طعم بیماری در لقمه های فوری

عادات نامطلوب غذایی چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه یافته، کم و بیش ارمغان نه چندان خوشایند زندگی مدرن و امروزی است. نداشتن برنامه متناسب برای تغذیه که نتیجه زندگی آشفته ماشینی است، بسیاری افراد را به سوی تغذیه به غذاهایی سوق می دهد که ما امروز آنها را به نام «فست فود» (غذاهای حاضری یا آماده) می شناسیم.
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه، فست فودها را غذاهایی می داند که در رستوران هایی به همین نام آماده و فروخته می شوند: «در این رستوران ها معمولاً برای مدت محدودی فضای نشستن وجود دارد و منوی محدودی نیز دارند. فست فودهای این رستوران ها معمولاً بدون قاشق و چنگال و بشقاب سرو می شوند و غذاهای انگشتی به حساب می آیند.» ماده اصلی بسیاری از فست فودها کالباس و سوسیس است که هر روز بیش از پیش درباره مضرات آنها می شنویم. انواع ساندویچ ها مانند همبرگر و چیزبرگر، هات داگ، ماهی و میگوی سوخاری، سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری و ناگت مرغ و انواع پیتزا غذاهایی هستند که در فهرست غذای رستوران های فست فود به چشم می خورند. در این رستوران ها، غذاهایی که از قبل آماده شده اند، در مدت کوتاهی پس از سفارش، به مشتری تحویل داده می شود. غذاهای آماده معمولاً باب میل جوانان و نوجوانان هستند و کمتر پدر و مادری را می توان پیدا کرد که اولین انتخاب آنها برای تهیه غذا از بیرون منزل، فست فود باشد. این که چرا جوانان فست فودها را معمولاً ترجیح می دهند، دلایل متفاوتی دارد. در دنیای امروز که کار و درس، فرصت آشپزی های زمان بر سنتی را نمی دهد، فست فودها انتخاب هایی آسان و سریع هستند که طعم جذابی دارند. با این حال نتایج آخرین مطالعات نشان می دهد، جوانان و نوجوانانی که در یکی از وعده های غذایی روزانه فست فود می خورند، نسبت به سایر همسالان خود، کالری، نمک و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی کمتری دریافت می کنند. این گروه سنی چون در حال رشد و بلوغ هستند، بیشتر از سایر گروه های سنی در معرض خطر عوارض این دسته از مواد غذایی هستند.
● بیماری قلبی
بررسی های انستیتو تغذیه ایران نشان می دهد که در چند سال اخیر، استفاده از فست فودها از عواملی بوده که باعث بالا رفتن آمار ابتلای مردم به بیماری های قلبی- عروقی و دیابت شده است. فروشندگان برای جذب مردم به سوی این غذاها، از تبلیغات جذاب و مدرن، همراه با تصاویر و رنگ های اشتها برانگیز استفاده می کنند. دکتر نسیم جامعی متخصص تغذیه معتقد است در تهیه این نوع غذاها از ادویه، سس ها و افزودنی هایی استفاده می شود که دارای جاذبه ظاهری غذایی بالا و به همان مقدار نیز ضرر بخش هستند.
دکتر کیمیاگر، مبنای اصلی بسیاری از فست فودها را کالباس و سوسیس می داند که نسبت به همبرگر و چیز برگر به دلیل افزودنی هایی که دارند، مضرتر هستند: «فست فودها پر نمک و پر ادویه هستند و معمولاً با نان سفید خورده می شوند، نه نان سبوس دار که بسیار مفید تر و کم ضررتر است.» غذاهای آماده معمولاً احتیاج به ماندگاری بالا برای نگهداری به مدت طولانی تری دارند، بنابراین در آنها از مواد نگهدارنده مختلفی نیز ممکن است استفاده شود. این مواد به همراه طعم دهنده های طبیعی و مصنوعی که حاوی ترکیبات سدیم دار هستند، می توانند برای سلامتی خطرساز باشند. متخصصان بر این عقیده هستندکه اگر چه تمام مواد غذایی به کار رفته در این غذاها مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرد، با این حال نمی توان فست فود را جایگزین وعده های اصلی غذایی کرد.
● چاق کننده
فست فودها بسیار پر کالری بوده و از این رو چاق کننده هستند. بررسی ها نشان داده است که یک پیتزا حدود هزار کالری دارد. دکتر جامعی معتقد است این گونه غذاها نباید به دفعات و در فاصله کم از یکدیگر مصرف شوند: « در تهیه سوسیس و کالباس از نگهدارنده های حاوی نیترات و نیتریت استفاده می شود که به ماده غذایی رنگ نیز می دهند. این مواد در بدن اثر تجمعی دارند، به این معنی که وقتی به دفعات وارد بدن شوند، روی هم جمع می شوند و در بدن باقی می مانند، اما اگر فاصله استفاده از این غذاها از هم زیاد باشد، بدن فرصت کافی برای دفع این مواد بر جای مانده را پیدا می کند.» دکتر کیمیاگر این مواد را عامل مسمومیت و بیماری زا می خواند و می گوید: «این مواد در درازمدت فشارخون را افزایش می دهند، سرطان زا هستند و از آنجایی که برای لذید شدن، چربی بالایی با آنها همراه است، عوارض قلبی و عروقی نیز ایجاد می کنند. تحریک و التهاب، گاستریت، پولیپ و کیسه های فتقی مانند در دستگاه گوارش از شایع ترین عوارض استفاده مکرر و بی رویه از فست فودها هستند.»
دکتر محمود اسحاق حسینی، متخصص بیماری های داخلی و فوق تخصص گوارش، مصرف چربی ها و فست فودها را از علل ثابت شده سرطان روده می داند: «مواد غذایی چرب، شور، نیترات دار و بخصوص فست فودها در ایجاد سرطان روده بزرگ نقش مهمی دارند.» دکتر کیمیا گر میزان مصرف فست فودها را بیش از یک بار در هفته- آن هم به ضرورت- نمی داند و دکتر ربابه شیخ الاسلام، متخصص تغذیه این زمان را حتی تا ماهی یک دفعه مجاز می داند: «اگر چه زمان بر بودن پخت و آماده شدن غذاهای سنتی باعث می شود بعضی افراد به فست فودها پناه ببرند، اما افراد باید به یاد داشته باشند تنها در مواقع ضروری و به ندرت باید چنین غذاهایی را خورد. فست فودها را نباید همیشه لذیذ و خوش مزه نامید چون اشتها آور بودن آنها موجب می شود بافت چربی به عنوان بافت مؤثر در افزایش اشتها فعال باشد که افزایش بافت چربی و چاقی، در سوخت و ساز ماهیچه ای بدن اختلال ایجاد کرده و ذخیره سازی چربی نیز افزایش پیدا می کند.»
● نوشیدنی
خوردن فست فودها معمولاً با نوشابه ها و نوشیدنی های گاز دار همراه است که سرشار از مواد اسیدی و شیمیایی وقند هستند. این مواد علاوه بر کمک به سیکل منفی چاقی، در ایجاد پوسیدگی دندان و پوکی استخوان نقش دارند، در حالی که دارای ارزش غذایی هم نیستند.
دکتر سعید حسینی متخصص تغذیه، توصیه می کند برای کاهش اثرات فست فودها در بدن، از سبزیجات و میوه ها استفاده شود: «بهتر است به جای نوشابه ها و نوشیدنی های گاز دار، به همراه فست فودها از آب و آب میوه ها استفاده کرد. مصرف میوه ها و سبزیجات به دلیل آنتی اکسیدان، ویتامین ها و املاحی که در خود دارند، می تواند بسیار مفید باشد.» توصیه دکتر شیخ الاسلام بر استفاده روزانه هفت واحد میوه و سبزی است:« یک واحد میوه را می توان برابر یک سیب متوسط دانست که با یک ظرف سالاد میوه یا سبزیجات ساده می تواند به بدن کمک کند تا با مضرات فست فودها مقابله کند، اما از بین بردن کامل و قطعی همه آسیب های این غذاها، امکان پذیر نیست و بهتر است تا حد امکان از خوردن آنها اجتناب کرد.»
دکتر کیمیاگر برای کسانی که فست فود و خصوصاً کالباس و سوسیس می خورند، خوردن مقدار زیاد گوجه فرنگی را مفید می داند: «به خاطر وجود مقادیر بالای ویتامین (ث) در گوجه فرنگی، این ماده غذایی می تواند با اثرات سوء افزودنی های موجود در فست فودها مبارزه کند. خوردن آب میوه ها، حتی آب میوه های نیمه طبیعی نیز توصیه می شود چون دارای ویتامین (ث) هستند. از سوی دیگر بهتر است در منوی رستوران های فست فود حداقل مشتری بین نان سفید و نان سبوس دار، حق انتخاب داشته باشد.»
● راهکار
اما با علاقه بچه ها و نوجوانان به این غذاها چه باید کرد دکتر شیخ الاسلام دراین باره می گوید: «ابتدا باید توجه کنیم که خودمان به عنوان پدر و مادر، این دسته از غذاها را برای فرزندان با ارزش و مهم جلوه ندهیم و اگر قرار است یک بار در هفته شام را بیرون از خانه صرف کنیم، وعده ما رفتن به یک رستوران فست فود نباشد. اگر فرزندانمان میل به خوردن کالباس و سوسیس دارند، به دفعات بسیار کم در هر ماه، این مواد را خریداری کنیم و در محیط مطمئن و بهداشتی آشپزخانه منزل از آنها غذایی آماده کنیم و در کنارش حتماً سبزیجات مانند کاهو و گوجه فرنگی نیز سرو شود. به فرزندانمان بیاموزیم که یک غذای سنتی سالم مانند خورش آلو و اسفناج که برای پخت صحیح آن وقت کافی صرف می شود، بسیار لذیذتر از هات داگ است.»

الهه ستوده

منبع : روزنامه ایران