عرضه سیمان در بورس فلزات موانع قانونی دارد

سیمان یکی از مواد اولیه برای تولید بتن آماده جهت مصارف سازه ای میباشد و این در حالیست که محصول بتن آماده از تاریخ ۱/۸/۸۱ مشمول مقررات استاندارد اجباری شده است.در قانون تأسیس مؤسسه استاندارد درباره کالاهائی که مشمول مقررات استاندارد اجباری میشوند، الزاماتی در نظر گرفته شده است، برابر تبصره ۴ ماده ۶ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، « در مواردی که اجرای استاندارد درباره فرآورده هائی اجباری اعلام می گردد، اعطاء هر گونه تسهیلات به واحدهای تولید کننده این قبیل فرآورده ها از سوی وزارتخانه ها و سازمانهای مختلف دولتی و نیز تبلیغات رسمی این فرآورده ها از طریق رسانه های ارتباط جمعی، منوط به داشتن پروانه کاربرد علامت استاندارد یا تأئیدیه آن و یا تأئیدیه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران خواهد بود.»
مکانیزم عرضه سیمان در بورس فلزات، نمیتواند نسبت به احراز صلاحیت و گزینش خریداران سیمان با هدف حصول اطمینان از سرنوشت سیمان فروخته شده که منطبق بر استاندارد ملی ۶۰۴۴ بتن فرآوری شود اطمینان حاصل کند، مگر اینکه فقط بخش مصارف غیر سازه ای سیمان از طریق بورس فلزات عرضه شود که البته سطح نیازمندیهای این بخش از مصارف سیمان، کمتر از ۲۰% سیمان تولیدی کشور میباشد.سیمان عرضه شده در بورس فلزات چنانچه به مصارف بتن آماده غیر استاندارد منتهی شود، این عمل خلاف قانون بوده و بورس و هیچ دستگاه دولتی نمی تواند مواد اولیه برای تولید غیر استانداردی را تأمین نماید که این تولید مشمول مقررات استاندارد اجباری است.لذا عرضه آن بخش از سیمان که به بتن آماده تبدیل میشود بایستی با رعایت این الزامات صورت پذیرد که خریداران پس از احراز صلاحیت جهت تولید بتن استاندارد- که داشتن پروانه کاربرد علامت استاندارد برای تولید بتن آماده از مؤسسه استاندارد تنها مستند قانونی احراز صلاحیت است- بر اساس ظرفیت های قانونی هر واحد تولیدی سیمان خریداری کنند.از طرفی بورس نمیتواند نسبت به گزینش خریداران یک کالا اقدام کند، زیرا این عمل با ماهیت شکل گیری بورس متناقض است و چنین اختیاری در اساسنامه بورس به این نهاد واگذار نشده است.همانطوریکه در هیچ یک از ۲۰۰ بورس فعال کالاهای صنعتی در هیچ کجای دنیا، سیمان در این سیستم عرضه نمیشود، به نظر میرسد وارد شدن بورس فلزات بعنوان یکی از مدعیان عرضه سیمان نه تنها با شرح وظایف این نهاد مغایر است بلکه مکانیزم های کنترل مصرف صحیح این ماده اولیه نیز در آن دیده نشده است.آخرین حرف طرفداران عرضه سیمان در بورس فلزات، بحث کشف قیمت واقعی این کالاست که البته این موضوع نیز دارای اشکالاتی میباشد.سیمان بخاطر هزینه های بالای ترانزیت بالاخص جهت واردات (که بیش از ۴۰% ارزش آن را شامل می شود.) کالائی است که در یک محدوده جغرافیائی مشخص قابل عرضه میباشد.
از طرفی بخاطر بالا بودن تقاضا نسبت به عرضه بالاخص در فصل های کاری که تشدید می شود- قیمت کشف شده برای سیمان واقعی نخواهد بود زیرا امکان جایگزین کردن کمبود از خارج کشور فراهم نمی باشد بنابراین قیمت کشف شده در تالار بورس قیمتی خواهد بود که بخاطر اهمیت این کالا جهت پیشبرد فعالیتهای ساخت و ساز بصورت کاذب بوجود خواهد آمد از طرفی کارخانجات سیمان از بابت تولید هر تن سیمان معادل ۱۲۵ لیتر سوخت فسیلی (مازوت و گاز طبیعی) با سوبسید دریافت میکنند که یارانه پرداختی برای این حجم از سوخت بمنظور تولید هر تن سیمان بیش از ۲۶ دلار میباشد بنابراین قیمت واقعی سیمان بایستی با آنالیز قیمت تمام شده به اضافه سود سرمایه گذاری انجام گرفته صورت پذیرد و چنانچه قیمت این کالا با کشورهای منطقه و یا قیمتهای برخی کشورهای اروپائی ارزیابی می شود بایستی سوبسید انرژی که به کارخانجات سیمان داده میشود نیز از بین برود.