شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا


قلعه قهقهه ، دهستان یافت ، هوراند ، کلیبر


در دهستان یافت از بخش هوراند شهرستان اهر،‌ نزدیك روستاهای گنجویه و قره آغاجلو، بر فراز كوهی مرتفع و صخره‌ای،‌ قلعه و زندان قهقهه (كهن دژ) ساخته شده است.
از روستای گنجویه و قره آغاجلو تا دامنه قلعه قهقهه حدود 3 كیلومتری راه كوهستانی است. در سمت شمالی این قلعه هفت برج و بارو بنا شده كه با دیوارهای بلند و محكم محصور است. راه ورود به قلعه طوری ساخته شده كه بیش از یك نفر نمی‌تواند از آن بگذرد. سه طرف قلعه (جنوب، شرق و غرب) با دیوارهای بسیار بلند و صخره‌ای مشرف بر پرتگاه‌های طبیعی و خطرناك است.
این قلعه در دوره صفویه محل نگهداری مجرمین سیاسی بود. در اوایل حكومت صفویه همیشه عده‌ای از شاهزادگان درجه‌ اول و رجال بزرگ داخلی در این محل تحت نظر و زندانی بوده‌اند. شاه اسماعیل دوم، القاص میرزا و سام میرزا (نویسنده كتاب تحفه سامی) از جمله كسانی بودند كه به فرمان شاه تهماسب اول، سال‌ها در این قلعه زندانی بودند. غیر از شاهزادگان،‌ افراد با نفوذ و قدرتمندی چون خان احمد گیلانی و امیرخان تركمان، فرمانروای آذربایجان به امر سلطان محمد خدابنده نیز زندانی این قلعه‌ كوهستانی بودند.
همچنین عده‌ای از امرای گرجی، لزگی، ترك، عرب و ارمنی نیز در این قلعه زندانی بودند. در زمان شاه تهماسب اول در مواقع خطر، خزاین سلطنتی صفویه از تبریز و قزوین به این قلعه انتقال می‌یافت.
آخرین واقعه مهمی كه در این قلعه روی داد، طغیان زندانیان قلعه در سال 1019 هجری قمری بود. عده‌ای از اسرای عثمانی همراه با محافظان و نگهبانان قلعه را در اختیار گرفتند و بعد از دو ماه مقاومت مسلحانه در برابر سپاه شاه‌عباس، سرانجام با تسخیر قلعه توسط سربازان شاه تمامی آنان به قتل رسیدند.
قلعه و زندان قهقهه مانند قلعه پیغام كلیبر از سه حصار متداخل تشكیل شده است. حصارها علاوه بر تعیین حدود قلعه، جهت تكمیل دیواره‌‌های سنگی كوه تعبیه شده‌اند و نشان می‌دهد كوهی كه قلعه بر آن قرار دارد خود نیز یك قلعه دست نیافتنی است.
زندان قلعه اطاقی است كه در بدنه دژ ساخته شده است، طوری كه سه دیوار آن مشرف به پرتگاه است و از یك طرف به داخل قلعه راه دارد. در سمت شمال غربی قلعه برجی هشت ضلعی برای دیده‌بانی ساخته شده است. از دامنه كوه تا فراز قلعه راهی تنگ و سربالا به طول نیم فرسنگ كشیده شده كه حتی یك نگهبان و تفنگچی هم می‌توانند به راحتی از آن دفاع كند.