پلیس و امنیت روانی مردم

در ماه‌های گذشته خبرهائی در خصوص کشته شدن تعدادی از شهروندان در جریان تعقیب و گریزهای پلیسی منتشر شده است. قبل از حوادث ماه‌های اخیر، قتلی عجیب و تأثرانگیز در متروی کرج اتفاق افتاد که به‌دلیل وضعیت خانواده مقتول، دل هر انسان آزاده‌ای را به درد می‌آورد. البته قتل متروی کرج تفاوت عمده‌ای با قتل‌های بعدی دارد.
زیرا عامل آن حادثه، در حال مأموریت نبود و قتل نیز در حوزه‌ مأموریت او اتفاق نیفتاد. اما در آن حادثه به فرض قبول ادعاهای قاتل آنچه بر سر مقتول آمد به هیچ وجه با مجازات مربوط به رفتار و اتهامات منتسب به او تناسب نداشت و از این جهت، آن حادثه با بعضی حوادث بعدی شباهت فراوان دارد.
پس از حادثه کرج، صفحه حوادث روزنامه شاهد انتشار اخباری در خصوص مرگ برخی متهمان به‌دلیل برخوردهای صورت گرفته با آنها توسط ضابطان قضائی بود.
در یکی از این موارد، متهم به خرید مال مسروقه پس از بازجوئی فوت کرد. البته مأمور مربوطه مدعی بود که تنها دو سیلی به متهم زده و سپس از او جدا شده و پس از ساعاتی خبر فوت او را شنیده است. در این مورد اعلام شد که مقتول سابقه بیماری تنفسی نیز داشته است. در موارد دیگر نیز که در ماه‌های اخیر اتفاق افتاده است، افرادی که حداکثر اتهام آن سرقت و حتی جرائم سبک‌تر بوده است در هنگام تعقیب پلیسی هدف گلوله قرار گرفته و کشته شدند.
آخرین نمونه مربوط به دو هفته پیش است که پس از مشکوک شدن مأموران انتظامی به سرنشینان پژوهی ۲۰۶، از آنها مدارک اتومبیل درخواست گردید که آنها مدارک جعلی به مأموران ارائه کردند. بر همین اساس مأموران، مترصد دستگیری سرنشینان پژو بودند که طبق اعلام مأموران، آنها اقدام به به فرار نمودند. نهایت تعقیب و گریز نیز به پیاده شدن یکی از دو سرنشین خودرو و فرار او به‌صورت پیاده شده که مأموران به طرف فرد فراری تیراندازی کردند و او پس از ۲ روز بستری در بیمارستان جان سپرد. بررسی همه موارد نشان می‌دهد که اکثر موارد، بالاترین اتهام فرد فراری، سرقت با ”ظن مأموران به ارتکاب سرقت توسط فرد مورد تعقیب“ بوده است. البته تأثرانگیزترین مورد نیز مربوط به فردی بود که جرم او ”روزه‌خواری“ اعلام شد.
به هر حال نکته مشابه در تمام این موارد آن بود که با اطمینان می‌توان گفت که حتی به فرض تسلیم متهمان به محاکم قضائی و اثبات اتهامات، مجازات متهمان به‌هیچ‌وجه در حد مرگ نبود. شباهت دیگر در این پروژه‌ها، تعیین مجازات‌های نسبتاً سبک برای مأمورانی است که به بهانه اجراء قانون، مرتکب قتل شده‌اند.
البته متأسفانه تیراندازی منجر به مرگ، تنها گریبان متهمان را نگرفته و حداقل در یک مورد، تیراندازی مأموران به کشته شدن کودک بی‌گناهی منجر شد که در صف نانوائی ایستاده بود و در آن مورد نیز خبری از مجازات مأمورمان مخابره نگردیده است. اکنون این نگرانی وجود ندارد که با تداوم روش سابق در برخورد با مأمورانی که ظاهراً به‌صورت ناخواسته مرتکب قتل شده‌اند. این موضوع به یک مسئله عادی تبدیل و به این طریق امنیت شهروندان به خطر بیفتد.
این نگرانی آنگاه مضاعف می‌شود که اخباری در خصوص مأموران قلابی به اطلاع مردم می‌رسد که مبادرت به سرقت و یا اقدامات غیرقانونی دیگری می‌کنند. در این شرایط در صورتی‌که مردم در برخی نقاط نه چندان پر تردد با افرادی مواجه شوند که ظواهر آنها شبیه به مأموران است، نحوه برخورد با آنها برای مردم مشخص نیست، زیرا اگر با تصور قلابی بودن مأموران، به دستور ایست آنها توجه نکنند و بخواهند امنیت مالی و ناموسی خود را حفظ کنند با این تردید مواجه خواهند شد که ”اگر این افراد از مأموران واقعی باشند و مبادرت به تیراندازی کنند چه خواهد شد؟“ و لذا تصمیم‌گیری برای مردم بسیار سخت خواهد بود. همین تلقی مردم، عده بیشتری را به فکر سوءاستفاده از جایگاه مأموران زحمت‌کش نیروی انتظامی خواهد انداخت و نهایتاً با یک ”دور خطرناک“ از توسعه سوءاستفاده و افزایش نگرانی مردم مواجه خواهیم بود.
مسامحه با مأمورانی که در تعقیب متهمان نه چندان خطرناک ـ مانند سرنشینان پژوی ۲۰۶ که مأموران به‌دلیل بازرسی اولیه از خودرو، به عدم مسلح بودن آنها اعتماد داشته‌اند و یا کسی که تنها جرم او روزه‌خواری بوده است ـ مرتکب قتل می‌شوند در نهایت برخی از آنها را از افزایش دقت در به‌کارگیری سلاح منصرف خواهد ساخت.
البته ممکن است کسانی بگویند مجموع حوادث مشابه، نسبت به تلفات سایر حوادث منجر به مرگ قابل ذکر نمی‌باشد. اما اولاً براساس دیدگاه اسلامی حتی قتل یک بی‌گناه مانند کشتن همه انسان‌هاست. ثانیاً این وضعیت از آن جهت که موجب ایجاد نگرانی دائمی در ذهن بسیاری از شهروندان می‌باشد، آسایش روانی آنها را بر هم می‌زند و بسیاری از مردم را با یک دغدغه ذهنی دائمی مواجه خواهد ساخت.
نیروی انتظامی در سال‌های اخیر گام‌های مؤثری برای تقویت پیوند خود با مردم برداشته است، اگر با تدبیر نیروی انتظامی و قاطعیت قوه قضائیه با مأموران مرتکب قتل، این دغدغه مردم هم برطرف شود، باعث تقویت عملی جایگاه نیروی انتظامی و نیز گسترش احساس امنیت در جامعه خواهد بود.

منبع : روزنامه آفتاب یزد