اقتصاد جهانی و نیم نگاهی به صنعت خودرو سازی ایران

جهانی شدن ، مطرح ترین چالش امروز پیش روی بشر همواره بعنوان بحثی اجتناب ناپذیر در جای جای دنیا شناخته شده و دولتها و ملتها را به کام خود فرو می برد . حال آنانکه از لحاظ تکنولوژیکی و اقتصادی جایگاه مطلوبی برای خود فراهم کرده اند در این میان برنده و آنهایی که نتوانسته اند خود را به جایگاه مطلوبی برسانند بازندگان این گود قلمداد میشوند ، به دو علت :
۱) گروه اول با در دست داشتن تکنولوژی کالای ارزانتری را ارائه میدهند .
۲) گروه اول از نظر تنوع محصول و سطح بالای تکنولوژی غنی تر از گروه دوم است و محصول به روز ارائه میدهد .
کشورما نیز بعنوان یک کشور درحال توسعه با وجود اینکه از بسیاری از امکانات برای ارتقاء به سطح بالای تکنولوژی برخوردار است ، ولی به دلیل وجود برخی ناهماهنگی ها و مسائل خاص ، هنوز نتوانسته خود را به جایگاه مطلوبی برساند . صنعت خودرو نیز از این بحث مستثنی نیست . وجود برخی مشکلات از قبیل جنگ و بازسازی پس از جنگ که مقدار قابل توجهی از ذخایر ارزی کشور را به خود اختصاص داد مانع از رشد و اعتلای این صنعت در طول ۲۰ سال گذشته شد . اختلافات سیاسی داخلی و بسته شدن فضای سیاسی کشور در روزهای پس از انقلاب نیز محیط داخلی را به صحنه ی جنگ میان قبیله ای بدل ساخته و جامعه را از حضور بسیاری از سرمایه های انسانی بومی محروم ساخت . از طرفی پس از پیروزی انقلاب گروهی از سرمایه گذاران خارجی که در صنعت خودرو ایران فعالیت داشتند دیگر حاضر نبودند بحث ساخت خودرو را در ایران دنبال کنند و این امر باعث فرار دانش فنی و سرمایه در آنروز از کشور شد .
از طرفی این صنعت با برخی حمایت های غیر اصولی و یا فشارهای بیش از حد از طرف برخی افراد و جریانها در دوره های مختلف روبرو بوده و با وضع کنونی کشور در آینده خواهد بود . به عنوان مثال هر زمانی که قیمت نفت رو به افزایش رفته دولت اقدام به وارد کردن تعداد انبوهی اتومبیل خارجی به داخل نموده است و این عدم ثبات در سیاستهای اقتصادی و غلتاندن اقتصاد ملی در ورطه ی روزمرّه گی ، خود بعنوان بخشی برزگ از مشکلات این صنعت و دیگر صنایع و بخشهای تولیدی کشور است .
ولی اصل بحث در اینجا جهانی شدن است . اگر بخواهیم با وجود شرایطی که امروز در صنعت خودرو سازی کشور حاکم است ، پدیده ی جهانی شدن را بپذیریم کاری کاری بجز نابودی این صنعت نوپا انجام نداده ایم . زیرا با باز شدن دربهای کشور بسوی محصولات خارجی عملا صنعت نوپای داخلی را در مقابل طوفانی از غولهای صنعتی دنیا قرار داده ایم که با اولین هجوم بخاطر تنوع ، کیفیت بالا ، قیمت نسبتا برابر و مزیتهای این چنینی ، مصرف کننده دیگر بطرف محصولات داخلی نمی رود و از طرفی بخاطر همان کمبودها نمی توانیم محصول داخلی را در بازارهای دیگر بفروش برسانیم که این مسئله باعث مرگ تدریجی و سپس نابودی کامل صنعت خودرو کشور میشود . از طرفی باید به اقتصاد جهانی پیوست و برای پایداری و رشد صنعت خودرو چاره ای جز هم سطح شدن با صاحبان اولیه این صنعت وجود ندارد .
برای رسیدن به این هدف باید از راههای گوناگون وارد عرصه شویم که به اختصار در زیر می آید :
۱) ارتقاء موقعیت تکنولوژیکی و دانش فنی : از نظر موقعیت تکنولوژیکی در کشور مشکل چندانی نداریم و نیازمند یک هماهنگی همه جانبه و اتحاد مراکز آموزشی- تحقیقاتی و صنعتی هستیم . در مورد دانش فنی میتوانیم با دعوت کردن از صاحب نام های دنیا و ایجاد قرارداد های فنی مناسب مانند پروژه های مشترک ، گرفتن سفارش ساخت قطعات ، بورسیه کردن تعدادی دانشجو در دانشگاههای متبر دنیا در شاخه های مختلف صنعت خودرو با حمایت مالی صنایع خودرو سازی که بتدریج و در یک فرایند میان مدت به انتقال تجربه بداخل می انجامد ، ادغام شدن با خودرو سازهای بزرگ و دعوت آنها به سرمایه گذاری مشترک با نام ایرانی ، به پویایی این صنعت راهبردی کمک کنیم .
۲)ستفاده ی بهینه از زیر ساختهای مناسب توسعه : در زمینه زیرساختهای توسعه از امکانات خوبی بهره مندیم . از نظر فراوانی نیروی کار متعهّد در جایگاه مطلوبی قرار داریم که با سازماندهی مناسب و آموزشهای بهنگام و فرهنگ سازی می توانند در رشد و اعتلای صنعت خودرو نقش در خور توجهی ایفا کنند . همانطور که میدانیم مصرف بهترین عامل پشتیبانی کننده تولید است و در کشور در هر سال نیاز به ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو داریم و با احتساب کمبود های موجود ، این رقم فراتر خواهد رفت . از طرفی با بازار ۳۰۰ میلیون نفری CIS در شمال کشور روبرو هستیم و به بازار لوکس پسندو پول خرج کن اعراب درجنوب خلیج همیشه پارس دسترسی سهل و کامل داریم و میتوانیم برای راه اندازی اولیه ی صنایع اتومبیل سازی داخلی ، بعنوان واسطه ی تولیدی بین تولید کننده مادر و مصرف کننده نهایی قرار بگیریم که این موقعیتی مناسب برای رشد و توسعه و ایجاد سازمان تولید و کسب تجربه برای صنعت داخلی است .
۳) پایین آوردن هزینه های تولید :
الف) مقدار ارزبری
ب) هزینه نیروی کار و تامین قطعات
پ) هزینه های سربار و تحمیلی به صنعت
پایین آوردن هزینه تولید نیز یکی از مهمترین نکاتی است که برای ورود به بازار رقابتی باید مورد توجه قرار گیرد . این مهم به سه فاکنوری که در بالا آمد بستگی دارد که در زیر می آید :
الف ) مقدار ارزبری : در تولید هر کالایی در کشور مقداری هزینه ارزی لحاظ میشود که با پایین آمدن قیمت ارز و افزایش قدرت پول ملّی ، قیمت تمام شده خودرو در کشور پایین می آید و پایین آمدن قیمت تمام شده باعث بالارفتن قدرت خرید مصرف کننده شده و در نهایت به توسعه بازار محصول می انجامد .
ب ) هزینه نیروی کار و تامین قطعات : با بررسی شرایط موجود اقتصادی کشور به این نتیجه میرسیم که در تهران و برخی شهرهای بزرگ کشور هزینه های زندگی به مقدار قابل توجهی بالاتر از شهرهای کوچک است که این مسئله پرداخت دستمزد بالاتری را درهر واحد نیروی انسانی طلب میکند و از طرفی زندگی شخصی کارکنان واحد های تولیدی را با فشارهای بیرونی عدیده ای مواجه میکند که این مهم خود را بطور مستقیم در کیفیت کار کارکنان نمایان میکند . یعنی از طرفی پرداخت دستمزد و هزینه های جانبی دستمزد بالاتر و از طرفی مواجهه با راندمان پایین تر کاری . در سوی دیگر هزینه های حمل و نقل قطعات و جمع کردن آنها از گوشه و کنار کشور به یک منطقه ی خاص بدون شک هزینه های بالایی را بر تولید تحمیل میکند و میتوان با متمرکز کردن صنایع مورد نیاز و احداث کارخانه در نزدیکی صنایع مادر بخش قابل توجهی از این هزینه ها را سرشکن کرد .
پ ) هزینه های تحمیلی بر صنعت خودرو : دولت باید ملزم شود به اینکه هزینه هایی را که از راههای مختلف بر صنعت تحمیل میشود ( مثل انواع مالیاتها ی بی اساس و . . . ) از میان برداشته و با یکسان سازی نرخ ارز در آینده ، از مزیتهای وارداتی خاص که در اختیار دارد صرفنظر کرده و با صدوراجازه ی انتشار اوراق مشارکت برای تامین مالی آسان و سریع و هرگونه راهکار دیگر برای کاهش هزینه های تامین مالی صنعت ، راه را برای پویایی و گسترش حقیقی و توانمند کیفیت محور در صنایع اتومبیل داخلی که به حق راه انداز و راهبر بسیاری از صنایع بزرگ و کوچک در کشور میباشد هموار کند .

محسن سیروس
parseconomist.blogfa.com