بازگشت رامسس اول

پس از ۱۴۰ سال مومیایی سه هزار ساله رامسس اول فرعون مصر به خانه بازگشت. مراسم تجلیل از این مومیایی بی نظیر بود.زاهی هواض، باستان شناس و دبیرکل شورای عالی مصر باستان گفت: «او رسید، فرمانروایی که دیگر در قید حیات نبود. من فکر نمی کنم او در زمان فرمانروایی هم چنین استقبال پرشکوهی را به خاطر داشته باشد.»
روند بازگشت این مومیایی به مصر توسط موزه میخائیل- سی- کارلس دانشگاه اموری آتلانتا تسهیل شد.زمانی که موزه حقوق قانونی لازم را برای نمایش مومیایی به دست آورد، مقامات رسمی موزه مصمم شدند بر اینکه مصر مناسب ترین مکان برای ظهور مجدد فرعون بزرگ است.پیتر لادورا، متصدی و مسئول آثار باستانی مصر، اتیوپی و هنرهای خاورمیانه در موزه کارلس می گوید: «به دلایل فرهنگی بسیاری بازگشت فرعون به مصر کار درستی به نظر می رسید.»
هواض گفت: وی به خاطر این هدیه ارزشمند سپاسگزار است و این در حالی است که کشور وی درخواست قانونی برای بازگشت رامسس نداشته است.مصر تنها پس از سال ۱۹۸۳ قوانینی را وضع کرد که به موجب آن قوانین مالکیت مصری تمامی یافته های باستانی در داخل حریم این کشور ثبت شود.این باستان شناس می افزاید: من دوست دارم سایر اشیای پراکنده متعلق به میراث باستانی و فرهنگ مصری به خانه برگردد ولو اینکه این بازگشت برای یک دیدار موقتی باشد. بازگشت رامسس اول می تواند به دنیا اعلام کند بهتر است تمامی مصنوعات منحصر به فرد مصری به زادگاه خود برگردند.هواض افزود: امروز ما شاهد بازگشت فرعون هستیم اما همین روند هم باید برای بسیاری از آثار باستانی مصر که منحصر به فرد هستند امکان پذیر باشد. به عنوان مثال سنگ روزتا (Rosetta Stone) و یا مجسمه نیم تنه نفرتیتی (ملکه مصر باستان در ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح که مجسمه نیم تنه مشهور وی در موزه مصر باستان برلین موجود است.)
دبیرکل شورای عالی مصر باستان در ادامه افزود: بازگشت آثار باستانی به موطن اصلی خود به اعاده سابقه باستانی و روح معنوی این آثار کمک می کند.فراعنه مصر پول و مایحتاج زندگی را برای سفر پس از مرگ درون مقبره های خود می گذاشتند. وقتی شما یک قطعه باستانی را از موطن خود خارج می کنید در حقیقت ارتباط شی را با ارزش معنوی آن قطع کرده اید. لری ویکان، مدیر موزه هنری والترز در بالتیمور بازگشت رامسس اول را تشویق کرد اما در عین حال افزود مطمئن نیست این کار پیشرو حرکت های مشابه از سوی موزه های دیگر باشد.ویکان می گوید: ما خود را برای تشخیص ارزش معنوی آثار باستانی آماده می کنیم اما خواه ناخواه این کار روی بقیه آثار باستانی هم تاثیرگذار می شود و اگر این روند ادامه پذیر باشد موزه ها از تمامی آثار باستانی تهی می شوند، امری که دلخواه موزه داران نیست. من ترجیح می دهم به موفقیت این راه شک کنم. بیشتر مجموعه های باستانی که در آمریکا جمع آوری شده اند نسبتاً قدیمی هستند و تحت شرایطی که در زمان خود مشروع و قانونی بوده است جمع آوری شده اند.لاکو وارا، متصدی موزه دانشگاه اموری این نظر را تایید می کند و می گوید: وقتی مردم به گالری نقاشی سبک امپرسیونیسم می روند، نمی گویند چرا تمام این نقاشی ها به پاریس برنمی گردد؟جدا از موزه ها، برخی از مجموعه داران شخصی نسبت به محدودیت های قانونی و اخلاقی که موزه ها سر آن توافق کرده اند بی توجه بوده و این قوانین را دست انداخته اند.
هدف آنان کامیابی تجارت بازار سیاه آثار باستانی و مصنوعات قدیمی است.این موضوعی است که هواض و باستان شناسان بسیاری بر آن اجماع دارند.
● حراج تاریخچه فرهنگی
آثار برجسته باستانی مصر همچنان در یک روند مداوم دور از چشم عموم از مصر خارج می شوند. هواض می گوید: حفاظت از این آثار باستانی به تلاش و کوشش جهانی با همکاری و هماهنگی اولیای امور مصری و جامعه باستان شناسان جهانی احتیاج دارد.
این باستان شناس مصری می گوید: فکر می کنم هدف و ماموریت اصلی ما دست یافتن به اجماع کلی در سراسر جهان است. هر شیء باستانی به سرقت رفته پس از سال ۱۹۷۲ میلادی باید به مصر بازگردانده شود. هواض گفت: در قرارداد سال ۱۹۷۲ سازمان ملل تصریح شده است اشیای باستانی که به خارج قاچاق شده اند باید به کشور اصلی آنها بازگردانده شود.سرقت اشیای باستانی تقریباً به اندازه خود این آثار قدمت دارد. هنوز در برخی از نواحی مصر تاریخ شگرفی در زیر انبوهی از خاک مدفون است و مردم عادی می توانند به صورت غیرقانونی اقدام به کاوش زیرزمین و یا سرداب خانه خود کنند.وفور و فراوانی مصنوعات باستانی در مصر به همراه تنگدستی که گریبانگیر مردم مصر است به اشباع بازار بین المللی آثار باستانی با قطعه هایی که منشاء آنها سئوال برانگیز و مشکوک است، کمک می کند.
لاکو وارا می گوید: حتی برای مجموعه داران خصوصی محتاط و وسواسی به دست آوردن قانونی و مشروع اشیای باستانی به میدان مین شبیه شده است.سابقه مصنوعات باستانی که به طور مشروع در مصر کشف شده اند به ۲۰۰ سال و بلکه بیشتر برمی گردد اما تعدادی از این مصنوعات هم به طور مداوم از انبارها و خانه های قدیمی به بازار می آید.ویکان متصدی موزه هنری والترز می گوید: هنگام خرید یک شیء باستانی به خصوص تنها فیزیک آن را نمی خرید بلکه شما به همراه آن حکایت و داستانی منحصر به فرد را خریداری کرده اید. وی تاکید می کند مجموعه داران خصوصی باید متقاعد شوند که منشاء به دست آوردن اشیای باستانی خریداری شده با قوانین بین المللی و محلی همخوانی داشته باشد که این مسئله بسیار پیچیده ای برای خریداران است.
● ناکامی بازار سیاه
هواض معتقد است تلاش های جهانی برای محدود کردن تجارت غیرقانونی و سیاه اشیای باستانی به ثمر نشسته است. وی متذکر می شود که به تازگی مواردی گزارش شده است که کمیته تحقیق فدرال ایالات متحده و نماینده حقوقی نسبت به بازگردانی اشیای باستانی مصری که غیرقانونی خارج شده بودند، اقدام کرده اند.وی می افزاید: ممکن است فشار و بار سنگینی بر مجموعه داران خصوصی آثار باستانی وارد آید.به تازگی یک مجموعه دار آمریکایی که در جریان اقدامات ما قرار گرفته بود برخی از اشیایی که ده سال قبل خریداری کرده بود به موزه باستان مصر برگرداند.هواض اظهار می دارد: سوئیس تبدیل به بازاری برای انباشت اشیای باستانی شده است و اخیراً شورای عالی مصر باستان اقدام به جمع آوری ۲۸۰ قطعه اشیای باستانی که به تازگی از مصر قاچاق شده و به بازار سیاه آثار باستانی سوئیس راه یافته بودند، کرده است.ویکان مدیر موزه هنری والترز معتقد است: جامعه جهانی برای روبه رو شدن با وظایف دشوار متوقف کردن تجارت سیاه اشیای باستانی نیازمند حمایت مجموعه داران شخصی این آثار و پرورش شعور مسئولیت پذیری بین المللی است.وی می افزاید: چه زمانی مسئولیت پذیری انسانی در قبال آثار باستانی قدرت اجرایی خواهد یافت. او با اشاره به تخریب مجسمه های کنده کاری شده باستانی بودا در کوهستان های افغانستان به دست طالبان در مارس ۲۰۰۱ می پرسد: آیا راهی برای جامعه جهانی به منظور اتخاذ راهکارهای عملی در حفظ آن دو مجسمه بودای منحصر به فرد و شگفت آور تاریخی وجود نداشت؟
هواض اعتقاد دارد حرکت بر ضد قاچاق آثار باستانی و حفاظت از این آثار باید به پیکاری جهانی مبدل شود چرا که گنجینه های باستانی نمود فرهنگ در تاریخ انسانی است و اهمیت و اعتبار جهانی دارد.
وی می افزاید: سلامت و حفظ آثار هنری باستانی بسیار مهم است. نمایشگاه سیار آثار باستانی مصری به چین، پاریس و ژاپن سفر می کند. این آثار به سراسر گیتی فرستاده می شوند زیرا اعتقاد داریم این آثار و مصنوعات باستانی به تمامی مردم و فرهنگ جهانی اختصاص دارند.

نویسنده : سینا برجیان

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات