بررسی و معرفی مکمل‌های غذائی

● گلوتامین (ال‌ـ‌گلوتامین)
حتماً کسانی‌که تا به‌حال از مکمل‌های غذائی استفاده کرده‌اند یا برای مدتی بدنسازی کارکرده‌اند نام گلوتامین به گوششان خورده. گلوتامین فراوان‌ترین آمینواسید موجود در بدن می‌باشد. اغلب آمینواسیدها به محض اینکه در اختیار بدن قرار می‌گیرند برای ساخت پروتئین‌های مورد نیاز بدن به‌کار گرفته می‌شوند. ولی گلوتامین به‌دلیل عملکرد خاصی که دارد به‌طور آزاد در بدن به مقدار زیادی یافت می‌شود از جمله در مغز، بافت روده، شش‌ها، قلب، کلیه و کبد، عضلات اسکلتی حدود ۶۰ درصد از کل گلوتامین موجود در بدن را در بر می‌گیرند. دومین محل اصلی برای گلوتامین شش‌ها هستند. همچنین حدود ۳۵ درصد از آمینواسید موجود در پلاسما که وظیفه اصلی انتقال نیتروژن بین بافت‌ها را برعهده دارد گلوتامین تشکیل می‌دهد.
به‌طور معمول گلوتامین یک آمینواسید غیرضروری به حساب می‌آید به این معنی که بدن توانائی ساخت آن از آمینواسیدهای دیگر از جمله گلوتامیک اسید را دارد، ولی چنانچه نیاز به گلوتامین از مقدار توانائی بدن برای ساخت آن فراتر رود، مشکلات آغاز می‌شود. در اصل در چنین شرایطی گلوتامین یک آمینواسید ضروری به حساب می‌آید.
معمولاً افرادی که دچار بیماری‌های مزمن جسمی یا روانی هستند دچار کمبود گلوتامین می‌شوند. به‌همین دلیل علاوه بر کاربردی که برای ارتقاء کارائی ورزشی دارد در بهبود شرایط بیماران در رنج وسیعی از بیماری‌ها هم قابل استفاده است. افرادی‌که پروتئین متوسطی از طریق رژیم‌ غذائی مصرف می‌کنند روزانه بین ۵ تا ۱۰ گرم گلوتامین دریافت می‌کنند. در طول شرایط استرس‌زا، این آمینواسید به‌طور عمده از عضلات آزاد می‌شود و به بافت‌های مورد نیاز بدن انتقال می‌یابد. وقتی با سطوح استرس بالا مواجه می‌شود. عضلات و شش‌ها باید نیاز باقی بخش‌های بدن به گلوتامین را تأمین کنند و این یکی از دلایل افت عضلانی در زمان بیماری به حساب می‌آید.
گلوتامین نقش اساسی در حفظ عملکرد سلول‌های سریع تقسیم شونده از جمله لمفوسیت‌های سیستم ایمنی و بافت مخاطی سیستم گوارش و روده بر عهده دارد. سلول‌های ایمنی به گلوتامین به‌عنوان سوخت متابولیکی متکی هستند و اینتروسیت‌های روده کوچک بزرگ‌ترین مصرف‌کننده گلوتامین به حساب می‌آیند. گلوتامین باعث افزایش سلامت بافت مخاطی روده می‌شود که نتیجه‌اش جذب بهینه موادمغذی و حفاظت در برابر باکتری‌هائی است که از طریق غذا وارد سیستم گوارش می‌شوند.
گلوتامین همچنین سطوح بالای آمونیاک در بدن را به‌وسیله اتصال تعدیل می‌کند. سپس در صورت نیاز بدن در مواقع مختلف از جمله تولید آمینواسیدها، آمویک متصل شده را آزاد می‌کند و در صورت عدم نیاز بدن باعث دفع آن به‌صورت اوره از ادرار می‌شود.
گلوتامین به‌همراه سیستئین و گلایسین، نقش اساسی در تولید گلوتاتیون که یکی از قوی‌ترین مواد آنتی‌اکسیدان در بدن و در داخل محیط سلول به حساب می‌آید، ایفا می‌کند.
