مثال‌هایی از آلودگیهای پتروشیمی

دکتر نبی بیدهندی در زمینه آلودگیهای صنایع نفت و صنایعی نظیر پتروشیمی و علل آن گفت: " امروزه بحث آلودگیهای نفتی در دنیا اهمیت زیادی پیدا کرده است؛ زیرا آلودگیهایی که از بنادر مختلف حاوی صنایعی نظیر پتروشیمی، درون آبهای آزاد رها می‌شود، باعث تجمع مواد نفتی و مشتقات آن در آب و موجودات ریز شده و ماهی‌هایی را که از این مواد تغذیه می‌کنند آلوده می‌سازد. این آلودگیها در کبد ماهی‌ها تجمع پیدا کرده, وارد زنجیره غذایی شده و به یک عامل اصلی جهت ابتلا به سرطان‌های مختلف تبدیل می‌شود.
نمونهٔ این آلودگیها، آلودگیهای جیوه‌ای ناشی از پسابهای مجتمع پتروشیمی بندر امام است که سالها است آبهای خلیج فارس را به این ماده خطرناک آلوده ساخته است. ما این مشکلات و خطرات ناشی از آن را برای این صنایع روشن ساختیم و به آنها در زمینه مرگ و میر و آلوده شدن آبزیان و خطراتی که در نهایت برای مردم بوجود می‌آید، هشدار دادیم. در حال حاضر نیز یک سری حرکت‌هایی صورت گرفته و تصمیماتی اتخاذ شده، اما هنوز به مرحله عمل نرسیده است.
مثلاً محصولات پلیمری که در حال حاضر تولید می‌شود، از مواد اولیه آلی خطرناکی ساخته می‌شود که بسیار سرطان‌زا است. بخشی از این مواد خطرناک، در پروسه تبدیل مواد اولیه به محصول، در پلیمر باقی می‌مانند و ما مجبور به دفع آنها هستیم که این دفع, باعث آلودگیهای بالای زیست‌محیطی خواهد شد. دلیل اصلی این مشکلات، عدم بهره‌گیری از تکنولوژی‌های مناسبی است که درکشورهای پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ما در صنایع خود از تکنولوژیهای بروز و کارآمدی که مواد اولیه را بطور کامل مصرف کرده و تماماً به پلیمر تبدیل سازد بی‌بهره‌ایم؛ لذا فرآوری کامل را نمی‌توانیم انجام دهیم و مجبور به دفع مواد تضییع شده خود به محیط می‌باشیم. اگر ما واقعاً توانمندی تولید یک فرآورده‌ای را نداریم، نباید به سمت تولید آن فرآورده برویم. زیرا هزینه‌ها و اثرات سوئی که بدنبال خواهد داشت در درازمدت بسیار بیشتر از سودی است که نصیب ما می‌سازد."
● ارتباط با دانشگاه و سازمان حفاظت محیط زیست
دکتر نبی بیدهندی همچنین در زمینه ارتباط میان صنایع پتروشیمی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و دانشگاه گفت: "در کشورهای دیگر، وقتی تصمیم به انجام کاری گرفته می‌شود، از ابتدا کار را به دانشگاه واگذار می‌کنند تا مورد تحقیق و پژوهش علمی قرار گیرد و بعد وارد مرحله اجرایی شود. اما در کشور ما هیچ‌گونه ارتباطی بین دانشگاه و مراکز صنعتی نظیر پتروشیمی و حتی سازمان حفاظت محیط‌زیست وجود ندارد. در حال حاضر ممکن است در اکثر سازمانها گزارشات متعدد زیست‌محیطی وجود داشته باشد اما هیچ‌کدام آنها نمی‌تواند بعنوان یک سند کاربردی مورد استفاده قرار گیرد.
وقتی ارتباط مؤثری میان سازمانها و ارگان‌ها وجود نداشته باشد، زمانیکه بنده به وزارت نفت یا پتروشیمی مراجعه می‌کنم، آمار لازم و دقیق را به بنده نمی‌دهند، و از طرف دیگر هنگامیکه مسئولان آن سازمانها نیز به ما مراجعه می‌کنند، ما آمار دقیق خود را در اختیار آنها نخواهیم گذاشت. در این صورت چنانچه گزارشی تهیه شده و راه‌حلی نیز پیشنهاد شود، مورد شک و شبهه دوطرف خواهد بود. به همین دلیل اکثر گزارشاتی که تهیه می‌شود قابل استفاده نیست و بصورت نمایشی می‌باشد.
