امانت های خطیر

از راه های متعدد می توان به حقانیت و عمق و عظمت هر مكتب یا نظریه پی برد.
دلایل برون دینی، همچون استدلال های فلسفی، كلامی و عرفانی از این نمونه اند.
مكتب بالنده تشیع، علاوه بر راه های برون دینی، دارای ویژگی دیگری نیز هست: محتوا و متون شیعی از چنان امتیازی نسبت به سایر مكاتب و مذاهب برخوردار است كه می توان آن را دلیل مستقل، همیشگی و ماندگار به حساب آورد، و علاوه بر حقانیت، دلیل عظمت و عمق آن نیز دانست.
نیایش هاو اعمال مربوط به هر شب و روز، جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده اند و به تعبیر برخی از اهل طریقت، به وسیله این مناجات ها می توان با دیگران مباهله و احتجاج كرد.
نظیر این گونه مناجات هارا، كه در مقام مغازله بنده با خداوند سروده شده است، در هیچ مذهب زمینی و آسمانی نمی توان یافت.
از آغاز سنت حسنه تألیف در اسلام، متولیان امر نگارش و تدوین كتاب های مناجات، همه ازشماردانشمندان سترگ، فقیهان، محدثان، عارفان و سرآمدان دانش وپارسایی در روزگار خود بوده اند.
شیخ طوسی(درگذشته به سال۴۶۰ هجری قمری)مؤلف كتاب «مصباح المجتهد» ، سیدبن طاووس (درگذشته به سال۶۶۲) مؤلف كتاب های گرانسنگ «اقبال الاعمال» ، «مهج الدعوات» و «جمال الاسبوع» ، جمال الدین مكی مشهور به شهید اول(درگذشته به سال۷۸۶ )مؤلف كتاب «المزار» ، ابن فهد حلی(درگذشته به سال ۸۴۱) مؤلف كتاب «عده الداعی» ، ابراهیم كفعمی( درگذشته در حدود سال۹۰۰ هجری قمری) مؤلف كتاب های «بلدالامین» و «الجنه الوافیه» و «الجنه الباقیه، معروف به «مصباح» ، زین الدین جبل عاملی مشهور به شهید ثانی (درگذشته به سال۹۶۶ ) مؤلف كتاب «مصباح الزائر» ، شیخ بهایی(درگذشته به سال۱۰۳۱) مؤلف كتاب «مفتاح الفلاح» و علامه محمدباقر مجلسی (درگذشته به سال۱۱۱۱ ) مؤلف كتاب «زادالمعاد» از این نمونه اند.
این بزرگان علاوه بر ذكر ادعیه، اسرار و حقایق آنها را نیز بیان كرده اند؛ چنان كه هر یك از این كتاب ها را می توان دائره المعارفی از حقایق و معارف دانست.
نیم نگاهی به این آثار و مؤلفان گرانقدر آنها نشان دهنده بزرگی و حساسیت این فن است و، برخلاف تصور سطحی نگران، كار تألیف این گونه آثار از حساسیت و ظرافت بالایی برخوردار است.
گاه افزودن یك كلمه یا عبارت و بالاتر از آن آوردن یك دعای كامل به نام معصوم(ع) به انگیزه های واهی، تهدید بزرگی است كه این علم و فن با آن روبه رو است.
در قرن حاضر، كه فقه و اصول و علوم عقلی جایگاه اول علوم اسلامی را به خود اختصاص داده اند، برخی كم مایگان علمی، فرصت را غنیمت شمرده، دست به جعل دعا، اوراد و زیارت زده اند و خیانت به امانت معصومان (ع) را امری عادی پنداشته اند.
محدث قمی یكی از بزرگان حوزه حدیث، رجال و فقه در قرن حاضر است و سهم بسیار بزرگی در فراگیرشدن دعا و زیارت درذهن وزبان تمامی توده های مردم دارد؛ چه آن كه تا پیش از او كتاب های دعا به صورت تخصصی و در دست افراد خاصی از اهل علم یافت می شد، اما او با ابتكار تألیف «مفاتیح الجنان» ، فرهنگ دعا را عمومی وفراگیر ساخت.
این دانشمند پرهیزگار از نااهلان و جاعلان دعا و زیارت دلگیری بسیار دارد.
وی لزوم احتیاط در این فن را در جاهای متعدد گوشزد می كند.
محدث قمی به مناسبت مجعولیت «دعای حبی» و ذكر فضیلت های دروغین برای آن، این حدیث معروف را از شیخ صدوق نقل می كند كه: عبدالله بن سنان گفت: «درمحضر امام صادق (ع) بودم.
امام فرمود: گاهی شبهات علمی برای شما پیش می آید و از آن نجات نمی یابید جز با خواندن دعای غریق.
پرسیدم: فدایت شوم، دعای غریق كدام است؟ فرمود: یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینك.
عبدالله بن سنان در هنگام تكرار دعا، كلمه «والابصار» را به دعا افزود و گفت «یامقلب القلوب والابصار ».
امام صادق(ع)فرمود: «به درستی كه خداوند مقلب قلوب و ابصار است، اما آنچه را كه من می گویم به همان شكل بازگو» .
مؤلفان كتاب های دعا در فرهنگ شیعه از چنان جایگاه علمی و عملی بالایی برخوردار بوده اند كه بزرگان، ایشان را برخوردار از نوعی از عصمت می دانسته اند و اگر ساختن ورد و دعا با سلیقه های شخصی امری پسندیده بود، آن بزرگان به این امر سزاوارتر بودند.
از این رو نویسندگان و خوانندگان كتاب های ادعیه باید به این مهم توجه داشته باشند كه این امانت بزرگ و خطیر را، كه بزرگان به رسم امانت به ما سپرده اند، حفظ كنیم و مردمان بی فضیلت را كه برای متاع دنیای خود دین و شریعت را به بازی گرفته اند، به حاشیه بی اعتنایی برانیم.

صادق محمودی

منبع : روزنامه همشهری