ارتباط مثبت قوی بین سطح گلوتامین در داخل سلول‌ها و تولید پروتئین وجود دارد. به‌دنبال آسیب‌دیدگی، اعمال جراحی، عفونت، سوختگی، استرس، سرطان و اغلب بیماری‌ها سطح گلوتامین آزاد داخل سلول‌ها کاهش می‌یابد و در نتیجه گلوتامین داخل عضلات جهت جبران کاهش سطح گلوتامین در بافت‌های موردنیاز تخلیه می‌شود و سطح گلوتامین کاهش می‌یابد. مصرف گلوتامین در چنین شرایطی می‌تواند تأثیر زیادی در حفظ عضلات داشته باشد.
از سوی دیگر تمرینات شدید هم می‌تواند همین اثر کاهش سطح گلوتامین در بدن و بافت عضلانی را داشته باشد که پس از مدتی ممکن است منجر به تمرین‌زدگی، ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش بروز بیماری‌های عفونی در فرد شود. از این‌رو مصرف گلوتامین در طول دوره‌های تمرین شدید بسیار مناسب است. در ضمن باعث تسریع ریکاوری بین جلسات تمرین هم می‌شود.
اثر آنتی کاتابولیک گلوتامین به‌خوبی به اثبات رسیده است. به‌همین دلیل در زمان رژیم‌های کاهش وزن هم مصرف گلوتامین کمک زیادی به حفظ بیشتر بافت عضلات می‌کند.
علاوه بر این به‌طور غیرمستقیم در افزایش حجم سلول‌های مؤثر است. گلوتامین به انتقال بیشتر سدیم به داخل سلو‌ل‌ها کمک می‌کند. انتقال بیشتر سدیم به‌داخل سلول به معنی جذب مایع بیشتر به داخل سلول و در نتیجه افزایش حجم سلول‌ها و همچنین ایجاد محیط مناسب‌تر برای تولید پروتئین در سلو‌ل‌ها می‌باشد.
گلوتامین دارای نقش آنابولیک در تولید پروتئین و گلیکوژن می‌باشد که بی‌ارتباط با تأثیرش بر جذب سدیم نیست.
در مجموع گلوتامین به‌طور مستقیم و غیرمستقیم باعث افزایش کارائی ورزشی و کسب نتایج بهتر از تمرینات بدنسازی می‌شود و می‌توان موارد زیر را در این خصوص برشمرد:
ـ تحرک تولید پروتئین در عضلات با ایجاد تعادل مثبت نیتروژن
ـ افزایش سطح هورمون رشد که نتیجه‌اش افزایش رشد عضلات و کاهش ذخایر چربی خواهد بود.
ـ کاهش زمان ریکاوری عضلات
ـ کاهش شانس ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌ها توسط تقویت سیستم ایمنی
ـ جلوگیری از تمرین‌زدگی به‌دنبال تمرینات شدید و طولانی.
مشاهده می‌کنید که علاوه بر اثرات مستقیم گلوتامین در افزایش کارائی ورزشی، اثرات غیرمستقیم از جمله تقویت سیستم ایمنی که باعث سلامتی بیشتر می‌شود برای تداوم پیشرفت‌های ورزشی بسیار مهم است به‌خصوص در مورد بدنسازان که تنها یک بیماری مختصر می‌تواند باعث افت سریع حجم عضلات و قدرت آنها شود.● حفظ سلامت و عملکرد بافت روده
به‌دنبال مصرف مقدار و تعداد بالای وعده‌های غذائی توسط اغلب بدنسازان، استرس زیادی به سیستم گوارش وارد می‌شود. گلوتامین می‌تواند عملکرد صحیح این بخش را تضمین کند. بسیاری از متخصصان بر این باورند که اغلب بیماری‌های مزمن ناشی از عملکرد معیوب روده و دستگاه گوارش است. مشکل از اینجا آغاز می‌شود که به‌دلایل مختلف، بافت مخاطی روده دچار آسیب می‌شود و به‌دنبال آن عوامل بیماری‌زا، مواد زائد، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها وارد سیستم گردش خون شده و می‌توانند بیماری‌های مختلفی را ایجاد کنند.
گلوتامین منبع اصلی تأمین کننده انرژی برای سلول‌های مخاطی روده است. کسانی‌که گلوتامین مصرف می‌کنند سلامت بسیار بیشتری در سلول‌های این بخش دارند. کسانی‌که از داروهای آنتی‌بیوتیک و ضدالتهاب استفاده می‌کنند نیاز بیشتری به مصرف گلوتامین دارند. چرا که هر دو گروه این داروها می‌توانند باعث آسیب بافت مخاطی روده‌ها شوند و خوشبختانه مصرف گلوتامین می‌تواند عوارض منفی این داروها را تا حد زیاد جبران کند.
● تقویت سیستم ایمنی
گلوتامین منبع اصلی انرژی سلول‌های مختلف سیستم ایمنی به حساب می‌آید. تمرینات شدید، عفونت‌های ویروسی و باکتریائی و استرس‌های معمول باعث تخلیه گلوتامین و افزایش نیاز سلول‌های سیستم ایمنی می‌شود. مقدار بالای گلوتامین (حدود ۴۰ گرم) در روز برای تقویت سیستم بیماران ایدزی و افراد سرطانی که تحت پیوند مغز استخوان قرار گرفته‌اند می‌تواند استفاده شود. همچنین مصرف گلوتامین در بهبود سریع‌تر بیماران پس از اعمال جراحی، بهبود سوختگی‌ها موثر است. معمولاً مصرف دو تا ۵ گرم در روز برای افراد عادی با هدف تقویت سیستم ایمنی کافی است.
● اثرات مثبت برای بیماران سرطانی
سلول‌های ایمنی برای عملکرد صحیح به گلوتامین نیاز دارند و از آنجائی‌که بیماری‌های شدیدی مانند سرطان به شدت باعث کاهش سطوح گلوتامین می‌شوند نتیجه‌اش اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و اختلال در توانائی بدن برای مبارزه با سرطان و افزایش احتمال بروز عفونت‌های مختلف در بدن بیمار می‌شود. تحقیقات انجام شده در مورد موش‌ها نشان داده مصرف گلوتامین در نمونه‌های سرطانی می‌تواند به حفظ عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدون افزایش اندازه تومور سرطانی کمک کند.
علاوه بر این مطالعات انجام شده در حیوانات نشان می‌دهد، گلوتامین می‌تواند به حفاظت از سلول‌های طبیعی در مقابل شیمی درمانی کمک کند در حالی‌که حساسیت سلول‌های سرطانی در مقابل شیمی‌درمانی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این در بیمارانی که تحت پرتو درمانی قرار می‌گیرند هم می‌تواند به حفظ بافت سالم و تسریع روند بهبودی کمک کند.
▪ مقدار مصرف
حداقل مقدار مصرف پیشنهادی برای بدنسازان ۵ گرم پس از تمرین است. در صورت تمایل (با توجه به شدت تمرینات) می‌توانید ۵ گرم دیگر پیش از تمرین یا قبل از خواب مصرف کنید.
● پپتیدهای گلوتامین
شاید تا به‌حال این نام را نشنیده‌اید. ال‌ـ‌گلوتامین به‌صورت آزاد است یعنی به آمینواسید دیگری متصل نیست و به‌صورت مجزاست؛ این مسئله باعث می‌شود پایداری بالائی نداشته باشد هر چند بازهم کاملاً سودمند است. ولی پپتیدهای گلوتامین شامل گلوتامین متصل شده به آمینواسیدهای دیگر از طریق شاخه‌های پپتید است. این باعث پایداری و جذب بهتر گلوتامین در بدن می‌شود. البته شاید برای کسب بهترین نتیجه انتخاب محصولاتی که حاوی ترکیبی از ال‌ـ‌گلوتامین و پپتیدهای گلوتامین باشند بهتر باشد و می‌تواند جذب خوب و پایداری را در بدن تضمین کند.
▪ مقدار مصرف
مقدار مصرف پیشنهادی معمول برای بدنسازان ۵ گرم پس از تمرین است. در صورت تمایل (با توجه به شدت تمرینات) می‌توانید ۵ گرم دیگر پیش از تمرین یا زمان دیگری از روز مصرف کنید.
● تذکر
هر چند گلوتامین دارای اثرات مثبت بسیاری بر سلامتی است ولی مثل سایر مکمل‌ها بهتر است بیماران پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنند به‌خصوص بیمارانی که دچار مشکلات کبدی، کلیوی یا دیابت هستند.

منبع : مجله دانش ورزش