ووشو، آمیخته با فرهنگ کهن مردم چین

ووشو را باید ورزش سنتی چینی ها دانست كه پس از گذشت چند هزار سال در سرتاسر دنیا و بویژه ایران طرفداران خاص خود را دارد. مردم عامه چین از ووشو به نام كونگ فو هم یاد می كنند. این هنر رزمی مثل بیشتر رشته های دیگر رزمی دارای سبك های بسیاری است. جالب این كه جملگی از طبیعت اقتباس گرفته اند و افزون بر افزایش قوای جسمانی و دفاعی از نظر روحی نیز تأثیرات شگرف دارند.
دكتر یانك مینگ جینگ معتقد است آغاز هنرهای رزمی چین به سال ها قبل از میلاد برمی گردد. تكنیك های رزمی نیز به هنگام درگیری بین بشر و حیوانات یا دیگر قبیله های بشری كشف شدند. در این میادین جنگی تجارب و تكنیك ها از نسلی به نسل دیگر منتقل شد و با اختراع سلاح ها هر روز شكل جدیدی از آن به بازار آمد. این پروسه ادامه داشت تا این كه فلز كشف شد. با اختراع فلز تكنیك های جنگی جدیدی هم به وجود آمد.
مدارس گوناگون ورزشی و سبك های مختلف یكی پس از دیگری از راه رسیدند. بسیاری از این مدارس سبك های خود را با استفاده از تكنیك های جنگ میان حیوانات مثل ببر، مار، خرس، میمون و پلنگ یا پرندگانی چون عقاب اقتباس گرفتند.
علت تقلید از حیوان ها این بود كه مردم معتقد بودند حیوانات برای زنده ماندن و جنگ با طبیعت از مهارت ها و استعدادهای ذاتی بهره می گیرند. دكتر یانك براین باور است كه هنر رزمی امروزه دیگر برای جنگیدن خوب نیست و مثل گذشته ها برای دفاع از خود به كار نمی رود. با وجود این می توان با هنرهای رزمی منظم تر شد، فهم خود را از زندگی بالا برد و برای رسیدن به یك روحیه بهتر با آموزش این ورزش سلامت فكری خوبی داشت.
● پیدایش ووشو
چینی ها چند هزار سال پیش كه اجتماعات بشری در نقاط مختلف گیتی پراكنده بودند حركاتی را ابداع كردند كه با آن به دنبال سلامت، درمان بیماری، افزایش طول عمر و مهارت های نظامی خود بودند. این فنون بعدها پیشرفت قابل توجهی كرد و به «ووشو» امروزی تبدیل شد.
حدود نیم قرن قبل از میلاد یك راهب هندی به نام «تامو» راهی چین شد تا به ترویج مذهب مورد علاقه اش بپردازد. تعلیمات تامو كه از قوانین خشك و مذهبی خو می گرفتند به قدری طاقت فرسا بود كه پیروان وی هر روز ضعیف تر می شدند و تحمل آموزش های وی را نداشتند. این راهب هندی برای تقویت جسمانی شاگردانش حركاتی را ابداع كرد كه بعدها بسط یافتند و پایه و اساس سبك های مختلف ووشو را تشكیل دادند.
حدود قرن های ۱۴ تا ۱۶ میلادی بود كه سبك های اصلی ووشو به وجود آمدند. آن هم به تقلید از حركات حیوانات. چهره های برجسته ورزش های رزمی كه در معبد شائولین گرد هم می آمدند در این راه كوشش بسیار داشتند اما امپراتور وقت چین كه از فعالیت های این معبد ترس زیادی داشت و آن را خطر بزرگی برای خانواده سلطنتی می پنداشت فرمان آتش زدن معبد را صادر كرد. لشگر بزرگی برای انهدام شائولین به كار گرفته شد و تنها افراد معدودی توانستند از این واقعه جان سالم به در ببرند. این افراد كه پراكنده شدند و به نقاط مختلف چین گریختند به آموزش و گسترش ورزش رزمی معبد شائولین پرداختند. این برای نخستین بار بود كه راز معبد فاش می شد.
