پیانو

یکی از متداول ترین، مشهورترین و فراگیرترین وسیله ها در میان تمام سازهای موسیقی پیانو است که توانایی و قدرت اثرگذاری بسیار زیادی دارد. اهمیت و ارزش آن در خانه، جایی که برای تکنوازی یا به عنوان ساز همراهی کننده استفاده می شود، همچنان باقی مانده است. پیانو به طور منظم در جایگاه کنسرت، در رسیتال های تکنوازی، در برنامه های موسیقی مجلسی و در کنسرت ها مشاهده می شود.
در دو طرح دیواری و بزرگ ساخته می شود. از آن به عنوان ساز مادر یاد می شود که ۳ دلیل را بر این گفته می توان ذکر کرد:
۱) دامنه صوتی وسیعی دارد به طوری که قابلیت تولید صدای همه سازهای ارکستر سمفونیک را دارا است. (حدود ۷/۵ اکتاو)
۲) هارمونیک بودن: قابلیت تولید هارمونی یا آکورد یعنی نواختن بیش از ۳ صدای همزمان با هم که این امر در پیانو با دوالت تا ۱۲ صدا امکان پذیر است و با کمک پدال می توان بر تعداد آنها افزود.
۳) نوانس: در این ساز کمترین حد تولید صدا (تماس چکش با سیم ها) و بیشترین حد تولید صدا وجود دارد و در واقع نام این ساز پیانو فورت است. یعنی سازی که قابلیت تولید صداهای قوی و ضعیف را دارد.
در قسمت جلوی نوازنده، ردیف شستی ها قرار دارد هر شستی به یاری مکانیزم مخصوصی در داخل پیانو به چکش متصل است که با کوبیدن روی شستی، چکش نیز به سوی سیم مربوط پرتاب شده به آن برخورد کرده و آن را به ارتعاش وامی دارد و خود کمی به عقب برمی گردد تا مانع ادامه ارتعاش سیم نشود.
به مجرد آن که انگشت نوازنده از روی شستی برداشته شود، نمد خفه کن به سیم ها می چسبد و سیم مرتعش را از ارتعاش بازمی دارد. در یک پیانوی امروزی حدود ۲۱۴ سیم وجود دارد که قابل مقایسه با سایر سازها نمی باشد.
در جلوی پاهای نوازنده ۲ یا ۳ پدال تعبیه شده است . پدال سمت راست مانع کار دستگاه خفه کن می شود. در نتیجه سیم مربوطه حتی پس از برداشتن انگشت از روی شستی، به ارتعاش ادامه می دهد تا به تدریج خود به خود از ارتعاش بازبماند. پدال سمت چپ مجموعه چکش ها را کمی به راست می راند تا چکش کوبنده فقط به یکی از سیم های سه گانه هم کوک برخورد کند. این عمل موجب «ظریف شدن و کم صدایی» صوت حاصل می گردد. پدال وسط برای نگه داشتن صدای نت های خاص است.
از جهتی می توان ادعا کرد پیانو همانند ارکستر است. پیانو نماینده شاخه ای از موسیقی است که متکی بر ادبیات خاص خود می باشد و این تمایز آن چنان واضح است که فقط ارکستر می تواند با آن برابری کند. برتری ادبیات پیانو بر سایر ادوات موسیقی انکارناپذیر است. پیانو دست نوازنده اش را برای بیان احساسش آنچنان باز می گذارد که نظیر آن را در هیچ سایز دیگری نمی توان یافت. در مورد ادبیات پیانو بایستی سپاسگزار خود پیانیست ها باشیم و با دید دقیق تر درمی یابیم که دامنه وسیع ادبیات پیانو را مدیون خود پیانو هستیم. زیرا پیانو تنها سازی است که قادر است تمامی وجود و ذات قطعه را به شنونده انتقال دهد. ملودی، باس ها، هارمونی و پونیفوی همه با هم به طور کامل و همزمان (توسط پنجه ای هنرمند) می توانند در پیانو ترکیب شوند و به همین دلیل است بزرگان موسیقی، پیانو را به عنوان ساز مورد علا قه خود برگزیده اند.
بزرگانی مثل: موتزارت، بتهوون، شوبرت، شوپن (شاعر پیانو)، شومان، براس، لیست ، راخمانینف، موژکفسکی و...
فردریک شوپن لهستانی زیباترین و شاعرانه ترین قطعات را روی پیانو می نوازد در عین حال نابغه ای چون بتهوون فلسفه و موسیقی را درهم آمیخته و روی این ساز پیاده می کند.
در ایران نیز بزرگانی روی این ساز کار کرده آند و موسیقی ایرانی و دستگاهی را روی آن پیاده کرده اند که می توان از مرتضی محجوبی و جواد معروفی و... نام برد. آثار معروف برای این ساز عبارتند از:
▪ موتزارت: سونات ها و کنسرتوها به ویژه کنسرتو پیانو شماره ۱۹ ، ۲۰، ۲۱
▪ بتهوون: کنسرتو پیانو شماره ۵ (امپراتور)، سونات ۸ (پاته تیک)، سونات ۱۴ (مهتاب)
سونات ۱۷ (طوفان) و سونات ۲۳ (آپاسیوناتا) که به منزله تاجی بر سر آثار این نابغه می باشد.
▪ شوپن: سونات ها، والس ها، اتودها، نکتورن ها، بالا دها و...
▪ لیست: راپودی های مجار
▪ راخمانینف: پرلودهای پیانو
▪ موژکفسکی: اتودها.

منبع : روزنامه مردم‌سالاری