موسیقی سمنان

کومش وسیع ترین و مهمترین ناحیه از مناطق جنوبی البرز است و در برگیرنده کوهپایه های جنوبی البرز، حدفاصل خرقان و بسطام در شمال شرقی شاهرود تا نواحی غربی گرمسار می باشد. این منطقه هم اکنون در تقسیمات کشوری در استان سمنان قرارداد و بخش ها و شهرهای عمده آن عبارت اند از شاهرود ، خرقان بسطام ، دامغان ، سمنان و ...... در بیش تر نواحی البرز جنوبی از جمله منطقه کومش علاوه بر گویش های بومی ، زبان تبری مازندرانی رایج است و به علاوه بر گویش های بومی ، زبان تیری مازندرانی رایج است و به همین اعتبار ، موسیقی مازندرانی نیز پدیده ای مانوس و تا حد زیادی بومی محسوب می شود. با وجود این فرهنگ روستاهای حاشیه کویر در این ناحیه با فرهنگ کویر و آن سوی کویر بسیار آمیخته شده است. موسیقی این روستاها با عنوان کلی سرکویری یا سرحدی شناخته می شود که متاثر از آوازها و نواهای شتربانان کویر و آن سوی کویراست.
در یک نگاه کلی در منطقه البرز جنوبی شاهد چند نوع موسیقی هستیم: موسیقی مازندرانی ، موسیقی سرکویری ، موسیقی ناحیه طالقان و موسیقی کوهپایه های کومش که در راس آن اوسانه ها (افسانه ها) قرار دارند.
در مناطقی که موسیقی مازندرانی جریان دارد، مقام امیری رایج ترین مقام است. این مقام با پذیرفتن تغییراتی ، در کومش به کل امیر مشهور شده است. علاوه بر کل امیر برخی دیگر از نمونه های موسیقی مازندران به ویژه مقام ها و ریزمقام های منطقه شرق مازندران و علی آباد کتول (استرآباد) در کومش رواج داشته است.
آوازهای سرکویری محصول ارتباط مداوم روستانشینان حاشیه کویر البرز جنوبی با نواحی کویری و آن سوی کویر است. بنابراین در روستاهای حاشیه کویر البرز جنوبی شاهد نوعی در هم آمیختگی فرهنگی هستیم که حاصل آن ، آوازهای سرکویری است. این آوازها به چاربیتی نیز شهرت دارند. نوعی از سرکویری را کله گی می نامند. آوازهای سرکویری ، به ویژه کله گی توسط شتربانان و اغلب همراه با نی خوانده می شوند. پیرامون این آوازها تعادل قابل توجهی از ترانه ها شکل گرفته است که از نظر مقام از سرکویری پیروی می کنند.
اوسانه ها بخش عمده ومهمی از موسیقی کوهپایه های کومش و منظومه هایی هستند که با موسیقی همراهند هر اوسانه در برگیرنده یک داستان است. به خوانندگان اوسانه ها ، شرخوان (شیرخوان) می گفتند. شرخوان ها ، اوسانه ها را در مجالس عروسی ، شب نشینی و امثال آن اجرا می کردند و نزد مردم کومش از احترام بسیاری برخوردار بودند. اوسانه های کومشی آن قدر نافذ بوده اند که برخی از آن ها در نواحی شرقی و مرکزی مازندران نیز رواج یافته اند. منظومه های نجما ، صنم حیدربگ و صنمبر و .... از این جمله اند. بخش قابل توجهی از اوسانه های کومشی فراموش شده اندو بخشی از آن ها مانند نجما ، حسینا، حسن و حسین، حیدربگ و صنمبر و مغول دختر هنوز به یاد مانده اند. ترانه های حنابندون و سرتراشون از ترانه های مربوط به مراحل مختلف عروسی اند. علاوه بر این ، آیین نوروز خوانی نیز از دیرباز در منطقه کومش رواج داشته است. نی ، سرنا، دهل ، کمانچه ، دایره ، نوعی نقاره و اخیرا تمبک از سازهای متداول این منطقه هستند

منبع : پارسی فا