زیرا سوبسیدهای پرداختی دولت فقط نمی تواند شامل حال گروهی سهامدار مشخص باشد و دولت تنها می تواند بصورت عمومی سوبسید بپردازد.با این حال قیمت فعلی سیمان (هر تن ۰۰۰/۳۶۵ ریال) قیمتی است که با همین قیمت هم کارخانجات سیمان سود به نسبت بهتری را نسبت به ارزش هر سهم بدست می آورند و در صورت رساندن قیمت سیمان به آنچه که بصورت کاذب در جامعه بوجود می آید و به بیان دیگر آزاد سازی قیمت سیمان- بایستی ابتدا تکلیف یارانه سوخت پرداختی به این کارخانجات نیز مشخص شود، از طرفی در صورت توزیع مناسب سیمان و تعریف ساختار مناسبی برای مراحل مختلف تولید، توزیع و مصرف سیمان، چیزی بنام بازار سیاه و یا شبکه دلالی برای سیمان وجود نخواهد داشت بلکه این شبکه مولود پائین بودن قیمت سیمان در درب کارخانه سیمان نیست، و نتیجه مسلم ساختار غلط نظام توزیع می باشد و در صورت عرضه سیمان در بورس فلزات، نه تنها این شبکه دلالی از بین نخواهد رفت بلکه قوی تر نیز خواهد شد، زیرا این شبکه تحت عنوان مختلفی سیمان عرضه شده در تالار بورس را بدون هیچگونه مانعی را خریداری می کند و با آسودگی خاطر نسبت چگونگی عرضه آن بین متقاضیان کوچک و بزرگ اقدام می کند و چون سقف و کفی برای قیمت سیمان وجود ندارد، لذا به هر قیمتی که بخواهد این کالا را وارد شبکه مصرف می کند.رمز عملکرد شبکه دلالی سیمان، پائین بودن ارزش این کالا نیست بلکه اهمیت آن می باشد.به بیان دیگر متقاضی ۲۰ کیلو سیمان برای کارهای بنائی حاضر است که بمنظور تسریع در تأمین سیمان کالای به ارزش ۰۰۰/۵۰۰ ریال را به دو برابر قیمت نیز خریداری کند، زیرا توقف یک روز فعالیتهایش ضرر و زیانی به مراتب بیشتر از این به فعالیتش وارد می کند.
و در مورد کارهای عمرانی با نیاز بیشتر سیمان نیز همین قاعده حاکم است.لذا شبکه دلالی سیمان از این احساس نیاز خودی برای تأمین سیمان بهره می جوید و چون تأمین و توزیع سیمان از خارج از کشور به حداقل فرصتی ۲ تا ۳ ماه نیازمند است، لذا چه بسا در شرایط آزاد شدن عرضه سیمان در بورس فلزات که امکان خرید با هر سقف از تقاضا برای همه فراهم می شود، قیمتهای داخلی سیمان، از تمام نقاط دنیا نیز گرانتر شود و البته با آنکه در این میان متضرر می شود مردم عادی هستند که بخاطر نبود نظام توزیع مناسب ناگزیر از پرداخت این هزینه ها هستند.و نباید سرمایه گذاری کارخانجات سیمان و طرح توسعه آنها از جیب مردم باشد که عده ای سهامدار بهره مند شوند سالیان سال است که مردم با خرید سیمان تحت عنوان احداث صنعت هزینه ساخت کارخانجاتی را پرداخت نموده اند که امروز همان کارخانجات برای گسترش بیشتر باز میخواهند مبالغ بیشتری از مشتریان خود دریافت نمایند.
سیمان ماده اولیه ای میباشد که جز در صورت فرآوری صحیح، به محصول با ارزشی تبدیل نمی شود، بنابراین هر گونه تصمیم گیری برای توزیع سیمان بایستی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که سرنوشت سیمان توزیع شده در مرحله مصرف چه خواهد شد.بهترین روش برای توزیع سیمان، توزیع فرآورده ها و محصولات سیمانی است چیزی که در کل دنیا رایج است.مردم عادی تخصص و امکانات کافی برای حداکثر بهره مندی از سیمان را ندارند بلکه نیاز آنها به بتن- جهت مصارف سازه ای و یا ملات بنائی جهت مصارف بنائی میباشد و بهتر است که سیمان در اختیار کارخانجاتی قرار گیرد که محصول نهائی نیاز مردم را برایشان با کیفیت بهتر فراهم کند.

علی اصغر كیهانی

منبع : پارس تاجران