تمدن گازی ایران

گاز طبیعی به لحاظ فراوانی، ایمن بودن، کاهش آلودگی و قیمت ارزان یک منبع بسیار مهم انرژی است. تولید تجاری گاز طبیعی در سی سال گذشته روند صعودی داشته است، به گونه ای که تولید تجاری آن از حدود یک تریلیون متر مکعب در سال ۱۹۷۰ به ۲۸.۳ تریلیون متر مکعب در سال ۲۰۰۷ رسیده است . از سوی دیگر توجه به تغییرات نرخ رشد اقتصادی و همچنین نرخ رشد جمعیت در دنیا نشان می دهد که در میان منابع انرژی، گاز طبیعی بیشترین رشد تقاضا را تا سال ۲۰۲۵ خواهد داشت و سهم مصرف گاز طبیعی در سبد انرژی مصرفی دنیا از ۲۳ درصد به ۳۱ درصد در سال مذکور افزایش خواهد یافت.
● تمدن گازی ایران
براساس گزارش BP ، ۱۶ درصد از کل گاز دنیا در اختیار ایران است. این رقم معادل ۶/۳۷ درصد کل ذخایر گازی خاورمیانه است. تنها با توسعه میدان مشترک پارس جنوبی تا ۲۴ فاز، می توان روزانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب گازطبیعی و یا در حدود ۲۱۹ میلیارد متر مکعب در سال که بیش از ثلث کل مصرف گاز اروپا در سال ۲۰۲۵ است ، تولید کرد.
ذخایر گازی ایران در دو بخش خشکی و دریایی در حدود ۲۸ تریلیون متر مکعب تخمین زده شده است که بیش از نیمی از این ذخایر مربوط به لایه های گازی درمناطق دریایی است. طول عمر ذخایر گازی ایران بر اساس تولید سال گذشته در حدود ۲۰۰ سال تخمین زده می شود که احتمال می رود با اتمام طرح های مطالعاتی در بخش اکتشاف این رقم افزایش قابل توجه ایی یابد.
شایان ذکر است ذخایر گازی ایران به تنهایی از مجموع ذخایر گازی آمریکای شمالی و کانادا،آمریکای مرکزی و جنوبی ، اروپای غربی و استرالیا بیشتر است . ایران در سال ۲۰۰۷ ،تنها ۵ درصد از کل گاز تولیدی جهان را تولید کرده است و سهم ایران در بازار تجارت جهانی گاز در سناریوی انتقال به شیوه خط لوله کمی بیش از یک درصد است و در سناریوی رقیب یعنی انتقال به شکل LNG صفر است .
● دیپلماسی گاز
ایران با در اختیار داشتن ۱۶ درصد گاز جهان دومین دارنده ذخایر گازی پس از روسیه است. بر اساس گزارش سالیانهBP ، تولید گاز ایران تنها یک درصد از تولید کشور انگلیس یعنی حدود ۲.۵ درصد بیشتر است. جالب آنکه میزان ذخایر گاز درجای ایران بیش از ۶۷ برابر گاز درجای انگلیس است. به همین ترتیب ذخایر گازی ایران ۱۷ برابر گاز درجای کانادا ( با سهم ۶.۲درصدی تولید گاز دنیا و سهم ۲۰ درصدی در تجارت گاز) وهمچنین ۶ برابر گاز درجای کشور نروژ ( با سهم مشابه ایران در تولید جهانی) است.
همانگون که عنوان شد جمهوری اسلامی ایران در بیضی معروف تامین انرژی جهان قرار دارد . بنا به دلایلی چون دسترسی ایران به آبهای آزاد ، امنیت داخلی ، کوتاه بودن مسیر و اتکای امنیت منطقه به امنیت ایران، کارشناسان مسایل انرژی بهینه ترین سناریوی انتقال نفت و گاز کشور های شمالی را به بازار های جهانی از راه ایران می دانند . گفتنی است بیش از ۳۰ درصد کل گاز مصرفی دنیا در منطقه کشور های اتحاد جماهیر شوروی سابق تولید می شود.
البته در حوزه صادرات گاز در چند ساله اخیر اقداماتی صورت گرفته است هر چند به اعتقاد منتقدین بدون هماهنگی با بخش تولید بوده است. ولی در مواردی مانند سوآپ گاز، صادرات گاز های فلات قاره به کشورهای عربی و همچنین ایجاد پیوند بین کشورهای همسایه و شرق آسیا تلاش های خوبی صورت گرفته است.
برخی از منتقدین صادرات گاز معتقدند روند حرکت متولیان صادرات گاز کشور هماهنگ با برنامه ریزی تولید نیست و پیش بینی می شود با توجه سیاستهای جدید دولت در حوزه انرژی و استفاده بهینه از منابع گازی موجود و تخصیص آن به بخشهای مختلف تزریق، پتروشیمی و همچنین جایگزینی فراورده های نفتی با هدف جلوگیری از خروج ارز و حتی ارز آوری، در صورت عدم برنامه ریزی تولید جهت صادرات ، مدیران بین الملل گاز کشور با توجه به تعهداتی که ایجاد می کنند با مشکلات تامین گاز مواجه شوند. لذا ضروری است همانگونه که سید رضا کسایی زاده مدیر عامل شرکت صادرات گاز ایران در اولین روز انتصاب خود بر آن تاکید کرد، برنامه های جامع کشور در حوزه صادرات گاز تدوین شود.
● تراز منفی است
مهم ترین چالش امروز کشور در بخش گاز طبیعی تراز منفی گاز است. اما تداوم رشد مصرف در حوزه های متنوع مصرف اعم از خانگی، تجاری و صنایع ، افت فشار چشمگیر در مخازن نفتی و وجود بازار های بین المللی تجارت گاز و الزامات بین المللی ( سیاسی – امنیتی) حاکی از روند جهشی مصرف گاز طبیعی طی سالهای آینده در کشور است که با توجه به منابع عظیم ذخایر گازی کشور ، توقع و انتظار بر این است که روند توسعه صنعت گاز حداقل پاسخگوی نیاز های داخلی کشور باشد. اما علیرغم تراز منفی گاز با بهره برداری کامل از گاز ترش تولیدی در سه فاز ۶ الی ۸ و همچنین فاز های ۹ و ۱۰ پارس جنوبی در کنار طرح های افزایش تولید میادین مرکزی کشور و همچنین راه اندازی خطوط پنجم و ششم انتقال گاز، تا حدود زیادی عقب ماندگی ها در بخش تزریق و همچنین افت فشار سراسری گاز در کشور جبران خواهد شد. اما همچنان در صورت عدم رعایت صرفه جویی گاز طبیعی تا سالیان متمادی تراز کشور در بخش تولید و مصرف گاز منفی خواهد بود.
● توسعه پارس جنوبی – دغدغه ملی
اما توسعه فاز های پارس جنوبی هم اکنون علاوه بر توجه ویژه مدیران ارشد شرکت ملی نفت و بسیج امکانات وزارت نفت به یک دغدغه ملی تبدیل شده است که حضور هفتگی وزیر نفت و مقامات ارشد شرکت نفت و گاز پارس در منطقه عسلویه و پیگیری پروژه ها از نزدیک موید این مطلب است. بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته، در بخش صنایع بالادستی و تولید گاز، میدان گازی پارس جنوبی تا ۲۴ فاز توسعه خواهد یافت. در حال حاضر ۶ فاز آن تولیدی است و فاز های ۷ و ۸ و ۹ نیز تا آخر سال به ترتیب به مرحله تولید خواهند رسید . گفتنی است تولید هر فاز پارس جنوبی به طور متوسط روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب گاز طبیعی ، ۲۰۰ تن گوگرد و ۴۰ هزار بشکه میعانات گازی است . در برخی از فازها اتان، LPG ، LNG و GTL نیز تولید خواهد شد که ارزش افزوده بسیار بالایی دارد.
کارشناسان مسایل انرژی معتقدند در صورت نگاه استراتژیک به ذخایر عظیم خدادادی گاز طبیعی به عنوان یک موهبت الهی و با در نظر گرفتن موقعیت ژئوپلوتیک و ژئواستراتژیک ایران ( واقع شدن در بیضی معروف تامین انرژی ) و همچنین تمرکز توسعه صنعتی کشور بر مبنای " گاز - محور توسعه " در کنار عزم ملی و استفاده از تمام ظرفیت های اجرایی و قانونی کشور، فضایی در عرصه صنعت و اقتصاد کشور ایجاد خواهد شد که مقدمات شکل گیری تمدن گازی در ایران خواهد بود.

مهندس علی صادقی

منبع : نفت نیوز