تشخیص بیماری در اندام های متحرک

به رغم آنکه تکنیک های تصویربرداری از موارد ضروری و غیرقابل اجتناب بررسی و درمان بیماری ها در طب امروز است، هنوز علم پزشکی با محدودیت های تشخیص بسیاری روبه رو است.
«سی تی اسکن» از جمله موارد قابل ذکر است. در حقیقت با ورود سی تی اسکن به دنیای پزشکی بازسازی کامپیوتری تصاویر و اندام ها امکان پذیر شد، که خود می توانست بسیاری از مشکلات تشخیصی را حل کند. این دستگاه طی تحولات ساختاری خود، نام ها و شکل های مختلفی به خود گرفت، منتها چیزی که سال ها از تیررس تشخیص سی تی اسکن دور مانده بود، بررسی اوضاع و احوال اندام هایی از بدن بود که دارای حرکت هستند.
قلب نمونه بارز این اندام ها بود هر چند که آنژیوگرافی، تشخیص ضایعات این اندام را مقدور می کرد اما به دلیل تهاجمی بودن، محققان را در مسیر جست وجوی کشف راهی جدید قرار داد، تا جایی که سی تی اسکن جدیدی به نام سی تی اسکن اسپیرال وارد عرصه پزشکی شد. این اسکن جدید مقطع هایی با فاصله های ۵ تا ۱۰ میلی متر از عضو موردنظر تهیه می کند و بدین ترتیب پزشک با بررسی مقطع ها به بیماری آن عضو پی می برد منتها این سی تی اسکن اسپیرال که امروزه کارایی زیادی در پزشکی دارد، پزشکان را با چندین مشکل روبه رو کرده؛
۱) این وسیله از اندام های در حال حرکت مثل قلب قادر به تصویربرداری نیست.
۲) این وسیله مقاطعی با فاصله های ۵ تا ۱۰ میلی متر از عضو موردنظر تهیه می کند. در صورتی که ضایعه یی در فاصله بین دو مقطع وجود داشته باشد از دید پزشک دور می ماند.
۳) تنها در برخی موارد با بازسازی مقطع های موجود تصویر سه بعدی تهیه می شود، در حالی که بررسی های دقیق شکستگی های داخل مفصلی یا قاعده جمجمه به تصاویر سه بعدی نیاز دارد.
بنابراین به دنبال رفع این مشکلات اسکن های جدیدی به نام سی تی اسکن مولتی اسلایس حدود سال ۲۰۰۰ میلادی به بازار عرضه شدند. این اسکن ها در چند سال اخیر تحولات زیادی به خود دیدند، تا جایی که آخرین تحولات انجام شده روی این دستگاه، آن را قادر به تشخیص گرفتگی های عروق کرونر کرد. آخرین نسخه موجود این دستگاه سی تی اسکن مولتی اسلایس ۶۴ نام دارد.
عدد کنار اسم این دستگاه بیان کننده تعداد دتکتور دستگاه است به طوری که دستگاه های اولیه به نام های مولتی اسلایس ۲ ، ۴ ، ۸ ، ۳۲ و... خوانده می شدند.
سی تی اسکن مولتی اسلایس ۶۴ ضمن اینکه با تهیه مقاطعی با فاصله های ۲ میلی متری از عضو مورد نظر در زمان کوتاه باعث می شود به جزئیات منطقه مورد بررسی (فارغ از حرکت آن عضو) پی ببریم، تصاویری از تمام سطوح عضو و در همه جهات به پزشک ارائه می دهد. دستگاه توانایی پزشکان را در تشخیص گرفتگی های عروقی مثل عروق کرونر به صورت غیرتهاجمی فراهم کرده است، چرا که قبل از این زمان بررسی عروق کرونر با آنژیوگرافی صورت می گرفت. این در حالی است که با سی تی اسکن مولتی اسلایس طی زمان کوتاه تر و بدون عارضه شناخته شده می توان بیماری قلبی را تشخیص داد. با این دستگاه پزشک می تواند در مدت چند دقیقه به تشخیص برسد. با این شیوه حضور لخته در گرفتگی های عروق کرونر سریعاً تشخیص داده شده و بدین ترتیب پزشکان متخصص وارد عمل شده و از عوارض حاد جلوگیری به عمل می آید. (برای مثال بیماران بستری در سی سی یو). همچنین متخصصان می توانند سلامت رگ های پیوندشده و عروق قلبی دارای stent را بررسی کنند. صرفه جویی در زمان و هزینه از دیگر مزایای اسکن مولتی اسلایس است.
▪ ماده حاجب
سی تی اسکن مولتی اسلایس با تزریق ماده حاجب و بدون آن انجام می شود که تزریق ماده حاجب در موارد بررسی عروقی انجام می شود که با وجود مواد حاجب جدید تقریباً خالی از خطر است. البته در برخی موارد برای تشخیص قطعی یک بیماری، از هر دو مورد با تزریق و بدون تزریق ماده حاجب اسکن مولتی اسلایس در یک عضو استفاده می شود.
▪ اشعه
اشعه X اشعه یی است که از این دستگاه تابش می شود که میزان آن ۱۰ میلی راد بوده و خطری برای بیمار ندارد، هرچند که میزان اشعه در آنژیوگرافی ۷ میلی راد است، منتها با توجه به اینکه در سی تی اسکن مولتی اسلایس بیمار مدت زمان کمتری (حدود ۴۵ ثانیه برای عروق کرونر) در برابر اشعه قرار می گیرد تفاوت محسوسی بین این دو روش از نظر میزان اشعه قابل ذکر نیست.
▪ ساختار دستگاه
این دستگاه شامل کانتری، تیوب اشعه و دتکتور است، ابرکامپیوتر برای تهیه و بازسازی تصاویر و انژکتور برای تزریق اتوماتیک ماده حاجب است.
▪ عدم مصرف
سی تی اسکن مولتی اسلایس در زنان باردار و افرادی که به ماده حاجب حساسیت دارند غیرقابل استفاده است.
▪ موارد مصرف
به طور کلی عوارض شناخته شده یی برای این دستگاه وجود ندارد و توصیه می شود تمامی بیماران زیر از این دستگاه برای تشخیص استفاده کنند.
- بیماران با درد قفسه سینه از نوع قلبی
- افراد دارای سابقه stent گذاری
- افراد دارای سابقه جراحی قلبی
- بیماری های مادرزادی قلبی
- گروه های پرخطر از نظر بیماری های قلبی
- بیماران بستری در سی سی یو

مهرزاد رحیمی ـ رادیولوژیست

منبع : روزنامه اعتماد