دفاتر زیست‌محیطی که در مجتمع‌ها تاسیس شده‌اند، نیز هیچ ارتباط مؤثری نه تنها با دانشگاه، بلکه با سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز ندارند. به نظر بنده این بخشها فقط بدلیل اینکه بتوانند نمایش داده و بگویند ما این کار و آن کار را انجام دادیم، همانند بخش‌های R&D بصورت نمایشی بوجود آمدند و عملاً تاثیری در بهبود اوضاع نداشتند. من فکر می‌کنم احداث و اداره این دفاتر تنها صرف هزینه بسیار هنگفتی است که بر دوش صنایع پتروشیمی و نفت گذاشته می‌شود. چون نه نیرویی که در این دفاتر استفاده می‌شود، نیروی متخصصی است و نه افرادی که مسؤلین دفاتر زیست‌محیطی را تشکیل می‌دهند افرادی هستند که در این حوزه کارآمد باشند و اگر متخصص هم باشند بدلیل برخورداری از پستهای متعدد، وقت لازم را جهت پرداختن به این امور ندارند.
بنابراین ما نیاز به یک ارتباط منسجم و راحت و برپایه اعتماد متقابل، میان کلیه بخشها، از دفاتر زیست‌محیطی مجتمع‌ها گرفته تا خود دفتر محیط‌زیست شرکت ملی پتروشیمی, دانشگاه و سازمان حفاظت محیط‌زیست داریم، تا مشکلات موجود را ریشه‌کن نماییم."
● آموزش تکمیلی و بین رشته‌ای
دکتر نبی بیدهندی در زمینه عدم آموزش صحیح و همه‌جانبه حفظ محیط‌زیست نیز بیان داشت: "در حال حاضر کسانیکه در تخصصهایی نظیر تولید پلیمر تحصیل می‌کنند، آموزش خاصی را در زمینه حفظ محیط‌زیست نمی‌بینند. عکس این مساله نیز وجود دارد, یعنی فردیکه در زمینه محیط‌زیست تحصیل می‌کند، اطلاع چندانی از مسائل مربوط به فناوری پلیمر، قیمت، مواد اولیه وکاربرد آن ندارد. بنابراین دراین بین یک خلاء وجود دارد که باعث می‌شود هرکسی کار خود را انجام دهد، بدون اینکه به بخش دیگر توجه داشته باشد. بنابراین ما در هر دو بخش نیازمند تربیت متخصصین می‌باشیم. از این‌رو باید هم مهندسانی تربیت کنیم که با بحث محیط‌زیست آشنا باشند و هم کارشناسان محیط‌زیستی که با صنعت و فناوری بیگانه نباشند.
مساله دیگری نیزکه در این بین وجود دارد، قرار نداشتن متخصصین در پستهای خود می‌باشد. امروزه یا اکثر متخصصین درجای واقعی خود قرار ندارند و یا از دو یا سه پست هم‌زمان برخودارند و در نتیجه به هیچکدام آنها نمی‌رسند. اخیراً پتروشیمی حرکتی را انجام داده که طی آن متخصصین خود را بورس می‌نماید تا در رشته‌های حفاظت محیط‌زیست تحصیل کرده و وارد صنعت شوند، این مساله به شرطی جواب می‌دهد که این متخصصین در جای اصلی خود قرار بگیرند."
● استفاده از تکنولوژی به روز
رئیس دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران پس از طرح مشکلات فوق بیان داشت: "ما در ایران بخشی بنام حقوق و محیط‌زیست نداشتیم که در حال حاضر آن را ایجاد کردیم و در دو یا سه سال آینده نیز در این زمینه دانشجو می‌پذیریم. فارغ‌التحصیلان این رشته، ابتدا اهمیت محیط‌زیست را درمی‌یابند و در مرحله بعد بعنوان قضات خوب وارد دادگاهها می‌شوند. اگر ما بتوانیم اصل پنجاهم قانون اساسی را بالفعل و قانونمند کنیم، بعد اقتصادی آن بسیار زیاد خواهد بود. امروزه در کشور ما بدلیل بهره‌گیری از تکنولوژی‌های منسوخ و قدیمی که چندان به‌روز نیستند، به حدی مواد اولیه و انرژی هدر می‌رود، که بحث تقدم صرفه اقتصادی بر حفظ‌ محیط‌زیست را بی‌معنا ساخته است.
اگر هزینهٔ توسعهٔ تکنولوژی برای مصرف بهینهٔ انرژی و آلایندگی کمتر محیط زیست را با هزینه‌هایی که به دلیل به کارگیری تکنولوژی نامناسب در مصرف مواد اولیه، مصرف انرژی و احیای محیط زیست هدر می‌دهیم، مقایسه کنیم, می‌بینیم که مورد اول بسیار به صرفه‌تر بوده و از نظر توسعه تکنولوژی و رشد صنایع نیز مفید خواهد بود. امروزه در مدیریت خود این صنایع به مساله تهیه تکنولوژی‌های روز و بازیافت مواد اولیه توجه چندانی نمی‌شود؛ از این‌رو شاید با قانون‌مند کردن و وضع قوانین خاص بتوان صنایعی نظیر پتروشیمی را به این سمت پیش برد."

منبع : شبکه تحلیل گران تکنولوژی ایران