در سرزمین پهناور چین فرمانروایانی بودند كه ورزش های رزمی را خطری بزرگ برای خود می دانستند و انجام كار آن را ممنوع كردند اما بودند حمكرانانی كه خود از انجام آن لذت می بردند. براساس نوشته های تاریخی در دوران سلسله های شانگ و ژو سربازان برای افزایش مهارت های خود حركات ووشو را انجام می دادند. همه ساله نیز در فصول بهار و پائیز مسابقه های كشتی خاصی به نام «جیائو» برگزار می شد تا از این طریق سربازان نمونه انتخاب شوند. رفته رفته حركات با شمشیر هم به فنون قبلی افزوده شد و با ظهور گروه های نمایش خیابانی «لوكی» این ورزش گسترش زیادی پیدا كرد.
● شكوفایی ووشو
مورخان بهترین دوران شكوفایی ووشو را میان سال های ۱۹۱۲ تا ۱۹۴۹ كه دوران سلطنت سلسله های كینگ و مینگ بود می دانند. در این سال ها انجمن های بسیاری برای ووشو در چین تشكیل شد. در سال ۱۹۲۸ بود كه انستیتو مركزی ووشو به وسیله دولت جمهوری در نان جینگ به وجود آمد و در سال ۱۹۳۸ نخستین تیم ملی چین در المپیك برلین یك مراسم نمایشی اجرا كردند. ووشو با به وجود آمدن جمهوری خلق چین به عنوان بخشی از فرهنگ اجتماعی چینی ها درآمد.
درسال ۱۹۵۶ بود كه انجمن ووشو چین در پكن تشكیل شد و با گسترش حركاتی مانند فرم ساده تای چی چوان، چانگ چوان، حركت شمشیر پهن و باریك، نیزه و چوب در سطح مبتدی، متوسط و عالی كمك شایانی به همگانی شدن این هنر رزمی كرد.
دو سال بعد هم نخستین قوانین ووشو تنظیم شد و با هدایت كمیسیون ورزش و تربیت بدنی ایالتی و انجمن ووشو چین، اتحادیه ها، انجمن ها، مدارس ووشو، انجمن های تحقیقاتی، تیم های حرفه ای و آماتوری تشكیل شدند كه شبكه عظیمی از فعالیت های جمعی این رشته را شامل می شد. حتی تیم ها و انجمن های ووشو در برخی از كالج ها تشكیل شدند و برخی از مؤسسات پا را فراتر نهادند رشته تخصصی ووشو را برای دانشجویان رشته های لیسانس و فوق لیسانس دایر كردند. تا این كه در سال ۱۹۸۴ درجه استادی ووشو به وسیله مجلس ایالتی تعیین شد. با تصویب دولت چین در سال ۱۹۸۶ انستیتو تحقیقات ووشو چین به عنوان عالی ترین مرجع، هدایت تحقیقات فنی و آكادمیك در این رشته را عهده دار شد.
چینی ها كه دوست داشتند این ورزش سنتی خود را به جهانیان معرفی كنند تورنمنت های فراوانی را برپا كردند و در سال ۱۹۸۷ نیز نخستین دوره مسابقه های آسیایی این رشته رزمی را در یوكوهاما ژاپن برگزار كردند. همزمان فدراسیون آسیایی ووشو (WFA) تأسیس شد. هنگ كنگی ها در سال ۱۹۸۹ م میزبان دومین دوره رقابت های قهرمانی آسیا شدند. در سال ۱۹۹۰ كه چین میزبان بازی های آسیایی را برعهده داشت ووشو رسماً به عنوان یك رشته بین المللی معرفی شد. فدراسیون جهانی این رشته IWUF نام دارد كه نخستین دوره رقابت های زیرپوشش خود را در سال ۱۹۹۱ برگزار كرد.
● تفاوت سبك ها
چینی ها با توجه به گستردگی سرزمین شان حركات ووشو را در نواحی مختلف با سبك های خاصی پی گرفته اند. سایت تای چی چوان دراین باره می نویسد: رشد و گسترش ووشو در نقاط مختلف چین تحت تأثیر شرایط اقلیمی و جغرافیایی قرار گرفته و بسته به شرایط اقلیمی تكنیك های مختلفی را بسط وپرورش داده است كه در اصطلاح به سبك های شمالی و جنوبی معروف شده اند.
وقتی به مطالعه علت نامگذاری این سبك ها می پردازیم به نكته های جالب توجهی می رسیم. این كه چقدر ووشو با زندگی مردان این دیار عجین شده است. سرزمین های شمالی چین بیشتر به صورت جلگه و دشت های وسیع است و مردم این سرزمین ها امكان اجرای حركاتی باز همراه با دویدن، پرش، جهش، معلق زدن و ... را دارند. بنابراین تكنیك ها و سبك هایی كه در این مناطق رشد كرده اند دارای ویژگی هایی چون حركات باز، سریع، چابك و پر قدرت، ضربات بلند دست و پا و ... هستند. حركات متعدد با سلاح های كوتاه و بلند هم در این مناطق رشد كردند. از مهم ترین سبك های شمالی ورزش ووشو باید به چانگ چوان اشاره كرد.
به جنوب چین كه سفر كنیم با شرایط متفاوتی مواجه خواهیم شد. رودخانه ها، كوهستان ها، جنگل ها و مرداب ها و ناهمواری ها این مناطق را دربرگرفته اند. ویژگی های حركات این سرزمین ها حركات سریع، اعمال قدرت، استقرارهای محكم و استوار و موضع گیری های خوب بدن در واكنش به حملات مختلف از هر سو، ضربات بسیار فشرده و سریع و انفجاری، ضربات و مشت های كوتاه و فریادهای بلند را شامل می شود. بی جهت نیست كه مردمان این مناطق با چنین حركاتی خو گرفته اند. اغلب آنها صیاد و ماهیگیر هستند و كمتر به دویدن نیاز دارند. نانچوان از مهم ترین سبك های جنوب چین است.
حركات ووشو به طور معمول با استفاده از قدرت عضلات و مفاصل و نیز نیروی تنفس و تمركز قوای ذهنی انجام می گیرد. سیستم های سخت و نرم كه سبك های وی چیا و نی چیا را شامل می شوند به طور معمول در سیستم های سخت از تكنیك هایی مثل مشت زدن، لگد زدن، پرتاب كردن، غلبه كردن، تسلیم شدن و حركات یورش براساس قدرت و نیز اعمال نیروهای ماهیچه ای، افت و خیزهای تند و خشن است اما در سیستم های نرم چنین چیزی مشاهده نمی شود. از دیدگاه حركتی تمرین های ووشو به چند بخش تقسیم می شود.
در بخش فرم كه با سلاح یا دست خالی و مبارزات گروهی هستند مشت زدن، لگد زدن، پرتاب كردن، غلبه كردن و تسلیم شدن وجود دارد. قسمت دست خالی ووشو نیز شامل همه هنرهای رزمی اعم از چانگ چوان، تاس چی چوان، نان چوان، پاكواژان، باجی چوان، شائولین چوان، چو جیائو چوان، ویتنگ چوان، ژیانگ ژی چوان است. سومین بخش تمرین با سلاح ووشو است شمشیر پهن و باریك، سلاح های بلند مثل نیزه، چوب، سلاح های دوتایی مثل جفت، شمشیر پهن و سلاح های انعطاف پذیر مثل شلاق ۹ تكه و چوب ۳ تكه در این قسمت به كار گرفته می شوند. مبارزه گروهی مسلحانه و مبارزه آزاد (سان شو) از دیگر قسمت های تمرینات ووشو است.
● نفوذ ووشو به ایران
حسین داودی پناه (داداشی) كه از پرسابقه ترین اساتید كونگ فو توآ در ایران است و مطالعات زیادی پیرامون هنرهای رزمی داشته است به عنوان پایه گذار ووشو در ایران شناخته می شود. در سال ۱۳۶۶ بود كه اداره كل تربیت بدنی تهران به پیشنهاد داداشی برای راه اندازی ووشو پاسخ مثبت داد و این رشته با عنوان «تای چی چوان» و دفاع شخصی مجوز فعالیت گرفت. دو سال بعد نیز با تأیید سازمان تربیت بدنی انجمن تای چی چوان تأسیس شد و بعدها نام آن به انجمن ووشو تغییر یافت.
پس از تشكیل فدراسیون جهانی ووشو در سال ۱۳۷۰ و با تلاش های كمیته ملی المپیك، ایران به عضویت این فدراسیون بین المللی درآمد و در سال ۷۱ نیز به جمع اعضای كنفدراسیون آسیا پیوست. در همین سال داودی پناه مدال طلای فستیوال بزرگ جهانی ووشو در چین را كسب كرد. فدراسیون ووشو در ایران برای نخستین بار به ریاست بهزاد كتیرایی درسال ۱۳۸۳ تأسیس شد.

علی رضایی

منبع : روزنامه ایران