درآمدی بر فهرستهای همگانی پیوسته

امروزه فناوری رایانه تقریباً در تمامی حوزه های علمی نفوذ كرده و آنها را متأثر ساخته است. یكی از حوزه هایی كه به شدت از رایانه و تكنولوژی تأثیر پذیرفته حوزه كتابداری و اطلاع رسانی می باشد.استفاده از رایانه در كتابخانه ها منجربه تحول و دگرگونی اصولی دراین حوزه گردیده به گونه ای امروزه اكثر كتابخانه ها متحول شده و به مراكز اطلاع رسانی و اشاعه اطلاعات مبدل گشته اند.قابلیت رایانه در ذخیره و بازیابی و همچنین اشاعه و تبادل اطلاعات باعث شده كه اكثر كشورهای پیشرفته دست اندركار استفاده از رایانه شده و علاوه بر بكار گیری رایانه فهرستهای پیوسته را نیز در كتابخانه های خود راه اندازی نمایند. در ایران نیز بیشتر كتابخانه ها یا رایانه را به كار گرفته اند و یا درصدد تهیه و راه اندازی آن می باشند.طبعاً دیری نخواهد پایید كه فهرستهای پیوسته نیز در كتابخانه های ایران به طور تمام و كمال راه اندازی شوند. از طرفی امروزه ظهور شبكه جهانی وب و قابلیتهای بی نظیر آن مثل دسترسی به اطلاعات چند رسانه ای، پیوند فرامتنی در ركوردهای كتابشناختی، به كارگیری جلوه های گرافیكی برای استفاده مؤثر و جذابیت بخشیدن به فهرست و امكانات جانبی دیگر نظیر ارسال نتایج كاوش از طریق پست الكترونیكی، جستجو به زبانهای مختلف و نمایش فرمتهای فهرستنویسی ماشین خوان marc همراه با تصاویر مرتبط با فهرست مربوطه، افقهای جدیدی را به منظور دسترسی كارآمد و مؤثر به فهرستهای پیوسته كتابخانه ها نمایان ساخته است.لذا بنا به اهمیت فهرستهای پیوسته در خدمات كتابداری و اطلاع رسانی نوشته حاضر نیز ضمن تعریف و ارائه تاریخچه و پیشینه فهرستهای پیوسته، به اهمیت و مزایای فهرستهای پیوسته همگانی در مقایسه با فهرستهای سنتی اشاره می كند.همچنین برخی از راهنماها و روشهای دسترسی به فهرستهای پیوسته كتابخانه ها از طریق شبكه وب و تأثیر آنها بر خدمات كتابداری و اطلاع رسانی مورد اشاره قرار میگیرد.
● مفهوم فهرستهای پیوسته
از سیستم های پیوسته در كتابخانه ها و مراكز اطلاع رسانی می توان از اپكها نام برد كه در واقع فهرستهای پیوسته كتابخانه ها و مراكز اطلاع رسانی می باشند و همواره هدف از طراحی آنها كمك به كاربران این مراكز می باشد.دایره المعارف بین المللی كتابداری و اطلاع رسانی ، فهرست پیوسته همگانی را این گونه تعریف كرده است:پایگاه اطلاعاتی از ركوردهای كتابشناختی، اغلب متعلق به مجموعه كتابخانه ای خاص كه امكان جستجو از طریق عنوان، موضوع و مؤلف در آن توسط پایانه های عمومی وجود دارد. همچنین فرهنگ تخصصی انجمن كتابداران آمریكا ، فهرست پیوسته همگانی را این گونه تعریف كرده است:پایگاه اطلاعاتی كتابشناختی كامپیوتری قابل دسترس از طریق پایانه ها، كه استفاده كننده می تواند در آن بدون كمك واسط انسانی نظیر كاركنان كتابخانه، به طور مستقیم و مؤثر به جستجو و بازیابی ركوردهای كتابشناختی بپردازد.
● پیشینه و تاریخچهٔ فهرستهای پیوسته
فهرستهای پیوسته تا به امروز سه یا چهار نسل را پشت سر گذاشته اند. در اواخر دهه ۱۹۷۰ پدیده ای به نام فهرستهای دسترسی عمومی پای به عرصه كتابداری و اطلاع رسانی گذاشت.در واقع آگاهی از تواناییها وقابلیتهای كامپیوتر در ذخیره و بازیابی اطلاعات كتابشناختی از یك سو و مشكلات ناشی از حجم زیاد برگه دانها در نظام سنتی كه اداره آنها را روز به روز مشكل تر می نمود از سوی دیگر، باعث شد تا توجه به فهرستهای كامپیوتری بیشتر بشود.آنچه كه موجب پیشرفت فهرست همگانی پیوسته شد این بود كه به دلیل افزایش تعداد منابع كتابخانه فهرستنویسی و رده بندی كتابها، برگه آرایی و اداره برگه دان به صورت یك مشكل حاد درآمده بوده و تأمین هزینه تهیه برگه، برگه دان و فضای بیشتر برای برگه دانهای جدید و نیروی انسانی بیشتر غیر عملی بود.بحران برگه دان در ایالات متحده یكی از عواملی بود كه سرانجام توجه كتابداران را به استفاده از كامپیوتر و تعطیلی برگه دان بیشتركرد. در دهه ۱۹۸۰ راههای دسترسی به منابع در فهرستهای پیوسته گسترش یافت و جستجوی اثر غیر از نویسنده، عنوان و شماره بازیابی به طریق و روشهای دیگر مثل جستجو از طریق كلید واژه هایی از عنوان اثر، سر عنوانهای موضوعی و اسامی سایر پدید آورندگان مثل مترجم و ویرایشگر میسر گشت.همچنین در این دوره فهرستهای پیوسته در جستجوی اطلاعات از عملگرهای بولی مثل (Not,Or,And) به منظور اخص كردن موضوع و یا افزایش دامنه جستجو استفاده كردند.در دههٔ ۱۹۹۰ خدمات فهرست پیوسته از محدوده كتابخانه فراتررفته و ارتباط كاربر را به سایر كتابخانه ها از طریق راه دور در سطوح ملی، محلی و جهانی برقرار ساخت.به علاوه بانك های اطلاعاتی در این دوره از نظر كمی و كیفی گسترش یافتند. در این دوره بسیاری از فهرستهای پیوسته ، از طریق اینترنت قابل دسترسی شدند و در نتیجه به صورت منابع مفیدی برای كاربران در دسترسی به اطلاعات كتابشناختی و حتی اصل مدارك از راه دور بر آمدند.و بالاخره اینكه ظهور شبكه جهانی وب افقهای جدیدی را به منظور دسترسی كارآمد به فهرست پیوسته كتابخانه ها نمایان ساخته است.قابیلتهای فرامتنی و چند رسانه ای شبكه وب در ارائه اطلاعات، مفهوم فهرست پیوسته همگانی را متحول كرده است.امروزه بیشتر كتابخانه ها در سراسر جهان فهرست پیوسته خود را در شبكه وب قرار داده اند و بقیه نیز در حال برنامه ریزی و طراحی فهرستهای پیوسته خود درشبكه وب می باشند. تحولات همچنان ادامه دارد و به سادگی می توان پیش بینی كرد كه در آینده حتی نیازی به فهرستنویسی و ساختن پیشینه به شیوه حاضر نخواهد بود. زیرا با مباحث نوینی چون ابر داده و زبان فرامتنی در منابع الكترونیكی و استفاده از انواع فناوریها رایانه خود قادر است تك تك عناصر كتابشناختی را شناسایی كرده و در فیلدهای مربوطه ذخیره كند و به اصطلاح دست به فهرستنویسی خودكار بزند.
● مزایای فهرستهای پیوسته در مقایسه با فهرستهای سنتی
فهرستهای كامپیوتری پیوسته در مقایسه با فهرستهای سنتی ویژگیها و قابلیتهای منحصر به فردی را دارا می باشندو همین امر باعث گرایش اكثر كتابخانه هابه فهرستهای پیوسته شده و در واقع آنها فهرستهای سنتی را كنار گذاشته و اقدام به استفاده از فهرستهای پیوسته نموده اند.لذا در اینجا به تعدادی از قابلیتها و امكانات فهرستهای پیوسته اشاره می شود:
▪ قابلیتهای جستجو و بازیابی اطلاعات:
یكی از مزایا و امكانات فهرستهای پیوسته در مقیاس با فهرستهای سنتی، قابلیتهای جستجو و بازیابی اطلاعات و یا بالا بودن نقاط بازیابی می باشد. در واقع در فهرستهای كامپیوتری برعكس فهرستهای سنتی نقاط بازیابی بیشتری در اختیار كاربر قرار می گیرد و كاربر می تواند با داشتن كمترین اطلاعات به جستجو و بازیابی اثر یا آثار مورد نظر خود بپردازد یعنی علاوه بر نویسنده، عنوان و موضوع كاربر می تواند از طریق شناسه های دیگری مثل عنوان فرعی، زبان اثر، شكل ماده، محل و تاریخ انتشار به جستجو بپردازد.
