش مورد نظر به او انتقال یابد. از آنجا که در آموزش های مبتنی بر وب این محتوا از طریق نمایشگر و بلندگوهای متصل به یک رایانه به صورت الکترونیکی ساخته وعرضه می شوند، آن را محتوای الکترونیکی می نامند. بنابراین محتوای الکترونیکی عبارت است از مجموعه ای از رسانه های متن، عکس، صدا، فیلم و پویانمایی که بر صفحه نمایش رایانه ظاهر شده و از بلندگوهای آن پخش می شود تا دانش مورد نظر را به یادگیرنده منتقل کند. سازمان نیروی انسانی نیز دیگر مؤلفه ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. گروه های پشتیبانی کننده آموزش مجازی شامل: گروه پشتیبانی از سامانه مدیریت محتوا ویادگیری و نیز گروه پشتیبانی از تولید محتوای الکترونیکی دروس می باشد. هر یک از این ۲ گروه لازم است وظایفی را به عهده بگیرند. البته امروزه بسیاری از سازمان های بزرگ برای ایجاد تیمهای پشتیبانی سعی می کنند این خدمات را با عقد قرارداد از شرکت های متخصص در آموزش های الکترونیکی دریافت کنند. بنابراین بدون آنکه نیاز به توسعه نیروی انسانی داشته باشند از خدمات پشتیبانی برخوردار می شوند.
نقش «طراح آموزش» نیز در فرایند تولید محتوای الکترونیکی بسیار مهم است. طراح آموزش پس از مطالعه درس تألیف شده و در ارتباط مستقیم با استاد درس، سعی می کند نحوه ارائه درس را طراحی نماید. در این طراحی باید به مواردی همچون ترتیب ظاهر شدن عناوین، متن ها وتصاویر بر صفحه نمایش رایانه، جلوه های ویژه صوتی و تصویری برای جذاب کردن درس، طراحی ابزارهای کمکی و تشریحی برای هرچه گویاتر کردن درس و مواردی این چنینی اقدام نماید. «جمع کننده درس» نیز به عنوان یکی از مؤلفه های آموزش مجازی، پس از تهیه روایت نامه، قطعات مختلف یک درس الکترونیکی را خواهد ساخت. «جمع کننده درس» فردی است مسلط به کاربری نرم افزارهای لازم برای طراحی و ساخت صفحات تحت وب. در هریک از این صفحه ها بخشی از محتوای درس به صورت متن، عکس، پویانمایی و فیلم شکل می گیرد. بنابراین خروجی فعالیت های جمع کننده درس قطعات مختلف درس الکترونیکی است. همچنین «کارشناس رسانه ها» نیز در طراحی و ساخت دروس به صورت حرفه ای کار صدابرداری، طراحی و تولید پویانمایی، فشرده سازی قطعات صوتی و پردازش تصاویر و فیلم های دیجیتالی را انجام می دهد. چنین فردی به عنوان متخصص رسانه ها شناخته شده و مسلط به کاربری سخت افزارها و نرم افزارهای مربوطه می باشد.
● مزایای آموزش مجازی
در حال حاضر هیچ نوعی از آموزش به اندازه آموزش های مجازی مبتنی بر وب، پتانسیل فراگیری در بعد جهانی ندارند. وسعت جغرافیایی محیط آموزش مجازی، همان وسعت شبکه جهانی اینترنت است. بنابراین آموزش مجازی امکان آموزش را در هر مکان دلخواه ممکن می سازد. از بعد اقتصادی این آموزش ها هزینه ها را تا حد زیادی کاهش می دهد. در آموزش های مجازی در قیاس با آموزش های حضوری، نیاز به اختصاص فضای فیزیکی جهت دایر کردن کلاس درس، ایجاد آزمایشگاه و کارگاه، ایجاد بخش های اداری و دفتری وجود ندارد به این دلیل تا حد زیادی از هزینه ها کاهش می یابد. همچنین از میزان سایرهزینه های مرتبط به دانشجویان که شامل هزینه های خوابگاه و اسکان، تغذیه و مواردی از این دست می باشد و نیز هزینه های مرتبط با اساتید که شامل مواردی چون هزینه سفر و اسکان می باشد حذف می گردد.
آموزش های مجازی امکان برابر و دسترسی یکسان در فراگیری علم و دانش را برای همه افراد، در اقصی نقاط دنیا فراهم می کند. امروزه هر کس از هر جای دنیا قادر است تا به فراگیری دانش موردنیاز خود اقدام کند. دروسی که جهت ارائه در آموزش های مجازی ساخته می شوند یادگیران در سطوح جغرافیایی بسیار گسترده در سطح یک کشور و یا حتی بزرگ تر را تحت آموزش یکسان قرار می دهد. آموزش های مجازی در ارائه آموزش از انواع رسانه های متنی، شنیداری و گفتاری بهره می گیرند. امکان استفاده از فیلم و پویانمایی و همچنین قطعات صوتی در کنار رسانه های متنی و تصویری، علاوه بر جذاب شدن محتوای دروس الکترونیکی امکان انتقال حجم بیشتری از اطلاعات و دانش را در فرصتی کوتاه تر فراهم می کند. برای مثال پویانمایی از حرکت یک پیستون در درون یک سیلندر می تواند به تنهایی گویای چندین پاراگراف مطلب باشد. لذا درآموزشهای مجازی چند ثانیه فیلم یا پویانمایی این قابلیت را دارد تا همه مطلبی را که ممکن است نیاز به چندصد کلمه توضیح داشته باشد را ظرف چند ثانیه به یادگیرنده منتقل سازد. گرچه نرم افزارهای موجود امکان تولید قطعاتی به صورت پویانمایی و فیلم را در متن یک درس الکترونیکی ممکن می سازند ولی به دلیل محدودیت های فعلی در پهنای باند ارتباطی امکان استفاده وسیع از این رسانه های پرحجم در مقیاس زیاد وجود ندارد.
از دیگر مزایای آموزش های مجازی تعامل بیش تر بین یاددهنده و یادگیرنده است. ابزارهایی که فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در اختیار آموزش مجازی قرار می دهند امکان ارتباطی، مشاوره و همکاری و تعامل بیش تر میان استادان و فراگیران را فراهم می سازد. برای مثال امکاناتی نظیر پست الکترونیک، محاوره متنی، ویدئو کنفرانس و ابزاری از این دست امکان ارسال پیام، طرح سؤال و تبادل مقالات و گزارش های علمی را بین اعضا ممکن می سازد. همچنین این ابزار علاوه بر برقراری ارتباط یک طرفه امکان ارتباط های چند طرفه را نیز فراهم می سازند. برای مثال اعضا می توانند در باره موضوعات گوناگون به بحث و تبادل بپردازند. ابزاری مانند میز گفت و گوی مجازی این امکان را می دهد که موضوعی را طرح و دیگران را به اظهار نظر درباره آن موضوع دعوت کنیم. علاوه براین هر یک از افراد می توانند به دیدگاه های ابراز شده نیز نقدی وارد نمایند و توضیحی را اضافه نموده و یا سؤال جدیدی را مطرح نمایند.
آموزش مجازی به طور خودکار و در ۲۴ ساعت شبانه روز در اختیار فراگیران است. بنابراین یادگیرندگان آموزش های مجازی در زمان دلخواه خود می توانند به مرور دروس خود بپردازند، به تمرینها پاسخ گویند و در آزمونهای مربوطه شرکت کنند. به همین دلیل می توان گفت که آموزش های مجازی در هر زمان و مکان در دسترس افرادی است که خواهان کسب دانش و علم اندوزی هستند. در آموزش های مجازی امکان دسترسی به حجم بالایی از اطلاعات و دانش موجود در اقصی نقاط دنیا فراهم می گردد. از طریق لینک هایی که در متون ارائه شده در این آموزشها وجود دارد مطالب تکمیلی درباره موضوع مورد بحث به یادگیرنده ارائه می شود. همچنین مطالب ارائه شده از سطح کیفی و دقت و صحت بالایی برخوردار است چرا که در این نوع آموزش، استادان و معلمان برجسته از سرتاسر دنیا می توانند در تولید محتوا و مطالب مشارکت کنند. به همین دلیل مطالب از کیفیت و غنای بیشتری برخوردار خواهد بود. در آموزش مجازی فراگیرنده نقش فعال تری ایفا می کند. از آنجا که در این نوع آموزش استاد حضور فیزیکی ندارد و در کل رابطه استاد و دانشجو محدود است اما بار یادگیری بیش تر بر دوش فراگیرنده است و استاد مخاطبین خود را به تحقیق و جست وجو و یافتن منابع آموزشی هدایت می کند. در نتیجه یادگیرنده مجبور می شود با تلاش و احساس مسئولیت بیش تر به یادگیری بپردازد. از دیگر مزایای این نوع آموزش می توان به قابلیت تکرار مطالب در هرزمان و مکانی، افزایش زمان دسترسی به آموزش، امکان به اشتراک گذاشتن منابع آموزشی، مدیریت دقیق بر فرآیند آموزش و غیره اشاره نمود.

منبع: روزنامه ایران

منبع : راسخون