سه شنبه, ۱ خرداد, ۱۴۰۳ / 21 May, 2024
مجله ویستا

پرسه‌ در نمایشگاه‌ آلبرت‌ اینشتین‌


پرسه‌ در نمایشگاه‌ آلبرت‌ اینشتین‌
یكی‌ از بزرگترین‌ و كامل‌ترین‌ نمایشگاه‌ ها درباره‌ اینشتین‌ مدتی‌ است‌ در شهر برن‌ سویس‌ برپا شده‌ است‌.این‌ نمایشگاه‌ با مساحت‌ ۲۵۰۰ متر مربع‌ و در دو طبقه‌، بیش‌ از چهل‌ هزار اثر را در خود جای‌ داده‌ كه‌ اغلب‌ آنها در طول‌ چهار سال‌ از موزه‌ های‌ مختلف‌ جهان‌ از جمله‌ موزه‌ یهودی‌ در بیت‌ المقدس‌ جمع‌ آوری‌ شده‌ است‌.
به‌ گزارش‌ بی‌.بی‌.سی‌، یك‌ گروه‌ چهل‌ نفری‌ در طی‌ این‌ مدت‌ وظیفه‌ آماده‌ سازی‌ نمایشگاه‌ را كه‌ در موزه‌ تاریخ‌ سویس‌ و در سال‌ جهانی‌ فیزیك‌ برپا شد، برعهده‌ داشته‌ است‌.
استقبال‌ از نمایشگاه‌ به‌ حدی‌ بوده‌ است‌ كه‌ مسئولان‌ تصمیم‌ به‌ تمدید آن‌ تا نیمه‌ اكتبر سال‌ جاری‌ گرفته‌ اند.
یتزلر، مدیر نمایشگاه‌، در این‌ باره‌ گفت‌: «تا كنون‌ نزدیك‌ به‌ صدها هزار نفر از نمایشگاه‌ بازدید كرده‌ اند و این‌ یكی‌ از موفق‌ترین‌ نمایشگاه‌ های‌ سویس‌ بوده‌ است‌.»
وی‌ همچنین‌ یاد آوری‌ كرد كه‌ پارك‌ فیزیك‌ و نمایش‌ انرژی‌ بار دیگر در بهار برای‌ عموم‌ و بویژه‌ كودكان‌ بازگشایی‌ خواهد شد.
دانشگاه‌ برن‌ كه‌ وظیفه‌ تدارك‌ علمی‌ نمایشگاه‌ را بر عهده‌ داشته‌ است‌ با مدل‌ سازی‌ ها در نمایشگاه‌ و هچنین‌ برگزاری‌ كنفرانس‌ های‌ علمی‌ در پر بارتر شدن‌ این‌ نمایشگاه‌ نقشی‌ برجسته‌ داشته‌ است‌.
الكه‌ ورستر، مدیر روابط‌ عمومی‌، این‌ نمایشگاه‌ می‌گوید: «بودجه‌ هفت‌ میلیون‌ و دویست‌ هزار فرانكی‌ نمایشگاه‌ از محل‌ اعتبارات‌ كانتون‌ (استان) برن‌ و موزه‌ تاریخ‌ سویس‌ تامین‌ شد. لاتاری‌ سویس‌ نیز در همان‌ ابتدا دو میلیون‌ و دویست‌ هزار فرانك‌ در اختیار برنامه‌ریزان‌ موزه‌ قرار داد تا آنها بتوانند كار خود را شروع‌ كنند. ما تصور می‌كنیم‌ كه‌ در ماه‌ های‌ آینده‌ با متوسط‌ روزانه‌ چهارصد بازدید كننده‌ حدود صدهزار بازدید كننده‌ دیگر به‌ دست‌ آوریم‌ كه‌ به‌ این‌ ترتیب‌ بخشی‌ از هزینه‌ نمایشگاه‌ تامین‌ خواهد شد.»
الكه‌ ورستر درباره‌ تركیب‌ جمعیتی‌ بازدید كنندگان‌ می‌گوید: «بازدیدكنندگان‌ از سنین‌ مختلف‌ هستند؛ اما كودكان‌ و نوجوانان‌ به‌ جز تورهای‌ مدارس‌ اغلب‌ با والدین‌ خود برای‌ بازدید موزه‌ می‌آیند. بر اساس‌ پرسشنامه‌یی‌ كه‌ ما در ماههای‌ اولیه‌ به‌ بازدید كنندگان‌ دادیم‌ می‌ توان‌ گفت‌ كه‌ یازده‌ درصد از آنها از خارج‌ از سویس‌ آمده‌اند.»
در ورودی‌ نمایشگاه‌ تصاویری‌ ویدیویی‌ از دوران‌ مختلف‌ زندگی‌ اینشتین‌ به‌ همراه‌ سخنرانی‌ علمی‌ او در دانشگاه‌ برن‌ و همچنین‌ تصاویری‌ از معشوقه‌ها و دو همسر اینشتین‌ گذرگاهی‌ است‌ به‌ سالن‌ بزرگ‌ مملو از اسناد، مدارك‌ و تصاویر ویدیویی‌ درباره‌ وی‌.
اینشتین‌ قبل‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌ به‌ سویس‌ آمد تا از خدمت‌ سربازی‌ آلمان‌ بگریزد. او در نیم‌ سال‌ اول‌ تحصیلش‌ به‌ دلیل‌ تفاوت‌ لهجه‌ سویسی‌ با آلمانی‌ نمرات‌ درسی‌اش‌ بشدت‌ افول‌ كرد؛ اما در نیم‌ سال‌ بعدی‌ آن‌ را جبران‌ كرد.
در این‌ نمایشگاه‌ سندی‌ از دیپلم‌ دبیرستان‌ آلبرت‌ اینشتین‌ به‌ نمایش‌ گذاشته‌ شده‌ كه‌ نمرات‌ دیپلم‌ او را نشان‌ می‌دهد؛ وی‌ در اغلب‌ دروس‌ از جمله‌ جغرافی‌، فیزیك‌، ریاضی‌، جبر، شیمی‌ و ادبیات‌ آلمانی‌ نمرات‌ بالا گرفته‌ و تنها در زبان‌ فرانسه‌ نمره‌ متوسط‌ دریافت‌ كرده‌ است‌.
اینشتین‌ كه‌ از مادری‌ موسیقیدان‌ و پدری‌ كارخانه‌ دار متولد شده‌ بود از همان‌ بدو كودكی‌ به‌ مسائل‌ علمی‌ علاقه‌ خود را نشان‌ می‌ داد. در بخشی‌ از نمایشگاه‌ عكس‌ هایی‌ از اسباب‌ بازی‌های‌ او توجه‌ بازدیدكنندگان‌ را جلب‌ می‌كند.
اینشتین‌ بعد از به‌ پایان‌ رساندن‌ دبیرستان‌ به‌ بهترین‌ دانشكده‌ فنی‌ اروپا در آن‌ زمان‌ كه‌ دانشكده‌ فدرال‌ تكنولوژی‌ ETH در زوریخ‌ است‌، می‌رود و در رشته‌ ریاضی‌ ادامه‌ تحصیل‌ می‌دهد.
اگرچه‌ استادانش‌ او را خیلی‌ منظم‌ نمی‌دانستند ولی‌ استعداد خود را بزودی‌ نشان‌ داد و در ضمن‌ عاشق‌ میلووا ماریچ‌ تنها دختر دانشجوی‌ كلاس‌ شد.
در یكی‌ از اتاق‌های‌ نمایشگاه‌، بازسازی‌ اتاق‌ دانشجویی‌ اینشتین‌ در زوریخ‌ به‌ چشم‌ می‌ خورد كه‌ متن‌ نامه‌های‌ عاشقانه‌ میلووا ماریچ‌ و آلبرت‌ اینشتین‌ در آن‌ روی‌ وسایل‌ اتاق‌ بازتاب‌ داده‌ می‌ شود.
در همین‌ دوران‌ بود كه‌ اینشتین‌ تصمیم‌ می‌ گیرد به‌ تابعیت‌ سویس‌ درآید تا از سربازی‌ نجات‌ پیدا كند. بخشی‌ از نمایشگاه‌ به‌ همین‌ موضوع‌ اختصاص‌ یافته‌ است‌: اسناد تقاضای‌ تابعیت‌ اینشتین‌، ترك‌ تابیعت‌ آلمان‌ و تحقیق‌ وزارت‌ خارجه‌ سویس‌ درباره‌ او. به‌ همین‌ دلیل‌ اینشتین‌ ماهی‌ بیست‌ فرانك‌ از پول‌ تو جیبی‌اش‌ را بابت‌ هزینه‌ تابعیت‌ سویس‌ پس‌انداز می‌ كرده‌ است‌.دوران‌ حضور اینشتین‌ در زوریخ‌ همراه‌ است‌ با حضور بسیاری‌ از پناهندگان‌ سیاسی‌ معروف‌ از سراسر اروپا از جمله‌ ولادمیر ایلیچ‌ لنین‌ در زوریخ‌ كه‌ عكس‌ او به‌ همراه‌ عكس‌ ده‌ها روشنفكر، هنرمند و دانشمند مشهوری‌ كه‌ در سویس‌ اقامت‌ داشتند، در برج‌ نمایشگاه‌ نصب‌ شده‌ است‌.
در همین‌ بخش‌ تقاضاهای‌ كار اینشتین‌ برای‌ یافتن‌ شغلی‌ در دانشگاه‌ به‌ معرض‌ نمایش‌ در آمده‌ است‌. این‌ زمانی‌ است‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۰۷ اینشتین‌ به‌ برن‌ آمده‌ بود و دانشجوی‌ فوق‌ دكترا بود. با این‌ حال‌ برای‌ دومین‌ بار به‌ دلیل‌ فقدان‌ انتشار مقاله‌ علمی‌ این‌ تقاضاها از سوی‌ دانشگاه‌ برن‌ رد شد.
در همین‌ زمان‌ بود كه‌ با باردار شدن‌ میلووا ماریچ‌، آن‌ دو ازدواج‌ می‌كنند. اما این‌ ازدواج‌ مدتی‌ بعد به‌ دلیل‌ سخت‌گیری‌ ها و قوانینی‌ كه‌ میلووا برای‌ آلبرت‌ وضع‌ كرده‌ بود منجر به‌ طلاق‌ می‌ شود.
سرانجام‌ اینشتین‌ در سال‌ ۱۹۰۸ موفق‌ شد با ارایه‌ پایان‌نامه‌ فوق‌ دكترایش‌ جایی‌ به‌ عنوان‌ استاد در دانشگاه‌ برن‌ برای‌ خود دست‌ و پا كند. اگر چه‌ كلاس‌ های‌ او با استقبال‌ چندانی‌ روبرو نشد و در اولین‌ نیم‌ سال‌ تنها سه‌ دانشجو در درس‌ تئوری‌ گرمایش‌ مولكولی‌ داشت‌.
با این‌ حال‌ در همین‌ دوران‌ و در همین‌ شهر بود كه‌ آلبرت‌ اینشتین‌ تئوری‌های‌ اساسی‌ خود در فیزیك‌، كه‌ سال‌ ها بعد اغلب‌ آنها مورد تایید قرار گرفت‌، را مدون‌ كرد. از چهار نظریه‌ اساسی‌ او در زمینه‌ فیزیك‌ سه‌ نظریه‌ تا كنون‌ به‌ اثبات‌ رسیده‌ است‌ و در مورد چهارمی‌ تحقیق‌ هنوز ادامه‌ دارد. این‌ نظریه‌ها یعنی‌ تئوری‌ نسبیت‌، فتو الكتریك‌، حركت‌ سیالات‌ و تبدیل‌ انرژی‌ با فرمول‌ معروف‌ Mc۲=E همگی‌ در فاصله‌ سال‌ های‌ ۱۹۰۲ تا ۱۹۰۸ در برن‌ تدوین‌ شده‌ اند.
بازگشت‌ اینشتین‌ به‌ آلمان‌ هم‌ زمان‌ بود با آغاز جنگ‌ و جدایی‌ از همسرش‌. در نمایشگاه‌ همچنین‌ اسنادی‌ مبنی‌ بر تقاضای‌ دولت‌ جدید آلمان‌ یعنی‌ جمهوری‌ نوپای‌ وایمار، برای‌ بازگرداندن‌ تابعیت‌ آلمانی‌ به‌ اینشتین‌ هم‌ وجود دارد.پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌، با توجه‌ به‌ آنكه‌ اینشتین‌ برای‌ دریافت‌ جایزه‌ نوبل‌ نامزد شده‌ بود، دولت‌ آلمان‌ به‌ وی‌ گذرنامه‌ دیپلماتیك‌ اعطا می‌كند. شهرت‌ اینشتین‌ در این‌ دوران‌ تا به‌ آنجا رسید كه‌ اولین‌ فیلم‌ مستند درباره‌ او ساخته‌ شد و این‌ فیلم‌ در دوم‌ آوریل‌ همان‌ سال‌ به‌ نمایش‌ درآمد.
همچنین‌ برای‌ اولین‌ بار تصویر اینشتین‌ در سال‌ ۱۹۱۹ بر روی‌ جلد مجله‌ برلینر ایلوستریته‌ به‌ چاپ‌ رسید كه‌ هر دوی‌ اینها در این‌ نمایشگاه‌ به‌ نمایش‌ در آمده‌اند. دوران‌ تجلیل‌ از اینشتین‌ در آلمان‌ چندان‌ به‌ دارازا نكشید. در همین‌ بخش‌ در نمایشگاه‌ با عنوان‌ آلمان‌ دهه‌ بیست‌، تصویر دیگری‌ از اینشتین‌ در یكی‌ از روزنامه‌های‌ دست‌ راستی‌ آلمانی‌ دیده‌ می‌شود كه‌ او را در حالی‌ كه‌ با لگد به‌ بیرون‌ از آلمان‌ پرت‌ كرده‌ اند نشان‌ می‌دهد. نازی‌ ها در ابتدا حساب‌ بانكی‌ او در سویس‌ را توقیف‌ كردند. او در نامه‌یی‌ به‌ دولت‌ سویس‌ از آنها می‌خواهد كه‌ مانع‌ این‌ كار شوند اما دولت‌ سویس‌ به‌ دلایل‌ بوروكراتیك‌ از این‌ كار عذر می‌خواهد.با تشدید فشار ، اینشتین‌ به‌ امریكا پناهنده‌ می‌ شود و مدتی‌ بعد تقاضای‌ تابعیت‌ امریكا می‌ كند.
در این‌ نمایشگاه‌ همچنین‌ مداركی‌ از پاسخ‌ مثبت‌ سفارت‌ سویس‌ به‌ درخواست‌ تابعیت‌ مضاعف‌ امریكایی‌ وی‌ وجود دارد.
در آغاز جنگ‌ وی‌ نامه‌یی‌ به‌ رییس‌ جمهوری‌ وقت‌ امریكا، روزولت‌، می‌ نویسد و در آن‌ از برنامه‌ تحقیقات‌ اتمی‌ نازی‌ كه‌ امكان‌ دسترسی‌ آنها به‌ بمب‌ اتمی‌ در سال‌ های‌ آتی‌ را فراهم‌ آورده‌ اظهار نگرانی‌ كرده‌ و خواستار تشكیل‌ یك‌ كمیته‌ تحقیقی‌ در زمینه‌ سلاح‌ اتمی‌ می‌ شود.در سندی‌ كه‌ در همین‌ بخش‌ در نمایشگاه‌ به‌ نمایش‌ در آمده‌ است‌، روزولت‌ به‌ وی‌ پاسخ‌ داده‌ است‌ و ضمن‌ تشكر، پروژه‌یی‌ به‌ نام‌ منهتن‌ را به‌ ریاست‌ وی‌ ایجاد می‌كند. نتیجه‌ كار این‌ گروه‌ از دانشمندان‌ تولید سه‌ بمب‌ اتمی‌ بود كه‌ یكی‌ از آنها در امریكا آزمایش‌ شد و دو دیگری‌ بر روی‌ شهرهای‌ ناكازاكی‌ و هیروشیما فرود آمدند.در تاریخ‌ ششم‌ اكتبر ۱۹۴۵ بمب‌ اتمی‌ كه‌ نام‌ «پسر كوچولو» بر آن‌ نقش‌ بسته‌ بود در حمله‌ هوایی‌ به‌ هیروشیما مورد استفاده‌ قرار گرفت‌ و از آن‌ تاریخ‌ اینشتین‌ با این‌ سوال‌ روبرو بود كه‌ لزوم‌ بهره‌ برداری‌ از بمب‌ اتمی‌ در جنگ‌ چیست‌.
در تابستان‌ گذشته‌ پارك‌ فیزیك‌ در جوار نمایشگاه‌ مورد استقبال‌ وسیع‌ كودكان‌ و نوجوانان‌ دانش‌ آموز قرار گرفت‌.در همین‌ بخش‌ یك‌ سخنرانی‌ از وی‌ در توجیه‌ دستیابی‌ به‌ بمب‌ اتمی‌ برای‌ مقابله‌ با رژیم‌ نازی‌، قابل‌ شنیدن‌ است‌. اما سال‌ ها بعد در سال‌ ۱۹۵۵ كمی‌ پیش‌ از مرگ‌ درخواستی‌ را منتشر می‌ كند كه‌ خواستار توقف‌بهره‌ برداری‌ از انرژی‌ اتمی‌ در تسلیحات‌ نظامی‌ شده‌ بود. آخرین‌ بخش‌ سالن‌ مربوط‌ به‌ زندگی‌ آلبرت‌ اینشتین‌ به‌ سال‌ های‌ پرجنجال‌ پایانی‌ زندگی‌ وی‌ در امریكا اختصاص‌ یافته‌ است؛ سال‌ هایی‌ كه‌ از سوی‌ رسانه‌ ها و سیاستمداران‌ راست‌ گرا به‌ كمونیست‌ بودن‌ متهم‌ می‌ شد.سالن‌ دوم‌ نمایشگاه‌ به‌ كارهای‌ علمی‌ اینشتین‌ و توضیح‌ آن‌ به‌ زبانی‌ ساده‌ برای‌ بازدیدكنندگان‌ اختصاص‌ دارد. در این‌ سالن‌ با كمك‌ دانشگاه‌ برن‌ با مدل‌ سازی‌های‌ سه‌ بعدی‌ و همچنین‌ ساختن‌ مدل‌هایی‌ برای‌ توضیح‌ فرضیه‌های‌ نسبیت‌، سرعت‌ نور، اساس‌ كار نیروگاه‌ هسته‌یی‌، جاذبه‌، حفره‌ سیاه‌ و زمان‌ در فیزیك‌، در قالب‌های‌ گوناگون‌ فیلم‌، فضای‌ سه‌ بعدی‌ و مدل‌ های‌ مختلف‌ مولتی‌ میدیا به‌ بازدید كننده‌ امكان‌ درك‌ نظرات‌ اساسی‌ اینشتین‌ داده‌ شده‌ است‌.
در تابستان‌ گذشته‌ پارك‌ فیزیك‌ در جوار نمایشگاه‌ مورد استقبال‌ وسیع‌ كودكان‌ و نوجوانان‌ دانش‌ آموز قرار گرفت‌ و نمایش‌ انرژی‌ نیز از نمایش‌های‌ جذاب‌ حاشیه‌یی‌ این‌ نمایشگاه‌ بود.الكه‌ وورستر می‌ گوید: با تمدید كار نمایشگاه‌ در بهار آینده‌، پارك‌ فیزیك‌ كه‌ در آن‌ كودكان‌ و نوجوانان‌ می‌ توانند در قالب‌ بازی‌ های‌ مختلف‌ به‌ مبانی‌ اولیه‌ فیزیك‌ پی‌ ببرند و نمایش‌ انرژی‌ كه‌ در آن‌ تئوری‌ انرژی‌ اینشتین‌ در قالب‌ نمایشی‌ جذاب‌ از نور و آتش‌ و رقص ارایه‌ می‌ شود، نیز مجددا برقرار خواهد بود.
منبع : روزنامه اعتماد