به عبارت دیگر فهرستهای پیوسته با ایجاد انواع بایگانیها و نمایه ها راه های دسترسی به مدخلها را افزایش می دهند.
▪ جستجوی كلید واژه ای:
از دیگر قابلیتهای فهرستهای كامپیوتری جستجوی كلید واژه ای می باشد. این شیوه جالبترین قابلیت فهرستهای كامپیوتری در جستجوی اطلاعات می باشد و فرد می تواند از طریق كلید واژه به جستجو در موضوع دلخواه خود بپردازد.
▪ كوتاه سازی واژه های جستجو:
محدود كردن و كوتاه سازی واژه های جستجو و به عبارت دیگر محدود كردن و افزایش دادن دامنه جستجو به وسیلهٔ عملگرهای بولی مثل (And,Or,Not) یكی دیگر از مزیتهای فهرستهای پیوسته می باشد و كاربر می تواند با پیاده كردن عملگرهای فوق در عمل جستجو در دامنه جستجوی خود را محدود كرده یا افزایش دهد و به نتایج بهتر و دقیقتری برسد.
▪ بازیابی با حداقل اطلاعات:
همچنین بازیابی با حداقل اطلاعات از دیگر مزایای فهرستهای پیوسته می باشد. یعنی با در دست داشتن حداقل اطلاعات می شود مطالب مورد نظر را بازیابی نمود. برای مثال در برخی از اپكها با دادن چهار حرف از نام نویسنده و چهار حرف از نام كتاب، اطلاعات كامل آن به سرعت بر صفحه نمایش رایانه ظاهر می شود.
▪ جستجوی شماره ای:
در این روش از طریق شماره های تعلق گرفته به اثر مثل شماره راهنما، شماره استاندارد بین المللی كتاب یا شماره ثبت و شماره ردیف می توان عمل جستجو را انجام داد.
▪ میزان اطلاعات ارائه شده:
از دیگر فواید فهرستهای كامپیوتری بالا بودن میزان اطلاعات ارائه شده در ركوردها می باشد. یعنی در فهرستهای كامپیوتری یا به اصطلاح در ركوردهای ماشینی میزان اطلاعات ارائه شده محدود به اطلاعات فهرست برگه نظام سنتی نمی باشد بلكه فهرستهای كامپیوتری موارد دیگری مثل خلاصه اثر، یادداشتهای مفصل تر، فهرست مطالب را نیز شامل می شوند.● مزایای فهرستهای پیوسته شبكه جهانی وب
اما فهرستهای پیوسته شبكه جهانی وب نیز در مقایسه با فهرستهای كامپیوتری دارای ویژگیها و قابلیتهای برجسته ای می باشند. در واقع آنچه كه امروزه شبكه جهانی وب را از دیگر خدمات اینترنت متمایز ساخته و باعث رشد روزافزون آن شده است. محیط فرامتنی و چند رسانه ای آن برای ارسال و دریافت اطلاعات می باشد. امروزه استفاده از پیوندهای فرامتنی در ركوردهای كتابشناختی، به كارگیری جلوه های تصویری و گرافیكی برای استفاده مؤثر و جذابیت بخشیدن به فهرست، دسترسی به اطلاعات چند رسانه ای (متن، صوت، تصویر) به صورت همزمان و امكانات جانبی دیگر نظیر ارسال نتایج كاوش از طریق پست الكترونیكی ، جستجو به زبانهای مختلف و نمایش فرمتهای فهرستنویسی ماشین خوان همراه با تصاویر مرتبط از فهرستها و قابلیتها و امكانات دیگر باعث گرایش اكثر كتابخانه ها و مراكز اطلاع رسانی به این محیط جدید شده است. لذا امروزه كمتر كتابخانه ای را می توان یافت كه فهرست پیوسته خود را در محیط وب قرار نداده باشد.
● تأثیر فهرستهای پیوسته وب در خدمات كتابداری و اطلاع رسانی
استفاده ازفهرستهای پیوسته در محیط وب در بسیاری از موارد حتی می تواند منجر به تسهیل خدمات كتابداری و اطلاع رسانی بشود و لذا در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می شود.
