قلیان خطرناک‌تر است یا سیگار؟

‌‌تا چندی پیش اگر به استراحتگاه‌های كوهستانی مانند دربند و دركه سر می‌زدید، قلیان در كنار چای و تخت و رودخانه آماده بود. در تمام سفره‌خانه‌ها هم قلیان‌هایی با طعم‌های مختلف میوه‌ها، به مشتریان عرضه می‌شد كه طرفداران پروپا قرص خود را هم به ویژه در میان جوانان داشت.
بر اساس آمار‌های موجود، در سال‌های اخیر ۷۰ درصد افراد زیر ۲۰ ساله ایرانی در سفره‌خانه‌های سنتی از قلیان استفاده می‌كردند. به گزارش شریف نیوز، چندی پیش مصرف و ارائه قلیان از طرف وزارت بهداشت در رستوران‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی ممنوع شد، اما به دلیل نظریه اداره میراث فرهنگی كه استفاده از قلیان جنبه سنتی و ملی دارد، اجرای این حكم به تعویق افتاد. ولی دوباره با تلاش‌های وزارت بهداشت طرح ممنوعیت ارائه قلیان در مناطق تفریحی، با استناد بر اثرات مضر قلیان بر سلامت به اجرا درآمد.
● قلیان در سفر
شاید هنوز هم در بعضی شهرستان‌ها و یا همین تهران خودمان، برخی خانواده‌ها وقتی برای تفریح و گردش به مناطق خوش آب و هوا می‌روند، قلیان را هم جزو ملزومات سفر فراموش نمی‌كنند. قلیان در سال‌های پیش از این و در میان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های امروز، رواج زیادی داشته است و اغلب در قلیان، گلاب یا برگ گل می‌ریختند تا آب آن خوش‌بو شود. گاهی نیز برگ گل را برای زیبایی داخل آب قلیان می‌ریختند، زیرا هنگام قلیان كشیدن این گل‌ها در آب بالا و پایین رفته و منظره‌ای زیبا ایجاد می‌كردند. گاهی سنن غیر ایرانی وارد شده یا احتمالا تحمیل شده، پس از مدتی آنچنان رنگ ایرانی به خود گرفته‌اند كه صاحبان اصلی آن، توانایی شناختن آن را ندارند كه مصادیق آن مصرف دخانیات یعنی توتون و تنباكو و روش دود كردن آن است. توتون و تنباكو در سال ۹۱۳ هجری قمری، به دنبال دست اندازی پرتغالی‌ها به خلیج فارس وارد ایران شد و به تبع آن وسائل مصرف آنها مانند چپق و قلیان به وجود آمد.
● توتون قلیان
توتون، برگ‌های خشك شده گیاه تنباكو است كه می‌تواند به صورت جویدنی و یا كشیدنی، در اشكال مختلف از جمله قلیان مورد استفاده قرار گیرد. از تركیبات خطرناك توتون، نیكوتین، تارو مونواكسید كربن است. تار و دود توتون و تنباكو موجب تحریك زیاد بافت‌ها و افزایش ترشحات نایچه‌‌ی‌ و بزاق دهان می‌شود.
تار موجود در دود توتون در ریه‌ها جمع شده و موجب ناراحتی‌های دستگاه تنفسی از جمله برونشیت مزمن، تنگی نفس و آمفیزم ریوی می‌شود. افزایش فشار خون و ضربان قلب، كاهش اشتها، اسهال، استفراغ و گیجی از عوارض دیگر مواد شیمیایی مضر توتون است. مسمومیت ناشی از مصرف زیاد نیكوتین در فرد ایجاد لرزش، استفراغ، اختلال تنفسی و اغلب فلج شدن دستگاه تنفسی و تشنج شدید می‌كند.
با كشیدن قلیان، به مدت طولانی، تارموجود در دود توتون و تنباكو، موجب بروز سرطان‌های ریه، دهان، گلو و حنجره می‌شود.
محققان می‌گویند نیكوتین موجود در توتون، باعث تحریك غده فوق كلیه برای تولید هورمون‌هایی می‌شود كه با افزایش فشارخون و ضربان قلب باعث آسیب قلب می‌شوند. مونواكسید كربن موجود در دود تنباكو، اكسیژن را از قلب و سایر اعضای حیاتی گرفته و فرد را با كمبود اكسیژن روبرو می‌كند.
● قلیان‌هایی پر از میكروب
به تازگی نتایج یك مطالعه جدید بر روی تنباكوی قلیان‌های مصرفی در ایران نشان می‌دهد كه این تنباكو‌ها حاوی انواع ویژه‌ای از میكروب‌هاست. در این مطالعه تنباكوی قلیان‌های سفره‌خانه‌ها و رستوران‌های سرراهی را برای كشت میكروبی به آزمایشگاه فرستادند و مشخص شد این تنباكو‌ها حاوی میكروب <آسپرژیلوس> و ۲ نوع كوكسی گرم مثبت دیگر است.
علت رشد این قارچ بر روی تنباكو، شرایط نگهداری غیر بهداشتی تنباكو در فرآیند حمل و نقل، انبارداری و مصرف در رستوران‌ها و سفره‌خانه‌هاست. آسپرژیلوس یك نوع قارچ است كه اكثرا بر روی مواد گیاهی در حال پوسیدن رشد می‌كند و از آنجا كه تنباكو نیز یك نوع گیاه است، اگر شرایط نگهداری آن نامناسب باشد، محل مناسبی برای رشد این قارچ خواهد بود. آسپرژیلوس هنگام رشد بر روی تنباكو یا سایر مواد غذایی و گیاهی، سمی خطرناك به نام < آفلا‌توكسین> تولید می‌كند.
● توت فرنگی باطعم قلیان
شاید شما هم كه چندی پیش برای تفریح سری به دربند و فرحزاد زده بودید، بین انتخاب طعم‌های قلیان در شك بودید و نمی‌دانستید، بین طعم‌های توت فرنگی، پرتقال، سیب، هندوانه، گل... كدامیك را انتخاب كنید. شاید این اسانس‌ها، بوی نامطبوع توتون و تنباكو را تعدیل كنند، ولی به گفته متخصصان این طعم دهنده‌ها، استفاده از تنباكوی قلیان را به مراتب زیان آورتر می‌سازند. در توتون‌های میوه‌ای مواد معطری افزوده می‌شود كه تركیبات شیمیایی آنها شناخته شده نیست و در آینده عوارضی مانند مسمومیت، آلرژی و حساسیت، بیماری‌های تنفسی و در موارد شدید‌تر سرطان را برای شما ایجاد می‌كنند.
● آبی كه روشنایی نیست!
بعضی‌ها می‌گویند دود قلیان از داخل آب رد شده و تصفیه می‌شود، بنابراین اصلا خطرناك نیست. این یك باور غلط است. آب شاید از گرمای دود بكاهد ولی مواد مضر و خطرناك دود توتون و تنباكو را نمی‌زداید. به علاوه، عمق تنفس دود قلیان، بیش از دود سیگار است. هنگام پك زدن به قلیان، ماهیچه‌های شكم با شدت بیشتری عمل می‌كنند و دودی چند برابر یك پك زدن عادی به سیگار وارد ریه‌ها می‌شود.افرادی‌كه به مدت طولانی و پی در پی قلیان می‌كشند، گاز سمی مونواكسیدكربن در خونشان جمع شده و دچار حالت‌های بیهوشی، تهوع و سرگیجه می‌شوند.
● قلیان خطرناك‌تر از سیگار
شاید اگر از شما سوال كنند قلیان خطرناك‌تر است یا سیگار؟ با اطمینان كامل سیگار را مضرتر برای سلامت انسان بدانید ولی جالب اینكه نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد؛ میزان گازدی‌اكسیدكربن در خون مصرف كنندگان قلیان بیشتر از سیگار‌ی‌ها است. همچنین میزان نیكوتین موجود در دود قلیان به مقدار قابل توجهی بیش از سیگار است. تحقیقات بیمارستان دانشگاه آمریكایی بیروت نشان می‌دهد، دود قلیان دارای ۲۵/۲ تا ۹۰/۱ میلی‌گرم نیكوتین است. پژوهشگران یك مركز دانشگاهی در انگلستان با بررسی ۷ هزار و ۱۱۰ مرد میانسال دریافتند، بروز بیماری‌های قلبی- عروقی، افزایش فشارخون، سكته مغزی و انواع سرطان‌های مرتبط با دخانیات در افرادی كه قلیان و پیپ و سیگار برگ می‌كشند، بیش از دیگر افراد جامعه است.
● قلیان اعتیاد آورتر از هروئین
دود قلیان حاوی هزاران ماده شیمیایی است كه یكی از آنها نیكوتین است. نیكوتین اثرات فیزیكی و تغییرات خلق و خوی در مغز ایجاد می‌كند كه به صورت موقت لذت آور است و این اثرات باعث تقویت تداوم مصرف تنباكو می‌شود. بنابراین اگر به كشیدن قلیان حتی به صورت تفریح و سرگرمی عادت كنیم، كم‌كم و به مرور زمان به آن اعتیاد پیدا خواهیم كرد. جالب اینكه نتایج مطالعات جدید نشان می‌دهد، میزان نیكوتین در قلیان ۱۰ برابر از هروئین اعتیاد آورتر است.
● قلیان و سرطان دهان و ریه
به گزارش شبكه خبری <ورلدنیوز> سرطان دهان چهارمین سرطان شایع نزد مردان و ششمین سرطان شایع در میان زنان جهان است. یكی از علل اصلی سرطان‌های دهان، توتون و تنباكو است و شما با هر بار قلیان كشیدن سرطان را وارد دهانتان می‌كنید.
دود توتون و تنباكوی قلیان حاوی چندین ماده شیمیایی خطرناك و سرطان زاست، كه در برخورد با مخاط دهان، لب و كام و زبان می‌تواند باعث بروز سرطان و عوارض پیش بدخیمی شود. علائم سرطان دهان كه در درجه اول بر روی لب و پس از آن بر روی زبان و كف دهان رخ می‌دهد شامل: برجستگی‌ غیر عادی بر روی مخاط، خونریزی، درد و بی‌حسی مخاط، زخم بر روی مخاط - كه ترمیم نمی‌شود- است. آزمایش‌ها و شواهد پزشكی نشان داده است كه تمامی محدوده‌هایی كه در برخورد با دود توتون و تنباكو در بدن قرار دارند مانند لب، دهان، گلو، حنجره، مری، ریه و .... در خطر ابتلا به سرطان هستند. در حقیقت ۸۰ تا ۹۰ درصد كل بیمارهای ریوی به دلیل مصرف تنباكو بروز می‌كند و هر چه شما به مصرف توتون و تنباكو چه به شكل سیگار و چه به صورت قلیان بیشتر عادت داشته باشید و مدت طولانی‌تری به مصرف خود ادامه دهید، شانس ابتلای شما به این سرطان‌ها افزایش خواهد یافت، البته آقایان باید بیشتر مراقب خود باشند چون در این زمینه آسیب پذیر‌ترند.‌

گلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت