جایگاه صبر در ایمان

وَ عَلَیْکُم بِالصَّبْرِ، فَاِن الصَّبْرَ مِن الایمان کَالرَّاْس مِن الجَسَدِ
حضرت علی علیه السلام: بر شما باد صبر و استقامت، که همانا نقش صبر در ایمان، نقش سر است برای بدن.
ایمان صرفاً در معرفت و اعتقاد قلبی خلاصه نمی شود، بلکه اقرار و اظهار به زبان و عمل به جوارح و اعضا ـ یعنی رفتار متناسب و برخاسته از همان معرفت و اعتقاد قلبی و منطبق‌ با اظهار و اقرار زبانی ـ نیز دو رکن اساسی ایمان شمرده می شود. تحقق‌ عینی این دو رکن به نیروی عزم و اراده و قدرت استقامت و پایداری نیاز دارد. بدون پایداری و بدون عزم راسخ، نمی توان به معرفت قلبی درونی، عینیت خارجی بخشید و آنچه را توحید ناب اقتضاء می کند، محقق‌ ساخت. هم خودسازی ـ که اولین گام ضروری در بُعد «عمل» است ـ و هم اجرای احکام دینی در جامعه اسلامی، به استقامت و صبر نیاز دارد: استقامت برای انجام واجبات و استقامت برای ترک گناهان.
از دیدگاه امام علی علیه السلام، صبر نتیجه ایمان است. کسی که حاکمیت مطلق‌ و حکیمانه خداوند را بر جهان باور کرده و به نظام هدفدار هستی معتقد است، به عدالت دقیق‌ خداوند ایمان دارد، هدف‌ِ خلقت انسان و حکمت سختی ها و بلاها و نقش آن در تربیت انسان را دریافته است و بالاخره به توحید ناب دست یافته، می تواند به راحتی این فضیلت بزرگ اخلاقی را در خود تقویت کند و در زندگی فردی و اجتماعی از این ارزش معنوی، کمک گرفته و بر مشکلات غلبه کند. صبر، از نظر علی علیه السلام یاور انسان در غلبه بر مشکلات است. صبر، راس ایمان است. بدون صبر، ایمان هم کارآیی و فایده ای نخواهد داشت.
کسانی که از این فضیلت اخلاقی محروم اند، در برابر مشکلات دچار شتابزدگی می شوند، که خود در تاثیرِ بیشتر آن سختی بر توان آنان و عدم امکان حل آن معضل، نقش اساسی خواهد داشت.
انسان های شتابزده، قدرت تدبیر خود را ازدست می دهند و نمی توانند ارزیابی صحیح از شرایط داشته باشند تا برای خروج از مشکل و حل آن، تدبیری مفید بیاندیشند، بنابراین با تصمیم های عجولانه همان امکانات محدود خود را هم از بین می برند، بدون اینکه مشکل را حل کرده باشند. بی تابی در برابر دشواری ها، روحیه خود فرد و افراد پیرامون او را ـ که می توانند یاور وی در کاهش مصیبت و رنج های ناشی از حادثه باشند ـ تضعیف ‌می کند. عجله به جای اینکه فرد را سریع تر به هدف‌ برساند، مسیر رسیدن به هدف‌ را طولانی تر می کند. گاهی عجله موجب هرگز نرسیدن می شود! و دیرتر رسیدن بهتر ازهرگز نرسیدن است! البته سرعت در عمل، برای کارهای خیر، نه تنها نکوهیده نیست که خود یک‌ ارزش است. سرعت به معنی تنبلی نکردن و سستی ننمودن برای حرکت و اقدام در مسیر هدف‌، خود یک‌ فضیلت محسوب می شود و با «صبر» منافاتی ندارد.
صبر هرگز به معنی کُندی، تعلّل، سستی و ضعف‌ نیست، همانطور که «صبر» هرگز به معنی سازش، تسلیم، سکوت، پذیرش وضع موجود و به فکر اقدام برای اصلاح آن نبودن نمی باشد. بلکه برعکس، صبر و استقامت و پایمردی، ویژگی مورد نیازِ کسانی است که هدفی را نشانه گرفته اند و برای رسیدن به آن نقطه کمال مطلوب و دستیابی به هدف‌ مقدس و متعالی، به تلاش و مجاهدت می پردازند و درمسیرِ مجاهدت برای نیل به هدف‌، با مشکلات دست و پنجه نرم می کنند و تسلیم مشکلات نمی شوند.

رضا ساعی شاهی
منبع:
ذوعلم، علی، کتاب چهل گام، با اندکی تصرف

منبع : مطالب ارسال شده