کودکان اینترنتی ایران

اینترنت به مثابه عرصه ای تازه در ارتباط میان آدمیان، فضای سیالی است که امکان حضور در آن به مراتب آسانتر از حضور نیافتن در آن به شمار می آید. برای کسانی که به زندگی در این عرصه عادت کرده اند بخشی از زندگی روزمره با حضور در این فضای مجازی معنا پیدا می کند. اینجاست که از اینترنت به مثابه جهانی یاد می شود که برای بزرگ و کوچک به یک اندازه ایجاد جذابیت می کند. ویروس فراگیر آن از مرز سن و سال آدمیان گذشته، کودکان و بزرگسالان را به یک میزان گرفتار خود می کند. در این میان وضعیت کودکان با بزرگسالان اندکی تفاوت دارد. آنها پیش از ورود به جهان واقعی، به جهان مجازی پا می گذارند تا از تولدی به تولدی دیگر رسیده، در فاصله ای اندک زایش دوباره ای را تجربه کنند. تمایل به حضور در چنین عرصه ای برای کودکان و نوجوانان آن قدر جذاب شده که روز به روز به تعداد علاقه مندان کم سن و سال برای استفاده از اینترنت افزوده می شود. بسیاری از کارشناسان در بررسی این نکته بر لزوم ایجاد نشریات الکترونیکی و سایت های مخصوص برای کودکان در این فضای سایبر تأکید می کنند. این یعنی هدایت به سوی دلخواه با استفاده از همان ابزار. موفق شدن در چنین عرصه ای به باور این عده یعنی کانالیزه کردن نیازهای کودکان در اینترنت به سمت و سوی مناسب و جلوگیری از تخریب ذهنیت کودکانه آنها.
تحقیقات به عمل آمده در مورد استفاده کودکان از اینترنت و کامپیوتر از رشد روزافزون این پدیده در این سنین حکایت می کند. داده های آماری در این زمینه نشان می دهد که تعداد کودکان ۲ تا ۷ساله ای که در منزل از کامپیوتر استفاده می کنند، از ۴۸ درصدی که در سال ۱۹۹۶ به ثبت رسیده بود به ۷۰درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته است. استفاده از اینترنت نیز در میان این علاقه مندان کوچک از ۱۵ درصد به مرز ۵۲درصد در این سال مبنا رسیده است. اقبال گسترده به اینترنت را می توان در سرعت این وسیله ارتباطی جست وجو کرد. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان می دهد که سرعت انتشار اینترنت ۹ برابر سریع تر از رادیو، ۴ برابر سریع تر از کامپیوترهای شخصی و سه برابر سریع تر از تلویزیون بوده است. این سرعت بالا و جذابیت جست وجوی اینترنتی، باعث شده که در حال حاضر ۱۴۹ میلیون نفر در برابر جاذبه جادویی آن سر تسلیم فرود بیاورند.این در حالی است که هر ماه ۱۲درصد به این تعداد افزوده می شود. بررسی های آماری در سال ،۲۰۰۰ یعنی درست ۴ سال پیش نشان می دهد که کودکان سن ۲ تا ۷ سال به طور متوسط ۳۴دقیقه در روز از کامپیوتر استفاده می کرده اند. این استفاده با افزایش سن و سال کودکان به میزان بیشتری نیز رسیده است. با گذشت ۴ سال از این تحقیقات می توان اطمینان حاصل کرد که رقم مورد نظر در حال حاضر افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
● کودکان اینترنتی
«کودکان اینترنتی» بهترین عنوان برای معرفی بچه هایی است که از طریق قطع ارتباط با دنیای واقع به فضای مجازی پناه برده اند تا از طریق جست وجو در این فضای دیجیتال و شبکه ای تصویر دیگری از دنیا، دنیای دیگری برای خویش بسازند. قاعده کار بنا به میلی مبهم با ورود به فضای اینترنت آغاز می شود. هر گشتی با شکست قواعد و معیارهایی همراه می شود که تا پیش از این به عنوان امری غیرقابل تغییرشناخته می شد. جست وجوی سیال و سرعت بالا برای ورود به فضای سایبر چنین فضایی را آن قدر جذاب کرده که توانایی هر نوع مقاومت در برابر آن با سستی و رخوت همراه می شود. شاید از این روست که اینترنت به امری غیرقابل فراموش تبدیل شده است. این موضوع در کشور ما نیز به امری معمول تبدیل شده است. دکتر «عفت صادقیان» عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی که در این زمینه تحقیقاتی به عمل آورده در این زمینه چنین توضیح می دهد: «کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین ۱۷۸ کشور جهان، مرتبه ۸۷ را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات از کشورهای متوسط به شمار می رود. ۳۵ درصد استفاده کنندگان اینترنت را جوانان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت ۵۲ دقیقه درهفته بوده است.» وی با بیان این ارقام بر جنبه های منفی استفاده از اینترنت برای کودکان و خطراتی که از این طریق آنها را تهدید می کند، هشدار داده و می افزاید: «با وجود جنبه های مثبت از قبیل جنبه های آموزشی و ارائه خدمات ارتباطی رایانه و اینترنت جنبه های منفی نیز دارند. استفاده کنترل نشده از کامپیوتر بویژه وقتی که با دیگر فناوری ها از قبیل تلویزیون همراه باشد کودک را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار می دهد.» وی می افزاید: «فعالیت فیزیکی و تعاملات اجتماعی برای سلامت و خلاقیت کودک ضروری است، در حالی که اگر کودک مدت زمان زیادی را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند او را از ورزش و دیگر فعالیت هایی که برای تکامل وی مفید است، بی بهره می کند. به علاوه کودک ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسی که در حد سن آن ها نیست قرار گیرد. دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد.» این انتقادات از منظر آسیب شناسانه کاملاً قابل تأیید است. به هر حال سن و سال کودکان در کنار آزادی عملی که هنگام ورود به اینترنت دارند، تا حدودی در تعارض با هم قرار می گیرند. فضای سیال و حضور بی واسطه در دنیای مجازی می تواند آسیب ها و خطراتی برای آن ها به دنبال داشته باشد. با این حال با فرض این خطرات نمی توان مانع حضور کودکان در اینترنت شد. به این ترتیب با چه وسیله ای می توان کودکان و اشتیاق آنها به استفاده از فضای مجازی سایبر را به راه درست هدایت کرد؟
● نشریات الکترونیکی برای کودکان
انتشار نشریات الکترونیکی برای سنین مختلف در اینترنت به امری معمول تبدیل شده است. سرعت در اطلاع رسانی و هزینه اندکی که این کار می برد در کنار جذابیت هایی که این شکل از فعالیت ارتباطی دارد. بسیاری از علاقه مندان به اینترنت را جذب این بخش کرده است. انواع وب سایت هایی که جذب مخاطب را در میان سنین مختلف هدف قرار داده اند، هر یک می کوشند تا با ایجاد جذابیت های گوناگون مخاطب را به سمت خویش هدایت کنند. فضای شبکه ای اینترنت و سرعت که در ارتباط میان آدمیان به وجود می آورد،باعث شده تا مرز هر گونه پراکندگی جغرافیایی برای کسانی که از طریق اینترنت با هم ارتباط برقرار کرده اند به امری بی معنا تبدیل شود. زیستن در همان حوزه معنا پیدا می کند. ما بیرون از واقعیت خویش در قلمرو واقعیتی دیگر به سر می بریم. این تلقی برای کودکان نیز وجود دارد. اینجاست که تمایل به راه اندازی وب سایت ها یا نشریات الکترونیک برای کودکان در این بازار رقابت، اهمیت خاصی پیدا می کند. این کار چه از طریق کودکان صورت گرفته باشد، چه بزرگسالان، با هدف هدایت کودکان این کار را انجام داده باشند، کاری است مثبت و درخور تقدیر. در حال حاضر در میان وب سایت ها و نشریات متعددی که در این حوزه فعالیت می کنند، وب سایت کودکان و نوجوانان، کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان، سایت کودکان او.آر.جی و وب سایت های نونهالان، نیم رخ، کودکان سازمان بهینه سازی مصرف انرژی، وب سایت مهد کودک بامداد در کنار وب سایت شرکت آب و فاضلاب، رنگینک، پیش دبستانی، کوچولو و وب سایت دارا و سارا در میان نشریات و وب سایت های ایرانی از همه معروف تر و پرمخاطب ترند. فهرست موضوعات درج شده در هر کدام از این سایت ها به نمادین مختلفی تقسیم می شود. برای مثال در وب سایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موضوعات متنوعی چون کاردستی، حکایت های خواندنی، افسانه ها و روایت ها، دانستنی ها، علمی، دینی و قرآنی، ضرب المثل، بازی ها، چیستان، لبخند، نقاشی، شعر، آثار شاعران معاصر، معما و سرگرمی، هوش و حواس، سخن بزرگان، چهره های ماندگار و بزرگان دین به کار رفته است.
«رضا قائم مقامی» کارشناس IT در زمینه فعالیت های این وب سایت ها در حوزه کودک می گوید: «فعالیت در عرصه اینترنت برای کودک و اطلاع رسانی یا هر گونه برنامه ای که در این حوزه همزمان به دو تخصص نیاز دارد. افراد مورد نظر برخلاف فعالان حوزه عمومی در این عرصه هم باید از فضای دیجیتال اطلاع داشته باشند، هم باید کودک را به عنوان سوژه تحت مطالعه بشناسند. اینجاست که استفاده از تکنیک های خاص و تدوین برنامه های مورد نیاز کودکان باروش های خاص و جذاب، در اولویت کاری این عده قرار می گیرد.»
وی ادامه می دهد: «من شاید در حوزه IT تخصص داشته باشم، ولی نوشتن و طراحی برای کودکان به یک اندازه ایفای نقش می کنند، تا زمانی که من از دنیای کودکانی اطلاع نداشته باشم، هر گونه جذابیت بصری برای کودکانه بی توجه به معانی آن، چیزی جز آب درهاون کوبیدن نیست.» وی با اشاره به خطراتی که در فضای دیجیتال و مجازی اینترنت، کودکان را تهدید می کند، بر لزوم راه اندازی وب سایت های کودکان تأکید کرده و می گوید: «کودکان هم حق انتخاب دارند، آن ها باید اجازه حضور در اینترنت را داشته باشند. با این حال به نظر من ما باید بتوانیم با راه اندازی سایت و غنادادن به این نشریات الکترونیکی چنان در ذهن کودک جا بیفتیم که او هنگام استفاده از اینترنت فقط به دنبال استفاده از سایت های مورد نیاز باشد نه چیزی بیش از این.»

داوود پنهانی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze