شش روز جنگ؛ ۴۰ سال اشغالگری

در صبحگاه پنجم ژوئن ۱۹۶۷ ارتش اسرائیل که تجمع گسترده ارتش‌های عربی را در مرزهای خود می‌دید با حمله به صحرای سینا سیاست جنگ پیش‌دستانه در اراضی عربی را در پیش گرفت. حمله اسرائیل به مصر در حالی بود که دو ماه قبل و در ۱۹ مه جمال عبدالناصر از سازمان ملل خواست نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد از صحرای سینا را خارج کند. پس از خارج‌شدن این نیروها از صحرای سینا، ارتش مصر در این صحرا مستقر شد و نیروها و جنگ‌افزارهای عربی بر مرز اسرائیل متمرکز شدند. در ۲۲ مه، مصر با بستن تنگه تیران که در دریای سرخ قرار دارد، این راه آبی را بر کشتی‌های اسرائیلی بست و بندر تازه ‌بنیاد آنزمان بندر ایلات - که در جنوبی‌ترین بخش اسرائیل قرار دارد - را عملا به حالت تعطیل درآورد. هم‌زمان سوریه، اردن و عراق هم نیروهایشان را به‌طور مشترک در بلندی‌های جولان و کرانه باختری رود اردن برای حمله‌ای غافلگیرانه جمع کردند. به این شکل بود که ارتش اسرائیل با توجه به محدود بودن اراضی این کشور تصمیم گرفت از حمله پیش دستانه در برابر اعراب استفاده کند. جنگ شش روزه اما در حالی آغاز شد که ماه‌ها قبل از آن جمال‌عبدالناصر با سوارشدن بر موج احساسات ناسیونالیسم عربی خود را ناجی فلسطینیان معرفی و تلاش می‌کرد ارتش‌های عربی را برای بازپس‌گیری سرزمین‌های فلسطینی و به معنای دیگر نابودی دولت یهود بسیج کند. در روزهای ابتدایی جنگ رادیو مصر که به زبان عربی برنامه‌هایی مهیج و ضد اسرائیلی پخش می‌کرد، هرروزه از فلسطینیان می‌خواست که از اسرائیل خارج شوند تا «در مسیر راه بولدوزرهایی که اسرائیلی‌ها را قرار بود به دریا بریزد، قرار نگیرند». دو روز بعد از حمله اسرائیل به ارتش مصر در صحرای سینا ارتش سوریه نیز با اسرائیل وارد جنگ شد و از طریق بمباران توپخانه نواحی عمق اسرائیل را هدف قرار داد.
یکی از اصلی‌ترین اتفاقات نظامی در این جنگ شش روزه نابودی نیروی هوایی مصر توسط جنگنده‌های اسرائیل بود. ارتش اسرائیل از طریق منابع اطلاعاتی خود مطلع شد که ارتش مصر بیش از ۴۰۰ هواپیمای جنگنده خود را در نقطه‌ای جمع کرده است تا صبح روز بعد صفوف ارتش اسرائیل را شدیدا در هم بکوبد. ژنرال‌های اسرائیلی به سرپرستی موشه دایان که از بمباران وسیع اسرائیل هراسان بودند، تصمیم به نابودی شبانه تمام جنگنده‌های مصری قبل از بلندشدن یکباره آنها روی اسرائیل کردند و نیروی هوایی ارتش اسرائیل با فرستادن تمام ۲۰۰ هواپیمای جنگنده‌فعال خود، بیش از ۳۰۰ هواپیمای مصری را روی زمین از بین برد.
بدین ترتیب برتری هوایی نیروهای دفاعی اسرائیل در بقیه مدت زمان درگیری تامین شد و ارتش مصر نهایتا با عقب‌نشینی از خاک خود (صحرای سینا) تا آنسوی کانال سوئز عقب رانده شد. در همین حال ارتش اسرائیل با تغییر میدان جنگی به سوی بلندی‌های جولان که مقر نیروهای اردنی و سوری بود توانست آنها را شکست داده و بلندی‌های جولان و کشتزارهای شبعا را به اشغال خود درآورد. این سرزمین‌ها بعد از گذشت ۴۲ سال همچنان در اشغال اسرائیل قرار دارد.
قرارداد آتش‌بسی به پیشنهاد اعراب در روز بعد از آن یعنی ۱۱ ژوئن به امضا رسید. به این ترتیب اسرائیل نوار غزه، صحرای سینا، کناره باختری رود اردن (شامل اورشلیم شرقی) را تصرف کرد. در کل با پیروزی‌های به‌دست آمده و سرزمین‌های اشغالی مساحت اسرائیل ۳ برابر شد و در حدود یک میلیون عرب که در مناطق اشغال‌شده زندگی می‌کردند به زیر کنترل مستقیم اسرائیل درآمدند.
اسرائیل بعد از پایان قرارداد آتش‌بس به کسانی که اسرائیل را ترک و به کشورهای عربی همسایه جهت تسریع حمله اعراب شده بودند اجازه بازگشت نداد و به این ترتیب موجی از مهاجران فلسطینی در کشورهای مصر، سوریه، اردن و لبنان پدید آمد. اما از آنجا که هیچ یک از کشورهای میزبان علاقه‌ای به پذیرایی از میهمانان زمانی خوانده ولی اکنون ناخوانده خود نداشتند با تشکیل اردوگاه‌های پناهندگی در بیابان‌های خود به دور از تمام امکانات اولیه زندگی را برایشان رقم زدند.
اسرائیل در این جنگ شش روزه توانست بخش شرقی شهر تاریخی و مقدس مسلمانان،یهودیان و مسیحیان یعنی بیت‌المقدس را نیز که پیش از این در اشغال اردن بود به تصرف خود در آورد.
شکست سنگین اعراب در این جنگ و اشغال سرزمین‌های عربی تاثیر بسیار منفی در موج ناسیونالیسم عربی داشت چرا که ارتش‌های عربی که در ابتدا قصد آزادسازی فلسطین را داشتند در پایان هفته بخش‌هایی از خاک خود را نیز در اشغال اسرائیل دیدند.
در نهایت خصومت میان مصر و اسرائیل با امضای پیمان‌نامه صلح میان این دو کشور در ۲۶ مارس ۱۹۷۹ پایان یافت. خصومت میان اردن و اسرائیل هم با امضای پیمان نامه صلح میان این دو کشور در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ رسما پایان پذیرفت.
سازمان ملل متحد طی قطعنامه‌ای اسرائیل را به عقب‌نشینی از سرزمین‌های اشغالی دعوت کرد اما اسرائیل نه تنها این قطعنامه را اجرا نکرد بلکه شهر بیت‌المقدس و شهر بیت‌لحم و ۲۷ روستای عربی دیگر را طبق مصوبه‌ای که صادر کرد ضمیمه خاک خود کرد.
با این وجود پس از جنگ شش روزه در ژوئن ۱۹۶۷ که موجب تحقیر و شکست اعراب شد، سازمان‌های مقاومت فلسطینی که در اردوگاه‌هایی در اردن، سوریه و لبنان آموزش دیده بودند بر شدت عملیات خود علیه اسرائیل افزودند و شهر « کرامه» که در ۲۵ کیلومتری غرب امان (پایتخت اردن) در دره اردن واقع شده است مرکز نیروهای مبارزه فلسطینی شد. زیرا این شهر عده‌ای از آوارگان فلسطینی را در خود جای داده بود، در اثر جنگ ژوئن ۱۹۶۷، کرامه در ۴ کیلومتری خط جدید آتش بس صهیونیست‌ها و در تیررس آنها قرار گرفت و جمعیت فلسطینی ساکن کرامه از ۲۵۰۰۰ نفر به دو برابر افزایش یافت. به همین لحاظ جنبش فتح با توجه به نزدیکی کرامه به مواضع صهیونیست‌ها آنجا را پایگاه خود ساخت. وزیر دفاع وقت رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد: کرامه به پایگاه اساسی مقاومت فلسطین تبدیل شده است. در پی آن با یورش نیروهای زمینی و زرهی اسرائیل، به شهر کرامه نبرد سختی میان آنها و انقلابیون فلسطینی در گرفت. طی جنگ تن به تن با ۳۰۰ چریک فلسطینی عده زیادی از ارتش اسرائیل کشته شده و سربازان اسرائیلی ناچار به عقب نشینی شدند. این مقاومت که به نبرد کرامه مشهور شد راه و رمز جدیدی را برای پیروزی ملت فلسطین به ارمغان آورد. و از آن پس عده زیادی داوطلب پیوستن به جنبش فتح شدند.

امیرحسین دهقان

منبع : روزنامه اعتماد ملی