بررسی پروژه کاوشگر شهر تهران

GIS یک سیستم اطلاعاتی است که اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی را پردازش می کند و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده هایی می پردازد که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباطند. به کارگیری این ابزار با امکان استفاده در شبکه های اطلاع رسانی جهانی، یکی از زمینه های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان ها و استعدادهای کشور در سطح جهانی است. گسترش روزافزون شبکه کاربران این سیستم ها از جمله نکات اساسی است که می تواند به قابلیت ها و توانایی های این سیستم بیفزاید. در حال حاضر بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخش های مختلف (مانند مطالعات زیست محیطی، برنامه ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز و...) از این سیستم ها استفاده می شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم ها، کاربرد GIS به کلیه بخش های مرتبط با زمین گسترش یافته است.
سال ۱۳۴۸ همگام با تصویب طرح جامع تهران، شورایی با عنوان شورای هماهنگی در شهرداری تهران تشکیل شد. صدور بخشنامه های لازم در حدود قوانین، تشریح مطالب برای مسوولان شهرسازی، رفع مشکلات متقاضیان پروانه های ساختمانی و تفکیک، تصویب نقشه های تفکیکی زمین های بیش از ۱۰هزار مترمربع و نقشه های ساختمانی بیش از ۶ طبقه و... از وظایف این شورا بود.
کار تصویب طرح های تفصیلی نیز تا سال ۱۳۶۶ در این شورا انجام می شد. از این زمان مجلس شورای اسلامی تبصره ذیل ماده پنج قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران را تصویب کرد و تغییرات در طرح های تفصیلی را به کمیسیون ماده پنج واگذار کرد. کمیسیون ماده پنج در شهرداری تهران تشکیل و دبیرخانه آن نیز در شهرداری تهران مستقر شد.
حجم زیاد مصوبات کمیسیون ماده پنج کمیسیون رسیدگی به طرح ها، شورای طرح و بررسی، شورای هماهنگی، دبیرخانه شورای نظارت بر گسترش تهران، شورای نظارت بر گسترش شهر تهران و انجمن شهر تهران که حدود ۱۵ پرونده بزرگ در بر می گرفت، معضل بزرگی را برای استفاده کنندگان از آن پدید آورده بود. در این بین گم شدن یک مصوبه و اتلاف وقت ناشی از آن امکان بررسی و تصمیم گیری را دشوار می کرد. از این رو برای جمع آوری این مصوبات و تکمیل آن ها و ایجاد امکانی برای دسترسی سریع به اطلاعات این مصوبات، واحد GIS با همکاری شرکت پردازش (وابسته به شهرداری تهران) نرم افزاری را برای ذخیره، گردآوری و دسترسی راحت و سریع تر به اطلاعات فراهم کرد و اطلاعات مصوبات را به این سیستم منتقل کرد. جست وجوی مختلف تک موردی یا ترکیبی در چندین زمینه، ارائه گزارش های متنوع و به روز و نگهداری مصوبات به طور خودکار از قابلیت های این سیستم است.
نقشه های طرح تفصیلی از معتبرترین نقشه های موجود شهرداری تهران به شمار می آیند و برنامه ریزی و اجرای طرح های شهری با بهره گیری اطلاعات دقیق این نقشه ها ممکن می شود. از این روی نگهداری، حفاظت و به روز کردن این طرح ها امری ضروری است. تا پیش از اجرای طرح ماشینی کردن طرح های تفصیلی، نقشه ها وضعیت نامناسبی داشتند. نقشه ها به صورت دستی تهیه و نگهداری می شدند و از این روی در معرض خطر نابودی قرار داشتند. علاوه بر این به دلیل وجود جنبه های حقوقی، دسترسی به نقشه های طرح تفصیلی برای همگان مقدور نبود.
مرکز GIS سال ۱۳۷۰ از سوی شهرداری تهران برای بررسی امکان اجرای سیستم اطلاعات جغرافیایی و بهره گیری از این سیستم در برنامه ریزی شهری تأسیس شد. در این مرکز ابتدا، فعالیت های GIS در سه بخش عناصر تشکیل دهنده سیستم (نرم افزارها و سخت افزارها)، اطلاعات تصویری شامل نقشه های بزرگ مقیاس شهری و عکس های ماهواره ای و اطلاعات توصیفی (اطلاعات حرفی عددی درباره املاک شهری ) آغاز شد و طی سال های اخیر، شهرداری تهران به موازات نظام جدید مدیریتی و اجرایی ، این سیستم را نیز پویاتر کرده است . واحد TGIS شهرداری تهران اولین مرکزی است که با توسعه کاربرد GIS در سایر کشورها و با کسب آگاهی از این دانش تشکیل شده است .
در حال حاضر تلاش های زیادی برای برنامه ریزی در حوزه های ارائه خدمات شهری در کلان شهرهای کشور صورت می گیرد که توجه به حوزه های ICT برای ایجاد هماهنگی و تعامل بین این فعالیت ها در عصر ارتباطات ضروری و انکارناپذیر است. سازمان فنآوری اطلاعات شهرداری تهران با پذیرفتن مسوولیت ارائه مشاوره در کلیه حوزه های ICT، نظارت بر کلیه پروژه های اجرایی و تحقیقاتی ICT، پذیرفتن مسوولیت کارفرمایی در حوزه های عملیاتی و حتی پذیرفتن مسوولیت اجرایی در پروژه های ICT شهرداری شهر تهران توانسته گام بلندی در اهمیت ICT در اداره کلان شهرها بردارد.
در حال حاضر با تغییر رویه سازمان از سیستم های متمرکز به سمت Service Base شدن خدمات مختلف سازمان و همچنین با توجه به آماده سازی زیرساخت های شبکه شهر تهران، توسعه فیبر نوری و همچنین ایجاد دیتا سنتر سازمان فناوری شهرداری، امکان استفاده از لایه های مختلف بانک اطلاعات یک پارچه از طریق سرویس های مختلف و متنوع برای بخش های مختلف شهری فراهم آمده است و امروزه سازمان فنآوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری با راه اندازی سامانه هایی نظیر ۱۳۷ مدیریت شهری و یا سامانه ۱۸۸۸ هماهنگی و اطلاع رسانی و کاوشگر و مکان یاب شهر تهران «GIS» فضا را برای مدیریت و کنترل شهری و ایجاد تعامل بین مسوولان و شهروندان باز کرده است.
طراحی و راه اندازی مکان یاب و کاوشگر شهر تهران (GIS) یکی دیگر از فعالیت های این بخش است. این طرح از سال ۱۳۷۷ در موارد خاصی در شهرداری تهران مورد استفاده قرار می گرفت که امروزه با قرارگرفتن در شبکه جهانی اینترنت با نشانی Tehran.ir جهت بهره برداری عموم راه اندازی شده است .کاربران با بهره برداری از GIS می توانند مسیر حرکتی خود را براساس حجم ترافیک و چگونگی بافت مسیر انتخاب کرده و حتی با استفاده از جستجوگر این سایت، همه اماکن نظیر مکان های عمومی، بیمارستان ها، پارک ها، موزه ها و حتی آدرس های خاص را یافته و براساس وضعیت زمانی و مکانی خود نزدیک ترین، کم ترافیک ترین و سریع ترین راه رسیدن به مقصد را دریافت کنند.
مهندس محبوبی مدیر اداره GIS سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران با بیان این که این سیستم یکی از پیشرفته ترین سیستم های کاوش گر رایج در پایتخت های دنیاست، تاکید کرد: عموم شهروندان تهرانی، دستگاهها و ارگان های مختلف می توانند با مراجعه به این سیستم در کمترین زمان نشانی اماکن و معابر پایتخت را بیابند. مرور نقشه شهر تهران، آدرس یابی، جستجوی اماکن شهری، مسیریابی و جستجوی کد و مختصات شهری را می توان از جمله امکانات این سیستم یاد کرد.
به گفته محبوبی، این سیستم ها هم اکنون در اختیار نهادهایی همچون آتش نشانی، اورژانس و تاکسی تلفنی تهران قرارداده شده تا در ارائه خدمات شهری در کمترین زمان به شهروندان اقدام کنند.
وی افزود: هم اکنون شهروندان تهرانی می توانند با مراجعه به سایت اینترنتی شهرداری تهران از خدمات سیستم کاوشگر شهر تهران استفاده کنند. مدیر اداره سامانه کاوشگر (آدرس یاب) شهرداری تهران خاطرنشان کرد: در این سیستم تمامی اطلاعات مربوط به شهر تهران همچون مراکز دولتی، وزارت خانه ها، اماکن ورزشی، تفریحی، سینمایی و فرهنگی، سفارتخانه ها و ... در دسترس شهروندان قرار دارد.
وی ادامه داد : دسترسی به سرویس نقشه و اطلاعات جغرافیایی به منظور آشنایی بهتر با شهر و اماکن و مشاغل موجود در آن از جمله نیازهای شهروندان بود و این اعلام نیاز موجب شد تا سازمان با اطلاعات موجود سامانه ای را طراحی و پیاده سازی کند تا در بدو راه اندازی پاسخگوی اولیه نیاز بوده و به مرور با توسعه امکانات تکمیل و به روز رسانی اطلاعات سرویس های کارآمد و بهتری را به شهروندان ارائه دهد .وی در خصوص ویژگی های این سامانه گفت: نگارش اول این سامانه با عنوان سامانه آدرس یاب شهر تهران راه اندازی شد و توسعه یافت و نگارش دوم با عنوان کاوشگر تهران دهم آذرماه ۸۶ آغاز به کار کرد.
وی افزود: امروز کاوشگر تهران بر اساس اطلاعات جغرافیایی، بلوک های شهری، شبکه معابر و اطلاعات اماکن شهری تهران در حال ارائه خدمات است و امکاناتی مانند مرور نقشه شهر تهران، آدرس یابی، جستجوی اماکن شهری، مسیریابی، جستجوی کد و مختصات و ثبت مکانی اطلاعات، تصویر، خدمات و مشاغل را در اختیار دارد.
محبوبی با بیان چشم انداز آینده این کاوشگر اظهار داشت: توسعه و تکمیل زیرساخت های اطلاعاتی اماکن و معابر، افزودن عکس های ماهواره ای به روز و با کیفیت مناسب، افزایش مخاطبان سایت از طریق راه اندازی نسخه انگلیسی، ارائه سرویس های پایه اطلاعات جغرافیایی شهر تهران به سایر ارائه کنندگان اطلاعات و خدمات و همچنین توسعه کاربردها و امکانات با توجه به نیازها و درخواست کاربران و شهروندان از ویژگی هایی است که برای آینده این سامانه پیش بینی می شود
«کاوشگر شهر تهران»، ابزاری است که براساس GIS سرویس دهی می کند و به این ترتیب شهروندان تهرانی می توانند مسیرهای حرکتی خود را با آن تعیین کنند. بر این اساس با مراجعه به این سایت مسیر خود را از مبدأ تا مقصد تعیین کنند، خیابان های یک طرفه و دو طرفه، بناهای دیدنی و مکا ن های مشهوری که در این مسیر قرار دارد، شیرهای آتش نشانی، تمامی اسامی مشابه در کنار مسافت سنجی در اختیار مراجعان قرار می گیرد.
به زودی از طریق ارتباط با سازمان طرح ترافیک، شهروندان می توانند مسافت سنجی را از طریق سنجش میزان ترافیک انجام دهند و بهترین مسیر را از لحاظ بار ترافیکی انتخاب کنند. این سامانه کاوشگر در تمام معابر شهر تهران آدرس مورد نظر شهروند را جستجو و مردم را در یافتن بهترین و کوتاه ترین مسیر بین دو نقطه کمک می کند.
در سامانه کاوشگر تهران، امکان ثبت اطلاعات و تصاویر توسط شهروندان روی نقشه برای تکمیل اطلاعات در نظر گرفته شده است که این اطلاعات توسط کارشناسان سامانه، ارزشیابی شده و پس از تایید مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله مواردی که این کاوشگر هم اکنون قادر به ارائه اطلاعات در مورد آن است، می توان به مراکز بهداشتی، درمانی، مساجد و معابر اشاره کرد. این کاوشگر لایه های مختلفی دارد که هریک برای بخش های مختلف مدیریتی شهرداری تهران و در آینده برای دیگر ارگان های مربوطه قابل دسترسی است. در حال حاضر اطلاعات املاک شهری با توجه به نقشه های موجود در شهرداری نیز برای مدیران شهرداری قابل دسترسی است و مدیران مختلف شهرداری از طریق یک شبکه داخلی اینترانت می توانند به اطلاعات املاک شهر تهران مانند یافتن کروکی املاک و اطلاعاتی از این دست نیز دسترسی داشته باشند.
به زودی اطلاعات زیرساختی برای دیگر ارگان ها مانند خطوط تاکسیرانی، خطوط مترو، خطوط اتوبوس رانی و همچنین اطلاعات مربوط به شرکت عرف ایران در زمینه تابلوهای شهری نیز در اختیار این سازمان ها قرار خواهد گرفت. به طور مثال شرکت تاکسی رانی به صورت کامل و با اطلاعات جامع از وضعیت موجود خطوط تاکسی رانی خود مطلع شده، برنامه ریزی برای ایجاد خطوط دیگر نیز امکان پذیر می شود و از طرفی شهروندان نیز با اطلاع کامل از وضعیت خطوط تاکسی رانی برای سفرهای درون شهری برنامه ریزی می کنند. یا شرکت عرف ایران به راحتی از وضعیت تابلوهای شهری خود مطلع شده و اطلاعات لازم را جهت تغییر و یا حذف و اضافه کردن تابلوهای شهری به دست خواهد آورد.
مهندس محبوبی با ذکر این نکته که نسخه انگلیسی کاوشگر شهر تهران که یک جنبه توریستی نیز خواهد داشت در برنامه آینده سازمان قرار دارد، ابراز امیدواری کرد که به زودی این پروژه نیز عملیاتی شود.
این کارشناس با بیان این نکته که با تعامل بیشتر بین سازمان ها و ارگانهایی که در زمینه اطلاعات شهری با شهرداری تهران ارتباط تنگاتنگ دارند مانند پست، اداره ثبت و... می توان بانک اطلاعات شهری کاوشگر تهران را بزرگتر و کامل تر کرد، افزود: بحث کدپستی ۱۰رقمی که مورد تاکید مجلس شورای اسلامی نیز هست از دیگر مواردی است که در حال حاضر با همکاری مناسبی بین پست و شهرداری در حال انجام است.
یکی از مهم ترین مشکلات فراروی سیستم کاوشگر شهر تهران تغییرات انجام شده در آدرس ها، کدهای پستی و دیگر تغییراتی است که به صورت غیرسیستمی و بدون درج در یک بانک متمرکز و بدون امکان دسترسی به نحوه انجام کار و عدم امکان پیگیری درحال انجام است.
در حال حاضر هدف آینده سازمان تهیه سرویس جامعی برای پشتیبانی از گردش کار در زمینه ثبت درخواست های تغییر، پیگیری و در نهایت دستورات لازم و اعمال تغییر در سیستم جامع نقشه تهران است که در صورتی که هرگونه تغییری در نقشه شهر تهران اعمال شد بدون اتلاف وقت این تغییرات در نقشه قابل دسترسی برای شهروندان نیز اعمال شود

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات