تاکسیمتر در برزخ

انگار رویایی بیش نیست. هر آنچه تا امروز از زبان مسئولان مختلف شنیده شده، به یكباره از خیابان های شهر رخت بربست و نشانی از آن به جا نماند. اگر چه درست ۴۰سال پیش هنگامی كه برای اولین بار ۳۰۰ تاكسیمتر با این هدف وارد كشور شد تا بتواند نرخ تاكسی های شهر تهران را كنترل كند، اما امروز با گذشت سالها، هنوز سرانجامی نیافته است. ماجرایی كه شاید برای شهروندان تكراری است و به رغم تلاش مسئولان، ادامه دارد.
هنگامی كه درست مثل هر سال، تیموری با اعتماد به نفس از راه اندازی دستگاه های همیشه خاموش تاكسیمتر خبر داد، تمام آن سالهایی را می شد تصور كرد كه دیگر رؤسای سازمان تاكسیرانی نوید راه اندازی این دستگاه پردردسر را می دادند و پس از چندی، در سكوتی پرمعنا، تاكسیمترهای خاموش بر جلو خان تاكسی ها دلیل روشن پایان ماجرای تكراری را خبر می داد؛ اما این تنها آغاز یك ماجرا بود.
ماجرایی كه در حدود ۴۰سال در حافظه شهررژه رفت و نتوانست به طرحی مناسب برای مهار قیمت های ابهام آور و شگفت انگیز تبدیل شود. شاید روزی كه استفاده از تاكسیمتر در تاكسی های گردشی پایتخت به عنوان یك راه حل مورد توجه قرار گرفت، كمتر كسی می توانست تصور كند كه ماجرای آن، خیلی زود زبانزد مردم شود و تا سالها، كابوسی باشد فراموش نشدنی. انگار استفاده از این ابزار ساده و اتفاقاً معمولی، در شهر لجام گسیخته تهران، به محالی تبدیل شده است و هیچ كس را توان به كارگیری آن نیست. می توان به چند ماه گذشته بازگشت. به روزهایی در خرداد ماه، به آغاز ماجرایی كه پایانش قابل تصور بود. آن روزها، انگار سخن گفتن از پایان محتوم اجرایی نشدن طرح، سخت ناخوشایند بود. اما امروز و با گذشت قریب به چهار ماه می توان گفت كه استفاده از تاكسیمتر، رفته رفته به فراموشی سپرده می شود. این را به راحتی می توان فهمید. فقط كافی است، در یكی از خیابان های پایتخت، سوار یكی از خودروهای نارنجی شوی و از راننده آن درخواست كنی كه تاكسیمتر را روشن كند. آن وقت، مرور حرف های مدیر عامل سازمان تاكسیرانی تهران، شاید كمی جالب باشد؛ جالب و ...
●مرور یك واقعه
در ۲۶تیر ماه سال ۸۴ امیرمحمود دهلوی، مدیر عامل وقت سازمان تاكسیرانی، از راه اندازی تاكسیمتر در ۲۴ هزار تاكسی گردشی تهران خبر داد. وی در آن روز اعلام كرد كه تا پایان سال تمامی تاكسی های شهر از تاكسیمتر در تعیین نرخ كرایه ها استفاده خواهند كرد. اگر چه این سخن او در آن روز خوشبینانه بود و وی هیچ گاه نتوانست در فراهم آوردن مقدمات اجرایی این طرح، اقدامی درخور انجام دهد، اما ماجرای استفاده از تاكسیمتر همچنان از نظر صاحب نظران الزامی و انكارناپذیر به نظر می رسید. چرا كه تهران با جمعیت هشت میلیون نفری و ترافیك سرسام آورش، به اجرای طرح هایی كه به حمل و نقل شهری سامانی دهد، نیازمند بود. ۲۴ هزار تاكسی گردشی پایتخت، روزانه در سطح شهر، امكان جابه جایی بیش از یك میلیون مسافر شهری را دارند و بی تردید، ساماندهی نرخ كرایه تاكسی ها، اجتناب ناپذیر است. از سویی عدم نظارت سازمان تاكسیرانی در طول سالها فعالیت بر تاكسی های گردشی، موجب نگرانی شهروندان بوده است. شاید از این روست كه همواره برقراری سیستمی كه بر امر كرایه ها كنترل داشته باشد، الزامی به نظر می رسد. با توجه به اعلام مدیرعامل سازمان تاكسیرانی در سال گذشته مبنی بر راه اندازی تاكسیمتر، این واقعیت روشن است كه هیچ گاه، این دستگاه ها مورد استفاده قرار نگرفت و این وعده، به جمع ادعاهایی پیوست كه در طول ۴۰سال از عمر تاكسیمتر در كشور همواره وجود داشت.
درست یك سال بعد، پس از آنكه حسین تیموری به ساختمان سازمان تاكسیرانی رفت و در مقام مدیرعامل این سازمان به فعالیت پرداخت، دوباره زمزمه های به كارگیری تاكسیمترها شنیده شد. اگرچه چندان دور از ذهن نبود كه پس از چندی، ماجرای تكراری به سرانجام نرسیدن این طرح دوباره شنیده شود، اما این بار، اقدام این سازمان تحسین برانگیز بود. گروه های نظارتی سازمان تاكسیرانی، پیش از آنكه طرح استفاده از تاكسیمترها آغاز شود، شروع به كار كرد و درست در هفته آغازین طرح، مدیر عامل سازمان با اعلام تعداد خاطیان همه را غافلگیر كرد. شاید در آن روز كه تیموری از شناسایی بیش از دو هزار خاطی خبر داد و به اخراج چند نفر از تاكسی داران نیز تأكید كرد، نمی شد ماه های آینده را مجسم كرد كه در سكوتی آزاردهنده، طرح استفاده از تاكسیمتر، به فراموشی سپرده شود. راستی، آیا هم اكنون، تاكسی هایی را می توان یافت كه همچنان از تاكسیمترها استفاده كنند؟!
●یك آزمایش و خطا
بیش از ۱۵ هزار تاكسی از ۲۴هزار تاكسی گردشی تهران با فراخوان سازمان تاكسیرانی موظف به نصب تاكسیمترهای جدید بر تاكسی های خود شدند و برای این اقدام مبلغ ۴۰ هزار تومان نیز پرداخت كردند. اما انگار تمام این اتفاقات بهانه ای بود تا چند ماه، شهروندان شاهد روشن شدن تاكسیمترها شوند و هنوز به خوبی از كارایی آن سر در نیاورده بودند كه ناگهان حكایت تكراری خاموشی آنان آغاز شد. اگرچه حسین تیموری كرمانی در اواخر مردادماه از تخلف ۲۱۰۲ راننده تاكسی خبرداد و دوباره بر لزوم استفاده از تاكسیمترها تأكید كرد، اما این ماجرا، خیلی زود به پایان رسید. شاید بتوان مهمترین دستاورد اجرای ناقص طرح استفاده از تاكسیمترها در تاكسی های گردشی پایتخت را در عرض دو ماه درخشان دانست. چرا كه در این مدت كوتاه و با نظارت بازرسان سازمان تاكسیرانی خبر از كشف بیش از ۴هزار تاكسی گردشی شنیده شد. در واقع با فعالیت بازرسان سازمان ۴هزار تاكسی پایتخت كه در تملك افراد مختلف بود و از چرخه حمل و نقل شهری سال ها دور مانده بود، شناسایی شد.
●دلایلی بی شمار
فعالیت مسافربرهای شخصی، پایین بودن سطح درآمد، افزایش نرخ خدمات مكانیكی و عدم ارائه تسهیلات توسط سازمان تاكسیرانی. با مروری به مشكلات متعدد تاكسیرانان، می توان دلایل متعدد دیگری را نیز برشمرد كه موجبات عدم پایبندی شان به مقررات تعیین شده از سوی سازمان را فراهم كند. در واقع رانندگان تاكسی، بیش از آنكه به صورت جدی به فكر استفاده از تاكسیمترها باشند، معتقدند كه تمام بحث های پیرامون تاكسیمتر، تنها جنجالی بیش نیست. اگرچه بسیاری از آنان استفاده از تاكسیمتر را به ضرر مسافر و خود می دانند. اما دلایل دیگر همواره وجود دارد كه آنان با تمسك به آن از استفاده از تاكسیمتر شانه خالی كنند. در واقع تاكسی های گردشی در طول سالها فعالیت، همواره از مدلی ثابت و اصولی در تعیین نرخ پیروی نمی كنند و تبیین قانونی برای ساماندهی بیش از ۲۴ هزار تاكسی، بی تردید نمی تواند طی یك دوره كوتاه انجام گیرد. بویژه اینكه با نگاهی به فعالیت بیش از ۵۰سال تاكسیرانی در تهران و تجربه نیم قرن فعالیت در پایتخت، آیا می توان امیدوار بود كه به یكباره سازوكار این شغل را دگرگون كرد و با تكیه به ابزار و قوانین جدید آن را ساماندهی كرد. بی تردید استفاده از تاكسیمتر در تاكسی های گردشی پایتخت می تواند انقلابی باشد در نحوه فعالیت تمام تاكسی های گردشی و حتی خودروهای شخصی مسافركش. اما بر پایه تجارب سالهای گذشته و اقدامات شكست خورده ای كه تا به امروز جز خاطره ای از آنان نمانده، نمی توان انتظار داشت كه تاكسیمترها را به صورت ضرب الاجل و شتابزده به كار انداخت و با سیستم های نظارتی كه دوره ای و زودگذر هستند، ضمانت اجرایی آن را فراهم آورد.
حال كه در حدود چهار ماه از آغاز اجرای طرح استفاده از تاكسیمتر در تاكسی های گردشی پایتخت می گذرد، دیگر هیچ كس نه منتظر گزارش مدیر عامل سازمان تاكسیرانی است و نه هیچ بازرسی در خیابان های شهر، به فكر اخطار به رانندگانی است كه از تاكسیمتر استفاده نمی كنند. در واقع این بار نیز طرح به كارگیری تاكسیمتر در تاكسی های پایتخت خیلی زود به فراموشی سپرده شد و از آن اثری نماند. كسی چه می داند، شاید درست یك سال بعد و از زبان مدیر عامل آینده سازمان(البته اگر مدیرعامل فعلی تغییر كند!) دوباره سخن هایی پیرامون راه اندازی تاكسیمترها شنیده شود. بی تردید در آن روز می توان با اندكی دقت تمام روزهایی را به یاد آورد كه در طول سالهای گوناگون افراد مختلفی از راه اندازی تاكسیمتر سخن گفته اند و البته این تنها سخنی بیش نبود. شاید اگر چهل سال پیش غلامرضا نیك پی در طول ۹۰ ماه از فعالیتش به عنوان شهردار تهران حتی لحظه ای به سرنوشت غم انگیز تاكسیمترها فكر می كرد، هیچ گاه تصمیم نمی گرفت تا این دستگاه پرماجرا را وارد كشور كند تا این گونه همیشه در برزخ دائمی استفاده كردن و خاموش ماندن گرفتار آید. از قرار معلوم داستان تاكسیمتر، ماجرایی است دنباله دار.

عباس ثابتی راد

منبع : روزنامه همشهری