۱) سازماندهی منابع اطلاعاتی:
شاید یكی از مزایای استفاده از فهرست پیوسته برخی از كتابخانه ها را بتوان تسهیل فرایند فهرستنویسی منابع اطلاعاتی جدید عنوان كرد. در واقع امروزه بیشتر كتابخانه ها برای صرفه جویی در وقت، هزینه و نیروی انسانی خود از فهرستهای پیوسته محیط وب برای سازماندهی و فهرست نویسی منابع كتابخانه خود استفاده می نمایند.برای مثال با استفاده از فهرست پیوسته كتابخانه كنگره می توان اطلاعات ضروری اثر مثل شماره رده بندی كتابخانه كنگره و موضوع بر اساس سر عنوان موضوعی كتابخانه كنگره را بدست آورد.فهرست پیوسته كتابخانه كنگره به عنوان یكی از كارآمدترین فهرستهای پیوسته برای تسهیل فرآیند فهرستنویسی تشخیص داده شده است.این فهرست پیوسته، اطلاعات بیش از ۱۳ میلیون ركورد كتابشناختی شامل كتاب، نشریه، آثار موسیقی، منابع دیداری و شنیداری، نسخ خطی، منابع نقشه برداری، كتابهای در حال انتشار، پرونده های كامپیوتری و غیره را در بر می گیرد.
۲) تسهیل فرایند تحویل مدرك و خرید منابع:
تسهیل فرایند تحویل مدرك و خرید و سفارش منابع اطلاعاتی یكی دیگر از خدماتی است كه می تواند از طریق فهرستهای پیوسته موجود در محیط وب ارائه گردد.نمونه بارز چنین خدماتی را می توان در فهرست پیوسته كتابخانه بریتانیا تحت عنوان (OPAC۹۷) به خوبی مشاهده كرد. این خدمات رایگان امكان جستجو در مجموعه های مرجع و تحویل مدرك كتابخانه بریتانیا را می دهد و در بسیاری از موارد درخواست پیوسته نسخه ای از منابع بازیابی شده از طریق نركز تحویل كتابخانه بریتانیا امكان پذیر می باشد.همچنین در بسیاری ازموارد بااتصال به كتابفروشی پیوسته (آمازون) می توان نسبت به خرید مستقیم كتاب، نشریه و دیگر منابع اطلاعاتی بازیابی شده اقدام كرد. این امكان می تواند به خوبی جایگزین روشهای سنتی تحویل مدرك گردد.به طوری كه پس از انجام جستجو و اطمینان از وجود مدرك مورد نظر در مجموعه كتابخانه تنها با پر كردن چند فرم به سرعت می توان اصل یا نسخه ای از مدرك مورد نظر را در خواست كرد.امكانات مشابهی را می توان درفهرست پیوسته كتابخانه ملی كشاورزی آمریكا مشاهده كرد. همچنین از طریق فهرست پیوسته انتشارات ناشران كه بسیاری از آنها امروزه در شبكه جهانی وب قابل دسترس می باشند می توان نسبت به خرید پیوسته اقدام كرد.
۳) تسهیل فرایند امانت كتاب و همكاری بین كتابخانه ای
در حال حاضر برخی از كتابخانه های ملی و بسیاری از كتابخانه های دانشگاهی و عمومی در سراسر جهان امكاناتی را از طریق امانت بین كتابخانه ای در دسترس اعضای خود قرار داده اند. برای مثال در فهرست پیوسته كتابخانه ملی هلند ، استفاده كننده می تواند از راه دور تنها با ورود گذر واژه ضمن اینكه از وضعیت امانت مواد كتابخانه ای موجود در مجموعه آگاهی حاصل كند، نسبت به ذخیره یا تجدید دوره امانت كتاب یا مواد دیگر، اقدام نماید.
● روشهای دسترسی به فهرستهای پیوسته كتابخانه ها از طریق شبكه جهانی وب
رشد فزاینده فهرستهای پیوسته كتابخانه ها بر روی وب به گونه ای است كه امروزه پایگاه ها و راهنماهای الكترونیكی و چاپی بسیاری برای معرفی امكانات و قابلیتهای آنها طراحی شده است.این راهنماها و پایگاهها یكی از رایجترین و روزآمدترین ابزارهای شناسایی و دسترسی به فهرستهای پیوسته كتابخانه ها به شمار می روند. با استفاده از این راهنماها و پایگاههای پیوسته می توان به فهرست پیوسته بسیاری از كتابخانه ها در شبكه جهانی وب دسترسی پیدا كرد.
۱) وب كتز (Web cats) ( WWW.light.com/webcats )
این راهنما یكی از مهمترین و برجسته ترین راهنماهای فهرستهای پیوسته كتابخانه ها در شبكه جهانی وب به شمار می رود. این راهنما امكانات مناسبی را برای شناسایی و دسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه ها و نیز فهرست پیوسته ناشران سراسر جهان را در اختیار استفاده كنندگان قرار می دهد.با اتصال به سایت وب این راهنما در شبكه جهانی وب می توان به فهرست پیوسته كتابخانه های بیش از۷۰كشور دسترسی پیدا كرد. دسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه ها در این راهنما از طریق نمایه جغرافیایی كشورها و نوع كتابخانه (ملی، تخصصی، عمومی، دولتی، پزشكی، دانشگاهی) امكان پذیر می باشد.در واقع كاربر می تواند با استفاده از نمایه جغرافیایی كشورها و نیز نمایه نوع كتابخانه ها فهرست پیوسته مورد نظر خود را شناسایی كرده و به آن دسترسی پیدا كند.از دیگر امكانات و قابلیتهای برجسته این راهنما این است كه می توان از طریق آن به فهرست پیوسته حدود ۱۰۰ناشر در بیش از۵۰كشور دسترسی پیدا كرد. همچنین از طریق شركت در گروههای مباحثه می توان به بحث و تبادل نظر در زمینه فهرستهای پیوسته و كامپیوتر و موضوعات مرتبط با دیگران پرداخت و از آخرین پیشرفتها و تغییر و تحولات نوین در زمینه نرم افزارهای كتابخانه ای در محیط وب آگاهی حاصل كرد.از دیگر امكانات در نظر گرفته شده در این راهنما امكان دسترسی به سیاهه نرم افزارهای فهرست پیوسته در محیط وب می باشد به طوری كه از طریق نمایه در نظر گرفته شده برای نمونه می توان از اینكه چه نرم افزاری توسط چه كتابخانه هایی برای ارائه فهرست پیوسته در محیط وب به كار گرفته شده اند آگاهی حاصل كرد.همچنین با متصل شدن به صفحه اصلی شركتهای ارائه دهنده نرم افزارهای فهرست پیوسته در محیط وب می توان امكانات و قابلیتهای نرم افزارهای آنها را بررسی نمود.از دیگر خدمات ارزشمند راهنمایWeb cats كه می تواند مورد استفاده كتابداران قرار گیرد امكان دسترسی به اطلاعات جامعی در زمینه های گوناگون مثل مدیریت دانش، منابع مرجع پیوسته، نشر الكترونیكی در وب، تحویل مدرك، ارزیابی سایتهای وب، حق مؤلف، آموزشی مبتنی بر كامپیوتر تحت عنوان (Librarians Resource Center) می باشد.۲) لیب دیكس (Libdex) ( WWW.liblex.com )
پایگاه Libdex یكی دیگر از برجسته ترین پایگاه ها برای شناسایی و دسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه ها و ناشران سراسر جهان در شبكه جهانی وب به شمار می رود. از طریق جستجو در این راهنما و پایگاه می توان به سایت وب و یا فهرست پیوسته حدود۱۷ هزار كتابخانه در سراسر جهان دسترسی پیدا كرد.برای مثال با وارد كردن كلیدواژه Sharif در كادر جستجوی این پایگاه عنوان سایت كتابخانه دانشگاه شریف ظاهر میگردد و می توان از این طریق به فهرست كتابخانه و یا سایت وب كتابخانه دانشگاه صنعتی شریف دسترسی پیدا كرد.از دیگر خدمات و قابلیتهای این پایگاه می توان به امكان دسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه های ۶۰ كشور از طریق نمایه های جغرافیایی پایگاه اشاره كرد. برای مثال با انتخاب كردن نام ایران، در نمایه جغرافیایی پایگاه، فهرست۶كتابخانه دانشگاهی شامل دانشگاههای فردوسی، مشهد، صنعتی شریف، صنعتی امیركبیر، دانشگاه آزاد اسلامی، شهید بهشتی و صنعتی اصفهان ظاهر می شوند.از دیگر امكانات پایگاه Libdex می توان به امكان دسترسی به فهرست پیوسته حدود ۷هزار ناشر در سراسر جهان از طریق جستجوی نام ناشران و دسترسی به سیاهه نرم افزارهای فهرست پیوسته و شركتهای ارائه دهنده آنها اشاره كرد.
۳) لیب وب (Lib Web) ( http://sunsite.berkeley.edu/libweb )
از دیگر راهنماهای پیوسته برای دسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه ها راهنمای (Lib Web) می باشد.
این راهنما اطلاعات بیش از ۳۰۰۰ صفحه وب كتابخانه ها را دربیش از۹۰كشور جهان پوشش می دهد. این راهنما فهرست كتابخانه های آمریكا، آسیا، آفریقا، استرالیا، اروپا، كانادا، نیوزلند. آمریكای جنوبی و مركزی و غیره را شامل میشود.در این راهنما جستجو برای شناسایی ودسترسی به فهرست پیوسته كتابخانه هامی تواند از طریق انتخاب مناطق جغرافیایی و یا به صورت كلید واژه ای انجام شود.برای مثال با انتخاب كتابخانه ها آسیا فهرستی از كتابخانه های ملی، دانشگاهی، عمومی، تحقیقاتی در كشورهای آسیایی ظاهر می گردد كه با انتخاب هر یك از آنها می توان به سایت وب و یا فهرست پیوسته كتابخانه مورد نظر دسترسی پیدا كرد.
۴) راهنمای فهرست پیوسته كتابخانه های ملی دنیا
www.library.uq.edu/ssah/jeast
این راهنما یكی از مناسبترین سایتهای وب برای دسترسی به فهرستهای پیوسته كتابخانه های ملی در سراسر جهان به شمار می رود. این راهنما فهرست پیوسته حدود ۵۶كتابخانه ملی معتبر ازسراسر جهان را در اختیار جستجوگر قرار می دهد.از مزایا و قابلیتهای برجسته این راهنما این است كه علاوه بر ارائه امكانات دسترسی به فهرستهای پیوسته كتابخانه اطلاعات ارزشمند دیگری مثل واسط زبان فهرست پیوسته در وب و یا تلنت و همچنین نحوه جستجو درفهرست پیوسته هر كدام از كتابخانه ها و بالاخره قابلیتهای هر كدام از فهرستهای پیوسته نظیر پیوندهای فرامتنی، استفاده از جلوه های گرافیكی و تصویری، دسترسی به اطلاعات چند رسانه ای امكانات جانبی دیگر مثل استفاده از پست الكترونیكی و نمایش فرمتهای مختلف مارك، یونی مارك و غیره در اختیار كاربر قرار میدهد.
● نتیجه گیری
امروزه ظهور فناوریهای نوینی مثل اینترنت و خدمات گسترده آن بالاخص شبكه وب مفهوم فهرست همگانی را متحول كرده است. بنابراین امروزه بیشتر كتابخانه ها در سراسر جهان فهرست پیوسته خود را از طریق شبكه جهانی وب در دسترس عموم قرار داده اند.فهرستهای پیوسته همگانی قابل دسترس در محیط وب، وابستگی كمتری به ساختار سنتی نمایش اطلاعات كتابشناختی دارند.آنها بیشتر به فرایند دسترسی كارآمد و مناسب به اطلاعات مرتبط به هر شكل و هر كجا تأكید دارند. در این میان آنچه باعث گرایش اكثر كتابخانه ها به محیط وب شده قابلیت فرامتنی و چند رسانه ای آن برای ارسال و دریافت اطلاعات می باشد.در حال حاضر اغلب فهرستهای پیوسته محیط وب ازقابلیت فرامتنی در ركوردهای كتابشناختی به عنوان ابزاری برای دسترسی به دیگر ركوردهای مرتبط ویا اطلاعات تمام متن استفاده كرده اند و برخی دیگر علاوه بر اطلاعات كتابشناختی، امكاناتی رابرای دسترسی به اطلاعات چند رسانه ای (صوت، تصویر، صدا)پیش بینی و لحاظ كرده اند.لذا همگی این موارد از عواملی است كه باعث گرایش اكثر كتابخانه ها به این محیط جدید شده است. در واقع آنها در حال گذار از فهرستهای همگانی سنتی به فهرستهای پیوسته در محیط وب هستند و این محیط جدید را به عنوان بهترین بستر برای در دسترس قرار دادن اطلاعات مجموعه های خود مورد تشخیص قرار داده اند.بنابراین كتابخانه های ایران نیز می توانند با الگو گرفتن ازفهرستهای پیوسته موجود در محیط وب و همچنین باشناسایی دقیق امكانات قابل دسترس در محیط وب و نیز با بررسی همه جانبه نیازهای مخاطبان و اهداف و امكانات موجود در كتابخانه های خود و در نهایت با سیاست گذاری صحیح و برنامه ریزی اصولی و راهبردی اقدام به طراحی فهرستهای پیوسته خود نموده و منابع موجود خود را از طریق شبكه جهانی وب دسترس پذیر نمایند.همچنین در پایان پیشنهاد می شود كه برای افزایش مهارت كتابداران بخش مرجع و فهرستنویسی در استفاده از فهرستهای پیوسته، دوره ها و كارگاههای آموزشی به صورت مداوم برگزار شود.

یادداشتها
۱. online public Access catalog (OPAC).
۲. International Encyclopedia of information and library science.
۳. ALA Glossary of library and information sciencsl.
۴. Bibliographic database.
۵. Card catalog crisis.
۶. World wide web.
۷. Heper Text.
۸. Multi media.
۹. Meta data.
۱۰. Access points.
۱۱. Trunction.
۱۲. International standard Book Number (ISBN).
۱۳. Electronic mail (Email).
۱۴. Machine Readable cataloging (MARC).
۱۵. Library of congress online catalog: ( http://catalog.loc.gov ).
۱۶. Document Delivery.
۱۷. British library online catalog ( http://OPAC۹۷.bl..uk ).
۱۸. Amazon: ( www.Amazon.com ).
۱۹. National library of Agriculture ( WWW.nal.usda.gov/ag۹۸ ).
۲۰. Inter library loan.
۲۱. ( WWW.Konbib.nl.home/fe .html ).
۲۲. Password.
۲۳. Discusion Groups.
۲۴. Library soft ware.
۲۵. Home Page.
۲۶. Telnet.
منابع و مأخذ
۱- پژوهشنامه اطلاع رسانی، سال سوم، شماره سوم، آبان ۱۳۷۸ص۸-۳.
۲- رودلی، جنیفر، هزینه تحویل الكترونیكی اسناد و مدارك مرزهای نو در اطلاع رسانی گزیده مقالات هجدهمین كنفرانس بین المللی اطلاع رسانی پیوسته لندن ۱۹۹۴ به كوشش علی اصغر شیری، علیرضا بهمن آبادی، مازیار امیر حسینی، تهران: چرتكه، ۱۳۷۵ ص:۱۲۶-۱۱۱.
۳- فتاحی، رحمت الله، فهرستهای كامپیوتری و تفاوت آن با برگه دان، فصلنامه كتاب، دوره پنجم، شماره دوم بهار و تابستان ۱۳۷۳ ص: ۳۵-۴.
۴- فتاحی: رحمت الله، فهرستهای كامپیوتری نسل چهارم، پیام كتابخانه، دوره پنجم، شماره ۱و۲ بهار و تابستان ۱۳۷۴ ص:۲۶-۳۶.
۵- كوشا، كیوان، فهرستهای همگانی و شبكه جهانی وب،فهرستهای رایانه ای مجموعه مقالات همایش كاربرد و توسعه فهرستهای رایانه ای در كتابخانه های ایران،۲۷و۲۸آبان۱۳۷۸به كوشش رحمت الله فتاحی.مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، تهران مركز اطلاع رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی،۱۳۷۹،ص۱۶۱-۱۸۲.
۶- online Public Access Catalog Display Format, Encyclopedia of library and Information Science. Edited by Allen Kent Harold Lancour. New Yourk: Marcal Dekker, ۱۹۹۶.vol: ۳۸.p: ۳۲۵-۳۳۱.
۷- library online public Access catalogs: (OPACS) [online] available at:< WWW.Itcompany.com/inforetriever/opac/htin >. Accessed:[۲۵ mar۲۰۰۳].
۸- Online catalogs directory:[online] available at:< WWW.directory.google.com/Top/reference/libraries/online_catalogs/Directories .Access in:[۵ Apr ۲۰۰۳].
تالیف: سیدحسین محمدی
كارشناس كتابداری دانشگاه علامه طباطبایی

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران