مسئله اختیار در تفکر اسلامی و پاسخ معتزله به آن

نویسنده : بوعمران -
مترجم : سعادت - اسماعیل
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۰۸/۲۸
رده دیویی : ۲۹۷.۴۶۵
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۴۵۴
نوع اثر : ترجمه
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : BP۲۱۹/۶/ب۸۶م۵
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۳۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۳۶۳-۱۳۸-۹

در آغاز این ترجمه با عنوان 'آگاهی 'خاطر نشان می‌شود' معتزلی در آغاز قرن دوم هجری/ هشتم میلادی با این مسئله بنیادی روبه‌رو می‌شود که : چه رابطه‌ای میان قدرت مطلق خدا و اختیار انسان وجود دارد رابطه انسان با افعالش کدام است معتزلیان, در پی اختلافاتی که میان هواداران و مخالفان نظام سیاسی آن زمان در گرفت, خود را با بحرانی در زمینه وجدان اجتماعی مواجه یافتند .این اختلافات هیچ گاه متوقف نشد و پس از اندک زمانی به صورت مواضع اعتقادی کم و بیش آشتی ناپذیری درآمد .مسئله بنیادی دانستن این معنی بود که آیا انسان در افعال خود آزاد است, یا تنها خداست که صاحب قدرت است و بنابراین آزادی انسان وهمی بیش نیست ...به عبارت دیگر, سخن درباره تعارض میان قدرت مطلق خدا و اختیارات انسان است .مکتب معتزلی می‌خواهد با رعایت در عین حال هم قدرت خدا و هم اختیار انسان, راه‌حلی تالیفی برای این اختلاف بیابد :خدا مختار است که خوبی کند یا بدی ;انسان نیز مختار است ...دغدغه معتزلیان صرفا اثبات آزادی مابعدالطبیعی انسان نیست ;آنها می‌خواهند, علاوه بر آن, ثابت کنند که او برخوردار از آزادی خلاق و واقعی است و می‌تواند به نحوی مختار و کاملا مسئول عمل کند .آنها این نظریه قدرت اموی را قبول ندارند که ادعا می‌کند که اقتدار خود را از خدا دارد, و حال آن که آن را به زور تصاحب کرده است و با تکیه بر سرکوب و بی عدالتی رفتار می‌کند .'مباحث اصلی کتاب با بحثی تحت عنوان 'شرایط تاریخی '(موضع خوارج, نظرگاه مرجئه, موضع جبریه, ظهور مکتب معتزله, معتزله و امویان, و معتزله و بنی هاشم) پی گرفته می‌شود ;آن گاه به منابع مربوط به مذهب جبر, تاثیرات عقاید بیگانه (فلسفه یونانی, عقاید یهودی ـ مسیحی, و تعالیم ثنوی) بر مذهب معتزلی, و روش شناسی معتزله, اشاره می‌شود .معرفی متون پایه معتزلی در بخش دیگر کتاب آمده است . مباحث بعدی کتاب عبارت‌اند از :انسان مجبور نیست, انسان مختار است, آزادی و مسئولیت, و انتشار مذهب معتزله .