مهاجرین ترک در آلمان عامل مثبت یا مانع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا؟

بسته به‌این که به ۲میلیون و ۸۰۰‌هزار مهاجر ترک در آلمان از چه دیدگاهی نگریسته شود، می‌توان حضور این مهاجران را در آن کشور عاملی مثبت یا وسیله‌ای بازدارنده در راه پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا دید.
هر چند چنین نگاهی به یک جامعه پرجمعیت و قرار دادن آنها در این یا آن سوی یک معادله، بدون در نظر گرفتن مشی و مشرب گروهی و فردی آنها، طبعا به دور از منطق و واقعیت مسلم خواهد بود. بدیهی است که در این معادله شیوه زندگی فردی و گروهی و طول اقامت آنها در آلمان باید در نظر گرفته شود.
همچنین باید روابط میان آلمانی ها و ترکان و روابط «ترکان آلمانی» با ترکان ترکیه و نحوه نگرش آنها به یکدیگر نیز از نظر دور نماند.
در طول پنج دهه‌ای که از حضور ترکان در آلمان می‌گذرد، اقتصاد این کشور فرود و فرازهای بسیاری را پشت سر نهاده است و طبعا ترکان ساکن آن نیز از تاثیر آن رونق و رکود بر کنار نبوده‌اند. کما این که در سال‌های معینی که اقتصاد آلمان دچار رکود شده و میزان بیکاری در آن کشور افزایش یافته، بسیاری از ترکان به وطن مراجعت کرده‌اند.
شمار دیگری نیز قید استخدام و اشتغال در صنایع و موسسات خدماتی را زده به کسب و کار شخصی روی آورده و به مرور صاحب سرمایه شده‌اند.
از همین جا مسائل تازه‌ای بروز کرده است که ریشه در سنت‌های شرقی دارند و عمده‌ترین آنها عبارتند از مشکل دوری از خانواده، مساله زبان، تمایل والدین به‌این که فرزندانشان به جای رفتن به مدرسه به کسب و کار پدر کمک کنند و در نتیجه، بدون آموزش و کسب مهارت حرفه‌ای، به صورت افرادغیر ماهر در آیند.
از سوی دیگر، بسیاری از خانواده‌های دیگر ترک ترجیح می‌دهند فرزندانشان تحصیلات عالی کسب کنند. با توجه به‌این که بیشتر ترکان مقیم آلمان خاستگاه روستایی و رعیتی دارند، شمار فراوان خانواده‌هایی که فرزندانشان را به دانشگاه می فرستند باعث شگفتی ناظران شده است.
تاثیرگذاری ترکان و ترک تباران، به عنوان پر شمارترین جمعیت مهاجر در آلمان، در شکل‌گیری غالب شهرهای بزرگ و کوچک آن کشور به وضوح قابل رویت است.
«دونر کباب» در این کشور هویت آلمانی یافته و در دوره‌های انتخاباتی پارلمانی یا محلی سیاستمداران ترک برای جلب آرای آلمانی‌ها و ترکان به یک میزان تلاش می‌کنند. مجریان «شو»های تلویزیونی، فیلمسازان و بازیگران ترک تبار سینما، جوایز بین‌المللی فراوان برای آلمان کسب کرده‌اند. طی برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال، ترکان به‌اندازه آلمانی‌ها برای تیم آلمان ابراز شادی و هیجان کردند.
با این حال، افکار عمومی آلمان، جهات منفی این جامعه را نیز، مانند جرم و جنایت در میان جوانان، قتل‌های ناموسی و ترس از «نفوذ فرهنگ خارجی» می‌بیند و از همین رو انواع الگوها برای حل مساله ترکان در رسانه‌ها مطرح می‌گردد.
از آن جمله ‌این که آیا باید اولویت را به همسان‌سازی داد یا به فرهنگی موازی در کنار فرهنگ آلمانی تن داد؟ یا این که آیا صلاح در کثرت گرایی فرهنگی است یا اختیار یک فرهنگ مسلط اصلی و اجبار به قبول آن از سوی خارجیان؟
با این که اکثریت ترکان از نظر اجتماعی به خوبی در جامعه آلمان جذب شده‌اند و در قلمروهای سیاسی و فرهنگی جامعه میزبان حضور فعال دارند، با این حال برای برآوردن برخی نیازهای مذهبی یا غیر مذهبی‌شان به سازمان‌های ترک که در آلمان تاسیس شده‌اند مراجعه می‌کنند.
این وضعیت که عمدتا ناشی از تفاوت سنت‌ها و فرهنگ‌های دو ملت است، باعث پیدایش احساس بیگانگی در دو طرف شده و هر طرف، دیگری را بیگانه و غیر «خودی» می‌انگارد.
دست‌اندر‌کاران دو طرف به خوبی آگاهند که چنین شرایطی می‌تواند به احساس تنفر بیشتر از سوی آلمانی‌ها و گرایش متعصبانه تر به آداب و سنن ملی و مذهبی از سوی ترکان منجر شود و دور باطلی را باعث گردد.
یعنی ترکان احساس کنند که از سوی آلمانی رانده می شوند و آلمانی‌ها تصور کنند که ترکان تمایلی به جذب شدن در جامعه آنان ندارند و این رفتار متناقض است که باعث سوء تفاهم‌های گاه تاسف بار، مانند آتش افروزی گروه‌های متعصب علیه ترکان می‌‌شود.
معضل دیگر، روابط میان ترکان آلمانی و ترکان ترکیه است. برای بر قراری رابطه قبل از هر چیز، برقراری تماس بین دو طرف و ایجاد رابطه رو در رو لازم است. مهم‌ترین رشته‌ای که ترکان آلمانی را به ترکان ترکیه پیوند می‌دهد خاستگاه خانوادگی و قومیت مشترک است.
از آنجا که محدودیت‌های روادید، دیدار ترکان ترکیه از آلمان را مشکل می‌سازد، بیشتر، این ترکان آلمانی هستند که از ترکیه دیدن می کنند. بسیاری از افراد نسل‌های دوم و سوم ترکان آلمانی نه فقط هیچ آشنایی با ترکیه ندارند، بلکه زبان ترکی را به سختی و با لهجه صحبت می‌کنند و در نتیجه ترک خالص به حساب نمی‌آیند و مردم آنها را ترک حقیقی نمی‌دانند.
از آن سو، احساسات ترکان آلمانی نسبت به کشور ترکیه، فرهنگ و مردم آن بسیار بالا است. در برابر احساس عدم پذیرش کامل از سوی آلمانی‌ها، آنها به ریشه‌های ترکی خود بیشتر روی می آورند و خود را بیشتر ترک می‌دانند تا آلمانی. به ویژه در میان مهاجران نسل اول، تمایل به بازگشت به وطن بسیار نیرومند است. هر چند شمار کسانی که عملا دست به چنین کاری بزنند چندان زیاد نیست.
از نظر افکار عمومی اروپاییان، حضور ترکان در اروپا، به ویژه در آلمان بسیار اهمیت دارد چرا که آنها از سویی نماینده ترکیه در اروپا به حساب می‌آیند و از سوی دیگر نماینده اروپا در ترکیه. از این رو نمی‌توان این اقلیت نیرومند را که سه نسل متوالی آن در آن کشور حضور غیر قابل انکار دارند در مذاکرات مربوط به پذیرش ترکیه به اتحادیه اروپا نا دیده گرفت.
اما بدون پذیرش آنها به هر دو جامعه، یعنی در آلمان به عنوان شهروند آلمانی و در ترکیه شهروند ترک، بی هویتی این جمعیت نزدیک به سه میلیونی مشکلات حتی بزرگتری را، هم در اروپا و هم در ترکیه، در پی‌ خواهد داشت.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد