دکتر مبشر و دورترین کهکشان

دو تا از بزرگترین رصدخانه های ناسا یعنی تلسکوپ های فضایی هابل و اسپیتزر یک کهکشان فوق العاده پرجرم را در فضا شناسایی کردند که در دورترین فاصله هایی که تاکنون شناخته شده است رصد شده اند . این از آن جهت برای اخترشناسان تعجب آور بود که اولین کهکشان ها در عالم عرفاً این گمان را به یدک می کشند که این توده های ستاره ای بسیار کوچکتر از آن هستند که پس از چندی با یکدیگر برخورد کنند و پدید آور کهکشان های بزرگتری چون راه شیری ما باشند.دكتر بهرام مبشر در سال ۱۳۳۷ در تهران متولد شد، دیپلم ریاضی را از دبیرستان البرز تهران و لیسانس فیزیك را از مدرسه عالی پارس دریافت كرد
و سپس به انگلستان رفت و تحصیلات فوق ‌لیسانس و دكترای خود را در رشته كیهان‌شناسی مشاهداتی در دانشگاه «دورهام» انگلستان پشت سر گذاشت .وی پس از دریافت درجه فوق‌لیسانس مهندسی اپتوالكترونیك و دیپلم مهندسی میكروویو از دانشگاه لندن، مدت هشت سال در این دانشگاه nikmouse
(كالج سلطنتی) به تدریس و تحقیق اشتغال داشته و از چند سال قبل در انستیتو تلسكوپ فضایی هابل در ناسا فعالیت دارد. دكتر مبشر در حال حاضر نماینده سازمان فضایی اروپا (ESA) در ناسا و مسئول آشكارساز تلسكوپ فضایی هابل است .دکتر بهرام مبشر از موسسه علوم تلسکوپ های فضایی که کاشف این کهکشان بوده است گفت : به نظر میرسد این کهکشان در ظرف صد میلیون سال اولیه پس از انفجار بزرگ بسرعت و به طرزی شگفت انگیزعظیم الجثه تر شده است . او افزود : این کهکشان تقریبا ۸ بار بیشتر از راه شیری در ستارگان جرم سازی کرده است و تنها در یک لحظه شکل گیری ستارگان در آن متوقف شده است . به نظر می رسد این کهکشان به طور نا بهنگامی رشد کرده است .این کهکشان با دقت زیادی به تقریباً ۱۰۰۰۰ کهکشان دیگر که در بسته ای کوچک ازآسمان قرار دارند و میدانهای فرا ژرف هابل نامیده می شوند اشاره می کند . در سایه تحقیقات هابل این منطقه ژرف ترین مناظر و تصاویر را بصورت مرئی و نزدیک به طول موج فروسرخ ازعالم به دست می دهد و نیز در عمیق ترین زمینه دید تلسکوپ فضایی اسپیتزر است که البته این دو بزرگترین رصدخانه های بنیادین پیمایش عمقی در آسمان هستند.این کهکشان به دوری دورترین اجرام و کوازارهایی است که تاکنون شناخته شده اند . نوری که امروز از آن به ما می رسد در واقع سفر خود را زمانی آغاز کرده است که هستی تنها ۸۰۰ میلیون سال عمر داشته است . دانشمندان با عکاسی از آن گمان می بردند کهکشانی بسیار جوان یا اصطلاحاً کهکشانی نوزاد را یافته اند ، اما در عوض کهکشانی نوجوان را آشکار کرده بودند که نسبت به کهکشانهای هم عصر کیهانی خود بسیار بزرگتر بوده است و پیش از این کاملاً به حد بلوغ رسیده بوده است . دوربین پیشرفته پیمایش آسمان هابل
( ACS)هرگز موفق به رویت این کهکشان نشده است . این در حالی است که در حقیقت میدان فرا ژرف هابل دورترین تصویر تهیه شده ای است که تاکنون در نور مرئی از اعماق جهان بدست آمده است و نمایانگر این واقعیت است که نور آبی آن به جهت سفری از نوع سال نوری و گذر از میان گاز های هیدروژن حائل جذب شده بوده است . ( همچون تلاش برای دیدن کف دریاچه ای که مملو از لجن است ) . فی الواقع این کهکشان با استفاده از دوربین فروسرخی هابل ( دوربین فروسرخی نزدیک ) و طیف نمایی چند جزئی ( NICMOS)و نیز با یک دوربین فروسرخی که بروی تلسکوپ بسیار بزرگی ( VLT)واقع در رصدخانه جنوبی اروپا نصب است روئت گردیده است . اما در این طول موج ها کهکشان بسیار کم نور و قرمز رنگ است . با این حال تعجب واقعی در آنجاست که چقدراین کهکشان در تصاویر اسپیتزر درخشان تر و واضح تر است و به راحتی آنرا در طول موجی ۵ بار بلند تر از طول موج روئت شده بوسیله هابل آشکار میکنداسپیتزر به نور دریافتی از ستارگان پیرتر که باید بیشتر جرم کهکشان را شامل شوند حساس تر است و درخشندگی کهکشان براستی بر این مدعا که کهکشان بسیار پر جرم است اشاره داردMark Dickinson
از رصدخانه ملی مرئی ( NOAO)گفت : این کهکشان امروز باید یک زوج کهکشان عظیم باشد . او افزود : در آن زمان که گیتی تنها ۸۰۰ میلیون سال سن داشته است این کهکشان واقعاً و به طور قطع غول پیکر بوده است . دکتر مبشر و همکاران او از طریق آمیختن اطلاعات ناشی از رصد های هابل ، اسپیتزر و VLTفاصله تااین کهکشان را تخمین زدند .این رصد ها جمعاً ردپای وسیعی را از طیف الکترومغناطیس – از طول موج مرئی تا نیمه های فروسرخ ( از ۴/۰ تا ۸ میکرون ) – را پوشش می دهد.درخشندگی نسبی ابن کهکشان در طول موج های مختلف با نظریه انبساط عالم به خوبی توافق دارد و به اخترشناسان اجازه میدهد تا با استفاده از سایر روشها فاصله را با تقریب مناسبی تخمین بزنند آنها در این زمان همچنیین می توانند تصویری از پیشروی کهکشان چه از نظر جرم ویا سن ستارگان بدست آورند . این تیم همچنان تلاش می کنند تا فاصله تخمینی را به وسیله سنجش طیف نمایی با بزرگترین تلسکوپ های مستقر در زمین یعنی VLT KECK ، و رصد خانه های GEMINI به درستی تثبیت کنند . اما این کهکشان اثبات کرده است که برای رصد های زمینی سوژه ای بس کمنور و ضعیف است ؛ اگرچه در نتیجه رصدهای بسیاری در طول موج های متفاوت تاثیر رنگ در آن بسیار منحصر به فرد به نظر می رسد و آنرا از حیث جرم و اندازه بسیار عظیم الجثه معرفی می کند.بسیاری از اختر شناسان بر این باورند که کهکشانها پس از چندی اقدام به کوچک شدن می کنند و به ازای آن جرم خود را تقویت می نمایند . هرچند این موضوع به دکتر مبشر و همکاران او نظریاتی سنتی و قدیمی را گوشزد می کند که در آنها برخی کهکشان ها بطور یکپارچه متولد می شوند و به سرعت شکل می گیرند و در جمع کل همچون گذشته هستند . برای چنین کهکشان بزرگی این باید به صورت یک رویداد انفجاری هولناک بوده باشد و انرژی حاصل از ظهور سریع ستارگان احتمالاً به گرم کردن عالمی که پس از انفجار بزرگ سرد شده بوده است کمک کرده است .این حادثه زود هنگام ( ۵ درصد اولیه عمر هستی ) زمینه ای پر ثمر برای انتظار تلسکوپ فضایی James Webb (JWST)است که حساسیتی فروسرخی دارد تا شاید به تماشای ستارگان بسیار قدیمی که پس از مهبانگ مشتعل شده اند بپردازد.

نویسنده : محمد سلطانی
منبع: پارس اسکای

منبع : روزنامه شرق