طول عمر از نظر عقل

یكی از موضوع‏هایی كه باید درباره "مهدی موعود" مورد پژوهش قرار گیرد مسأله "طول عمر" آن حضرت است. در این نوشتار كوتاه گذری بر مسأله طول عمر زیاد از دیدگاه عقل، فلسفه، قوانین زیست‏شناسی، تجربه بشری و واقعیات تاریخی خواهیم داشت تا در نهایت پاسخگوی شبهه استبعاد طول عمر حضرت امام زمان علیه‏السلام باشیم.
فیلسوف بزرگ اسلامی، ابوعلی سینا می‏گوید: "آنچه از چیزهای شگفت و عجیب می‏شنوی تا زمانی كه دلیل بر رد آن نیافتی آن را ممكن دانسته و باور كن."
امور عالم از سه حال خارج نیست:
۱) امور محال: یعنی اموری كه انجام و ایجاد آن‏ها ناممكن بوده و هستیش محال است، مانند آنكه بگوئیم: الآن هم روز است و هم شب.
۲) امور طبیعی: یعنی اموری كه به وجود آمدنش طبیعی، عادی و ممكن است، مانند به وجود آمدن فرزند از پدر و مادر و میوه دادن درخت.
۳) امور غیر طبیعی و غیر عادی: اموری است كه تحقق و به وجود آمدن آن ممكن است اما چون غیر عادی است، قبول كردن آن قدری بعید به نظر می‏رسد، مانند شفا یافتن بیماران
توسط دعا و نیایش و طول عمر افراد طویل العمر.
معجزات انبیاء از قبیل شفا دادن كور مادرزاد توسط حضرت عیسی علیه‏السلام ، اژدها كردن عصا توسط حضرت موسی علیه‏السلام و انشقاق و شكافتن ماه در آسمان توسط حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله كه همه به امر و اذن پروردگار توانا انجام یافت از این قبیل است.
پس از نظر عقل و منطق هیچ دلیلی بر اینكه انسان باید عمر كوتاه داشته و از عمر طولانی بی‏بهره باشد وجود ندارد.
● طول عمر از نظر فلسفه
فلسفه می‏گوید: هر معلولی تا علتش نیاید موجود نمی‏شود و هر چیزی كه موجود شد برای عدمش نیز علتی لازم است. بنابراین همان طور كه برای ایجاد چیزی دلیل و علتی باید باشد، متقابلاً برای معدوم شدن آن هم باید دلیلی باشد و اگر دلیلی نبود، آن علت اولیه باقی و به تأثیرگذاری خود ادامه می‏دهد.
مثلاً در یك روز پنجاه كودك متولد می‏شوند. با دیدن آن‏ها این سؤال برای ما مطرح می‏شود كه: این بچه‏ها چقدر عمر خواهند كرد؟ در جواب این سؤال باید گفت: اگر آنچه برای ادامه حیات لازم دارند به آن‏ها برسد و آنچه را كه مانع ادامه حیات می‏شود از آن‏ها دور كنیم، در این صورت دلیلی بر معدوم شدنشان نخواهیم داشت، چون موجود شده‏اند.
بعد از ده روز دو كودك می‏میرند و در این جا این سؤال مطرح می‏شود كه: چرا مردند؟ بر مبنای همین حقیقت است كه همیشه از مرگ اشخاص سؤال می‏كنیم نه از ادامه حیات آن‏ها.۱ پس مردن دلیل می‏خواهد نه ادامه حیات و طول عمر.
● طول عمر از منظر زیست‏شناسی
از نگاه علم طب و زیست‏شناسی عمر انسان حد و مرز معینی ندارد كه تجاوز از آن حد، غیر ممكن باشد. هیچ یك از دانشمندان تا به حال نگفته‏اند كه فلان مقدار سال، نهایت درجه‏ای است كه انسان‏ها می‏توانند بدان نائل گردند و هنگامی كه بدان پایه رسیدند مرگ برایشان حتمی است. بلكه گروهی از دانشمندان شرق و غرب، جدید و قدیم تصریح كرده‏اند كه عمر انسان حد و مرزی ندارد و بشر در آینده می‏تواند بر مرگ غلبه كند، یا مدت درازی آن را به تأخیر بیاندازد و از عمرهای بسیار طولانی برخوردار گردد.
همین امكان علمی و امید موفقیت است كه دانشمندان را به تلاش و كوشش واداشته تا شب و روز به تحقیق و آزمایش مشغول باشند. این آزمایش‏ها به اثبات می‏رسانند كه مرگ نیز مانند سایر بیماری‏ها معلول علل و عوامل طبیعی است كه اگر شناخته شوند و از تأثیر آن‏ها جلوگیری شود می‏توان مرگ را به تاخیر انداخت؛ چنان كه علم و دانش توانسته است علل و عوامل بسیاری از بیماری‏ها را كشف كند و از تأثیر آن‏ها جلوگیری نماید، در آینده نزدیك نیز موفق خواهد شد كه علل و عوامل مرگ را بشناسد و از تأثیر آن‏ها جلوگیری كند.۲
همچنین در بین موجودات زنده مانند نباتات، حیوانات و انسان‏ها، افرادی دیده شده‏اند كه از سایر افراد امتیاز داشته و عمرهای طولانی‏تری پیدا كرده‏اند مثلاً:
در میان گیاهان، درختان طویل العمری وجود دارند كه از قدیمی‏ترین موجودات روی زمین به شمار می‏روند. از جمله Saguoia است كه در كالیفرنیا موجود است. بعضی از این درختان ۳۰۰ پا ارتفاع و ۱۱۰ پا محیط دور تنه دارند. عمر بعضی از آن‏ها از پنج هزار سال تجاوز می‏كند، به طوری كه می‏توان حدس زد در زمانی كه فرعون بزرگ Khorfu شروع به ساختمان هرم بزرگ مصر كرده بود این درختان شاداب و جوان بوده‏اند و درهنگام تولد حضرت عیسی علیه‏السلام ضخامت پوستشان به یك پا می‏رسیده است.۳
و نیز مسن‏ترین موجود زنده‏ای كه هنوز هم حیات دارد و در حدود چهارهزار و ششصد سال عمرش می‏باشد، یك نوع كاجی است بنام Pinus aristata كه در كالیفرنیای مركزی و شرقی موجود است.
در حیوانات، مسن‏ترین حیوانات زنده، نوعی لاك‏پشت است كه در جزایر لم‏یزرع "گالاپاگوش" وجود دارد كه ۱۷۷ سال عمر، در حدود ۴۵۰ پوند وزن و پوسته‏ای به طول چهار پا دارد.۴
ویروس‏ها را می‏توان از قدیمی‏ترین موجودات زنده دانست. ویروس نوعی موجود زنده است كه مطالعه درباره زندگی آن ممكن است راز حیات را آشكار سازد. همین‏ها هستند كه بسیاری از بیماری‏های نباتی، حیوانی و انسانی را تولید می‏كنند. در كاوش‏های باستان‏شناسی توانسته‏اند این ویروس‏ها را از اعصاری كه مربوط به ما قبل تاریخ است كشف كنند و در محیط‏های مخصوص كشت دهند. یعنی این موجودات پس از گذشتن صد هزار سال، هنوز آثار زندگی را از دست نداده‏اند.
وجود این گونه افراد استثنائی دلالت بر این دارد كه برای عمر افراد آن نوع حد و مرزی كه تخلف‏ناپذیر باشد وجود ندارد. درست است كه اكثر انسان‏ها قبل از صد سالگی می‏میرند لیكن مانوس بودن ما به این مقدار، دلیل بر این نیست كه تجاوز از صد سال امكان ندارد. زیرا افراد زیادی دیده شده‏اند كه از صد سال بیشتر زندگی كرده‏اند. وجود انسان‏های صد و پنجاه ساله و صد و هشتاد ساله و دویست و پنجاه ساله دلیل روشنی است بر این كه عمر انسان اصلاً حد و مرزی ندارد. چه فرق می‏كند كه انسان دویست سال زندگی كند یا دو هزار سال؟ هر دو غیر مأنوس و غیر متعارف هستند.
از دیدگاه زیست‏شناسی، پیری یك عارضه غیر قابل جلوگیری نیست بلكه یك نوع بیماری قابل علاج است.
چنان كه علم طب تا حال توانسته علل و عوامل صدها بیماری را كشف كند و راه جلوگیری و معالجه آن‏ها را به بشر یاد دهد، در آینده نیز موفق خواهد شد كه عوامل پیری را كشف كند و راه پیشگیری و مداوای آن را در اختیار بشر قرار دهد. گروهی از دانشمندان در صدد یافتن اكسیر جوانی هستند. و با تلاش و كوشش‏های خستگی‏ناپذیر به تحقیق و آزمایش اشتغال دارند و زحمات و آزمایش‏های آنان موفقیت‏آمیز بوده است، به طوری كه می‏توان پیش‏بینی نمود كه بشر در آینده‏ای نزدیك بر علل و عوامل پیری و فرسودگی غلبه می‏كند و راه پیشگیری این بیماری عمومی را كشف خواهد كرد. در آن صورت بشر می‏تواند تا مدت بسیار طولانی جوانی و شادابی خود را نگهداری كند.
با توجه به مطالب مذكور و اعتراف دانشمندان، تصدیق می‏شود كه اگر كسی از حیث تركیبات جسمانی در كمال اعتدلال باشد، اعضاء رئیسه بدنش مانند: قلب، اعصاب، كلیه، كبد، مغز و معده همه نیرومند و سالم باشند، تمام دستورات بهداشتی را بداند و مراعات كند، خواص و آثار مأكولات و مشروبات را بداند، از مفید آن‏ها استفاده كند و از زیان‏بخش آن‏ها خودداری نماید، تمام میكروب‏ها و عوامل تولید آن‏ها را بشناسد، از طریق پیشگیری امراض بالاخص پیری و مرگ آگاه باشد، از سموم و مهلكات اطلاع داشته باشد و از آن‏ها اجتناب كند، احتیاجات ضروری بدن را از حیث غذا و اقسام ویتامین‏ها و مواد آلی تأمین كند، از پدر و مادر و اجداد مرضی را به ارث نبرده باشد، از اخلاق زشت و اضطراب روح كه سبب فرسودگی اعصاب و مغز و مولد بسیاری از امراض هستند منزه باشد، تمام اخلاق نیك كه آسایش بخش روح و جسمند در او جمع باشد، چنین فرد ممتازی استعداد دارد كه چندین برابر افراد متعارف نوع خود بلكه هزاران سال زندگی كند. علم و دانش نه تنها چنین عمر درازی را محال نمی‏داند بلكه امكان آن را به اثبات رسانده است.
بنابراین، عمر طولانی و غیر متعارف امام زمان علیه‏السلام را نباید یك مشكل لاینحل و محال عادی شمرد، بلكه علم و دانش، عمر بسیار دراز را با حفظ نیروی جوانی و شادابی یك امر كاملاً ممكن می‏داند. اگر وجود شخصی برای عالم ضروری بود و لازم شد كه عمر بسیار طولانی داشته باشد، خدای قادر مطلق می‏تواند دستگاه آفرینش و سلسله علل و معلولات جهان را طوری تنظیم كند تا چنین فرد كاملی را تحویل دهد كه از علوم و اطلاعات لازم برخوردار باشد.● طول عمر از دیدگاه تاریخ
واقعیت دیگری كه در شناخت مسأله طول عمر و امكان آن باید مورد نظر باشد تجربه تاریخ طولانی بشر است. در ادوار و اعصار اگر مسأله دراز عمری در تاریخ زندگی بشر اتفاق افتاده باشد، تكرار یافتن موارد یا مورد مشابه آن امری طبیعی و معقول خواهد بود. فلاسفه می‏گویند: بهترین دلیل برای امكان چیزی واقع شدن آن چیز است. هم چنین روشن است كه نقل تاریخی، به ویژه نقل متواتر و مشهور كه سبب یقین و باور می‏گردد، یكی از راه‏های حصول علم و یقین و از مهمترین منابع اطلاعات بشر است.
كتب تاریخ، بسیاری از معمرین را نام برده‏اند. این گونه افراد هم در میان مردم عادی و هم در میان مشاهیر تاریخ از جمله پیامبران بوده‏اند.
نام شماری از درازعمران و مدت زندگی آن‏ها،كه در كتاب‏های تاریخی به ثبت رسیده است، از این قرار است:
▪ آدم: ۹۳۰ سال
▪ شیث: ۹۱۲ سال
▪ انوش: ۹۶۰ سال
▪ قینان: ۹۲۰ سال
▪ مهلائل: ۷۰۰ سال
▪ لوط: ۷۳۲ سال
▪ ادریس: ۹۶۰ سال
▪ متوشالح: ۹۶۰ سال
▪لمك: ۷۹۰ سال
▪ نوح: ۹۵۰ سال
▪ ابراهیم: ۱۹۵ سال
▪ كیومرث: ۱۰۰۰ سال
▪ جمشید: ۹۰۰ سال
▪ عمر بن عامر: ۸۰۰ سال
▪ عاد: ۱۲۰۰ سال.۵
● طول عمر از منظر متفكران بزرگ و دانشمندان علوم
پروفسور "شبس" فرانسوی در كتاب خود "امید به یك زندگی طولانی" می‏نویسد: "بشر می‏تواند با استفاده از مواهب طبیعی و قدرت تمدن خویش، زندگی طولانی‏تر و فعال‏تری داشته باشد و پیری را چندین سال به عقب اندازد."۶
دكتر "گیلوردهاوزر" می‏نویسد: "امروز علم پزشكی به كمك علم تغذیه، قیود و حدود عمر را از سر راه بشر برداشته و امروز بر خلاف اجداد و پدران خود می‏توانیم امیدوار باشیم كه از عمر طولانی برخوردار خواهیم بود."۷
پروفسور "اتینگر" از پیشروان دانش "كریونیك"۸ (انجماد بدن انسان) می‏نویسد: "بشر قرن بیست و یكم با پیشرفت تكنیك‏ها و كاری كه ما شروع كردیم (منجمد كردن بدن انسان) خواهد توانست هزاران سال عمر كند."۹
مجله الهلال كه (یك مجله معتبر و مشهور مصری است) در جزء پنجم از قلم یك دكتر انگلیسی می‏نویسد: "برخی از دانشمندان توانسته‏اند عمر حشره میوه‏ها را به نهصد برابر افزایش دهند. بدین وسیله كه او را از سم و مواد موذی حفظ كرده، وضع مناسبی برای ادامه زندگی او فراهم آوردند. روی این قیاس اگر عمر طبیعی انسان را مثلاً ۸۰ سال در نظر بگیریم، امكان افزایش عمر آدمی به ۷۲۰۰۰ سال می‏رسد."۱۰
● طول عمر از دیدگاه ادیان آسمانی
اگر مشكل عمر از طرف مادی‏ها و ماتریالیست‏ها مطرح شود، پاسخ آن همان است كه از زبان زیست‏شناسان، پزشكان و دیگر دانشمندان نقل كردیم و سیر تاریخی آن را در محدوده یك گفتار فشرده بررسی كردیم ولی اگر این مسأله از طرف خداپرستان و پیروان ادیان آسمانی مطرح شود، گذشته از مطالب یاد شده دو استدلال دیگر نیز بر آن افزوده می‏شود.
الف) قدرت بی‏پایان خدا
همه خدا پرستان معتقد به قدرت بی‏پایان خداوند هستند و او را بر همه چیز توانا می‏دانند. خداوندی كه این جهان را از كران تا كران با قدرت بی‏كرانش آفریده و بیش از ۲۰۰ میلیارد كهكشان را با دست توانایش از میلیون‏ها سال پیش نگه داشته است هرگز از نگهداری ولیّ و حجّت خود ناتوان نخواهد بود.
تواند حجتی را زنده دارد خدائی كین جهان پاینده دارد
ب) نمونه‏های دراز عمران در كتاب‏های آسمانی
در میان خداپرستان و پیروان ادیان آسمانی اختلافی نیست در این كه طول عمر ممكن است و برای عمر هیچ موجود زنده‏ای محدودیت قطعی وجود ندارد. در تمام كتاب‏های آسمانی از دراز عمران بسیاری بحث شده است كه از نظر پیروان آن‏ها امكان عمر طولانی را قطعی می‏سازد كه به نقل چند نمونه از دو كتاب آسمانی بسنده می‏كنیم:
● تورات و طول عمر
تورات كتاب مقدس یهودیان است كه از نظر مسیحیان نیز مورد اعتماد می‏باشد، از این رهگذر تمام محتویات تورات مورد پذیرش یهود و نصاری می‏باشد. در تورات شرح زندگی تعداد زیادی از پیامبران و پیشینیان را نقل كرده است كه تقریبا همه آن‏ها از عمر طولانی برخوردار بوده‏اند كه به ذكر چند نمونه اكتفا می‏كنیم:
▪ حضرت آدم: ۹۲۰ سال
▪ شیث پسر آدم: ۹۱۲ سال
▪ انوش پسر شیث: ۹۰۵ سال
▪ قیناس پسر انوش: ۹۱۰ سال
▪ مهلائیل پسر قیناس: ۸۹۵ سال
▪ یارد پسر مهلائیل: ۹۶۳ سال
▪ متوشالح پسر خنوخ: ۹۶۹ سال
▪ لمك پسر متوشالح: ۷۷۷ سال
▪ حضرت نوح پسر لمك: ۹۵۰ سال۱۱
● قرآن و طول عمر
آیاتی از قرآن كریم از عمر طولانی در امت‏های پیشین خبر می‏دهد، مانند:
۱) "بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ اباءَهُمْ حَتیّ طالَ عَلَیْهِمُ الْعُمُر"؛۱۲
"بلكه آن‏ها و پدرانشان را از متاع دنیوی برخوردار ساختیم تا از عمر طولانی بهره‏مند شدند."
۲) "فَلَوْلا اَنَّهُ كانَ مِنَ الْمُسَبِّحینَ لَلَبِثَ فی بَطْنِهِ اِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ"؛۱۳
"اگر او (یونس) از زمره تسبیح‏كنندگان نبود، تا روز رستاخیز در شكم ماهی می‏ماند."
این آیه تصریح دارد در این كه عمر بسیار طولانی (از زمان حضرت یونس تا روز قیامت) كه در اصطلاح زیست‏شناسان عمر جاویدان نامیده می‏شود برای انسان و ماهی از نظر قرآن كریم امكان‏پذیر می‏باشد. خوشبختانه كشف ماهی ۴۰۰ میلیون ساله در سواحل ماداگاسكار امكان چنین عمری را برای ماهی اثبات كرده است.۱۴
۳) قرآن كریم در مورد حضرت نوح علیه‏السلام می‏فرماید: "وَ لَقَدْ اَرْسَلْنا نُوحا اِلی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فیهِمْ اَلْفَ سَنَهٍٔ اِلاّ خَمْسینَ عاما"؛
"به راستی ما نوح را به سوی قومش فرستادیم، پس ۹۵۰ سال در میان آن‏ها درنگ نمود".۱۵
در این آیه مدت دعوت حضرت نوح علیه‏السلام (پس از رسالت و پیش از طوفان) ۹۵۰ سال بیان شده است و اگر مدت زندگی آن حضرت را پیش از رسالت و بعد از طوفان بر آن بیفزاییم قطعا از مرز هزار سال خواهد گذشت.
مطابق حدیثی كه مرحوم صدوق رحمه‏الله از رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله نقل كرده است، عمر آن حضرت ۲۴۵۰ سال۱۶ می‏باشد.

پاورقیها:
۷ ـ ر. ك: دیرزیستی حضرت مهدی علیه‏السلام ، مهدی كامران، ص ۷۳.
۶ ـ ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه‏السلام ، علی اكبر مهدی پور، انتشارات طاوس، ص ۲۲.
۹ ـ ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه‏السلام ، علی اكبر مهدی‏پور، ص ۲۲.
۱ ـ افتخارزاده، سید حسن، گفتارهایی پیرامون امام زمان علیه‏السلام ، انتشارات نیك معارف، ص ۱۱۶.
۲ ـ ر. ك: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، انتشارات شفق، ص ۱۹۹.
۱۵ ـ عنكبوت / ۱۴.
۱۴ ـ ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه‏السلام ، ص ۹۰.
۴ ـ دائرهٔ‏المعارف آمریكائی، ج ۱۷، ص ۴۶۳.
۱۱ ـ راز طول عمر امام زمان (عج)، علی اكبر مهدی‏پور، انتشارات طاووس، چاپ سوم، ص ۸۹.
۱۰ ـ ر. ك: دولت مهدی علیه‏السلام ، دكتر صادقی، ص ۵.
۸ ـ برای طولانی كردن عمر انسان اختراع شده كه دانشمندان متخصص تحت برنامه و تكنیك‏های علمی نوین می‏توانند عمر انسان را زیاد كنند و با منجمد كردن بدن و سرمازدگی مخصوص به بشر عمر طولانی می‏بخشند.
۱۶ ـ كمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص ۵۲۳.
۳ ـ دائرهٔ المعارف بریتانیائی، ج ۱۴، ص ۳۷۶؛ ر. ك: دادگستر جهان، ص ۱۸۴.
۵ ـ مسعودی، مروج الذهب؛ ر. ك: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، انتشارات شفق، ص ۲۰۲.
۱۲ ـ انبیاء۴۴.
۱۳ ـ الصافات/ ۱۴۳ و ۱۴۴.
منبع:نشریه مبلغان

منبع : خبرگزاری فارس