مادری یا بیگانه؟

كودكانی كه از سن بسیار پایین فراگیری زبان دوم را آغاز می كنند، سریع تر و بهتر از كودكانی كه پس از فراگیری زبان مادری و آغاز مدرسه فراگیری زبان دوم را آغاز می كنند، زبان دوم را یاد می گیرند. این آموزش زودهنگام مغز كودك را فعال كرده و یادگیری زبان مادری و زبان های دیگر را نیز برای كودك آسان تر می كند.
كودكان تك زبانی یا به عبارتی كودكانی كه فقط زبان مادری خود را فراگرفته اند فعالیت مغزی محدودی داشته و تنها بخشی از مركز فراگیری زبان و تكلم در مغز فعال می شود، اما در كودكان ۲ و ۳ زبانه مغز فعال تر بوده و آموخته ها سریعتر از كودكان تك زبانی به خاطر سپرده می شود و بخش بیشتری از مركز فراگیری زبان و تكلم در مغز فعال می شود.
یادگیری زبان دوم، كودك را با لهجه، اصطلاحات و كلمات زبانی غیر از زبان مادری آشنا كرده و این آشنایی سرعت فراگیری زبان مادری و دیگر زبان ها را نیز چند برابر می كند.
لزوم آموزش زبان دوم
تحقیقات نشان می دهد از سن ۶ سالگی ذهن انسان معانی كلمات، آواها و واژه ها را به خوبی می فهمند. در ۶ سال اول زندگی فراگیری مغز بسیار بالا بوده و فراگیری چندین برابر است.
با رشد ذهنی كودك و تكامل مغزی او، توان و گنجایش فراگیری افزایش می یابد. نكته مهم و قابل توجه این كه سرعت فراگیری زبان چنان بالا است كه كودكان زیر سه سال توان بالاتری نسبت به كودكان سه ساله و بالاتر دارند. بنابراین آموزش هرچه زودتر آغاز شود فراگیری نیز بهتر است.
آموزش زبان دوم در سنین پایین راه های ویژه ای را در مغز باز و فعال می كند. كورتكس مغز نیز فعال شده و فراگیری در بالاترین سطح صورت می گیرد. این تأثیر حتی در كودكان دچار اختلالات مغزی، اختلالات فراگیری و حتی كودكان دارای سندرم های (بیماری ها) خاص نیز چشمگیر بوده و تأثیر بسزایی در وضعیت فراگیری و فعالیت مغزی آنها دارد.
به هر میزان كودك سن كمتری داشته باشد با سرعت بیشتری زبان دوم را فرا می گیرد و به هر میزان سن كودك بالاتر می رود آموزش سخت تر و فراگیری كندتر می شود. كودكان ۶ ساله نسبت به كودكان زیر ۶ سال مشكلات بیشتری در تلفظ واژه ها، فراگیری معانی كلمات و ... دارند.
آموزش زبان دوم به كودكی كه هنوز نمی تواند به زبان مادری صحبت كند صحیح است یا خیر؟
به عقیده روان شناسان و آموزگاران نه تنها مشكلی در آموزش زبان دوم به كودكی كه هنوز نمی تواند به زبان مادری صحبت كند وجود ندارد بلكه این كار به فراگیری زبان مادری نیز كمك بسزایی می كند.
كودكان به راحتی می توانند تفاوت بین آواها و واژه های زبان های مختلف را شناسایی و تفكیك كنند. بنابراین ممانعتی در آموزش زبان دوم به كودكان وجود ندارد.
آیا والدین خود می توانند به فرزندشان زبان دوم بیاموزند؟
اگر چه والدین نیز می توانند به فرزندشان زبان را بیاموزند اما كمك گرفتن یا سپردن آموزش زبان به كودك به آموزگار مجرب نتایج بهتری را به دنبال خواهد داشت چرا كه آموزگار مجرب تعلیمات ویژه ای در این زمینه دیده است. بنابراین آموزگار می تواند در زمان كمتر با شیوه بهتر و با سرعت بیشتر به كودك زبان دوم بیاموزد.
به عقیده پژوهشگران بهترین و ثمربخش ترین شیوه های آموزشی، آموزش گروهی است. حضور كودك در بین همسالان خود، كودك را به مشاركت و حضور در جمع تشویق كرده و آموزش را به نوعی سرگرمی، بازی و رقابت سالم تبدیل می كند.
اما در صورت عدم دسترسی به آموزگار مجرب یا فراهم نبودن امكانات و شرایط مناسب والدین نیز می توانند با تسلط به شیوه های صحیح آموزشی به فرزندشان زبان دوم بیاموزند.
بهتر است والدین نیز از شیوه آموزش گروهی استفاده كنند و مهم ترین مسئله این كه آموزش را به كلاس درس خشك و معمولی تبدیل نكنند. تدریس به كودكان، نیازمند تسلط به شیوه های آموزشی خاص است كه والدین پیش از هر اقدامی باید به این شیوه ها آشنا و به آنها مسلط شوند.
رعایت چند نكته
۱- كودك را مجبور به صحبت كردن به زبان دوم نكنید. اجبار شما نتیجه ای عكس خواهد داشت.
۲- از فرزندتان امتحان نگیرید.اگر او را امتحان كنید، بی تردید شكست خواهید خورد.او عمدتاً به شما پاسخ اشتباه خواهد داد. مغز او به همان میزان كه در فراگیری فعال است در رد آن نیز فعال است.
۳- تلفظ او را تصحیح نكنید حتی اگر كلمه را كاملاً اشتباه تلفظ می كند. او را باور كنید و اطمینان داشته باشید كه تلفظ او به مرور تصحیح می شود.
۴- فقط فرزندتان را تشویق كنید. برای هر كلمه ای كه می آموزد اشتیاق خود را نشان داده و موفقیت او را تبریك بگویید.
۵- شادی و نشاط را فراموش نكنید. كاری كنید كه آموزش برای او به تفریح تبدیل شود. كلاس خشك و جدی، او را از ادامه راه باز می دارد.
رعایت این نكات برای والدین و آموزگاران ضروری است.
آموزش با چه سرعتی منطقی و ثمر بخش است؟
فراموش نكنیم به هر میزان كودك سریعتر بیاموزد، آموزش برای او دلچسب تر است. برای پیشرفت سریع او نیازی به عجله شما نیست بلكه اگر زمینه مناسب فراهم كنید، آموزش خود به خود تسریع می شود. برای این منظور هر روز زمینه ای فراهم كنید تا كودك به نوارقصه، كارتون و... به زبانی كه به او می آموزید گوش كند. اجبار نكنید تنها زمینه را فراهم كنید تا او به این كار تشویق شود.
در آموزش با كتاب نیز سرعت مناسب را حفظ كنید. زمانی كه احساس كردید حداقل ۵۰ درصد لغت های یك درس را آموخته درس بعدی را آغاز كنید.
از چه كتاب هایی می توان كمك گرفت؟
تا سن ۴ سالگی كودك جلب تصاویر، رنگ ها و ... كتاب می شود، بنابراین كتاب هایی را انتخاب كنید كه دارای ویژگی هایی چون تصاویر بزرگ، زیبا، رنگی و...باشد. به مضامین كتاب ها نیز توجه كنید. بین ۵ تا ۱۰سالگی كتاب هایی را انتخاب كنید كه متن ساده و جذاب داشته باشند. كودك از ۵ سالگی آرام آرام به داستان ها و مضامین كتاب ها توجه كرده و جلب داستان آن می شود و از ۱۱سالگی به بالا انتخاب كتاب هایی مناسب است كه كودك را به خواندن و نوشتن تشویق كند.
بهترین روش انتخاب كتاب در ایران مراجعه به كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان و یا شهر كتاب است. با استفاده از این كتاب ها و توجه به اصول صحیح آموزشی به ترتیبی كه ذكر شد، كودك پس از ۵ سالگی به راحتی می تواند به زبان دوم صحبت كند و با كمی صرف وقت به راحتی بخواند و بنویسد. (فراموش نكنید در حد كودك ۵ ساله) به این ترتیب كودك در بدو ورود به آمادگی یعنی در سن ۶ سالگی گنجینه لغانی معادل ۶هزار لغت داشته و به راحتی به زبان دوم در حد كودك ۶ساله صحبت خواهد كرد. اگر او را به نوشتن نیز تشویق كرده باشید می تواند تعداد محدودی لغت را نیز بنویسد.
و در پایان، آموزش به كودك نیاز به تسلط به زبان كودكی دارد. كمی صبر و حوصله و كودكی كردن به همراه او آموزش را دلچسب تر و سریعتر كرده و كودك را به آموختن تشویق می كند.
ترجمه : مهتاب صفرزاده خسروشاهی

منبع : روزنامه همشهری