قصه کوچ اجباری چوپان ها به شهرها

● درباره فیلم چینی «عروسی تویا»
«عروسی تویا» كه چندی پیش جایزه نخست (خرس طلایی) پنجاه و هفتمین دوره فستیوال معتبر فیلم برلین آلمان را برد و بزودی در سطح اروپا اكران عمومی می شود، كاری تازه و ارزشمند از سینمای چین است.
این فیلم را «وانگ كوان آن» كارگردانی كرده و دردسر های یك زن چوپان را در شهرستان های كوچك و كم امكانات چین و آن هم در شرایطی كه این كشور پیوسته و بسرعت در حال تغییراست، نشان می دهد. «عروسی تویا» در شرایطی در برلین اول شد كه ۲۲ فیلم در نسخه و دوره ۲۰۰۷ این جشنواره و در بخش مسابقه آن شركت كرده بودند و در بر آوردهای قبل از روزنهایی تصور نمی شد كه این فیلم اجتماعی در صدر بایستد.
براساس چنان باور و تصورات و پیش بینی هایی «وانگ كوان آن» پیروزی خود را «تحقق یك رؤیای زیبا برای خود خوانده است. این خوشبختی نه فقط برای من، بلكه برای كل سینمای چین است و فكر می كنم باعث پیشرفت كل سینمای كشورما خواهد شد.»
در این فیلم، «یو.نان» بازیگر زن چینی نقش تویا را بازی می كند و او یك زن چوپان و گله دار است كه در گوشه ای از چین و در نزدیكی مرز مغولستان به نگهداری گاو و گوسفندان خود اشتغال دارد و از این طریق امرار معاش می كند. با این حال موجی و رویكردی وجود دارد كه این چوپان و نظایر او را به ترك محل و رفتن به جوامع شهری و كار در آنجا و تلاش برای به راه افتادن بهتر چرخه های اقتصادی كشور تشویق می كند ولی تویا در برابر آن مقاومت می كند و معتقد است جامعه اقتصادی و روند مالی تغییر یابنده چین ربطی به او ندارد و او تعهد و وظیفه ای در قبال آن ندارد.
▪ ازدواج مصلحتی
تویا بیمار می شود و تصمیم می گیرد از باتر همسر معلولش جدا شود.و در عین حال شوهر ثروتمند و صاحب امكانات و جدیدی را بیابد و از طریق وی بتواند بیش از پیش از باتر و دو فرزندش مراقبت كند! یك همكلاسی سابق تویا برای این كار مناسب نشان می دهد و وصلت آنها شكل می گیرد اما به تشویق و تصمیم او تویا و بچه هایش مجبورند به شهر كوچ كنند. «وانگ كوان آن» در آستانه پخش گسترده فیلمش در اروپا می گوید: «شما در فیلم می بینید چطور اصول و ریتم و روال زندگی كه تویا و اطرافیانش سال ها به آن عادت كرده بودند، فرو می پاشد و تغییر می یابد. و حتی باورهای فرهنگی نیز عوض می شود و فقط با این بهانه كه چرخه ها و رویكردهای اقتصادی در سطح كشور عوض شده است.
آنها (مقام های چینی) اصلاً به این نكته مهم توجه ندارند كه مردم و كارگران چین به اصولی دیگر عادت كرده و با آن زیسته اند و زیاد هم از آن ناراضی نبوده اند. فیلم دردسرهای جامعه ای را می گوید كه مجبور به تغییر است، اما در دل آن را نمی پذیرد و این تقابل و نظر نامساعد كه در دل ها می ماند، باعث می شود تشابه فرهنگی و تطابق اقتصادی كه مورد نظر تغییر دهندگان جامعه چین بوده، هیچگاه به طور كامل حاصل نیاید.»
با این حال همان طور كه مورد توجه و اشاره «وانگ كوان آن» هم قرار گرفته است، برنده اصلی را باید سینمای دائماً رو به تغییر و تحول چین دانست زیرا این كشور در «ونیز ۲۰۰۶» نیز با فیلمی دیگر (به نام «زندگی ساكن») جایزه نخست (شیر طلایی) را به دست آورده بود.
▪ لحنی بی واسطه
«عروسی تویا» با لحنی مستقیم و مؤثر و بی واسطه روند به اصطلاح مدرن سازی جوامع سنتی چین را به نمایش می گذارد و بر راندن اجباری چوپان های جزء و گله داران كوچك از مناطق زیست شان در روستاها و مراتع فقر زده چین متمركز است و می گوید كه چطور آنها را خلاف میل شان به شهرها و به درون جوامع شهری می فرستند، با این بهانه كه لازم است در زندگی اقتصادی جدید این كشور مشاركت جویند.
شاید «وانگ كوان آن» در فیلمش فقط بر روی زن چوپانی كه وصف اش رفت و نظایر او تأكید كرده باشد اما مسأله این است كه امثال تویا در سطح چین و در حرفه ها و صنف های مختلف فراوان بوده اند و هر كدام نیز مشكل مشابهی داشته اند و اگر از آنها بپرسید از این كه مجبور شده اند در شهرهای بزرگ به كار بپردازند و گرفتاری هایی از این دست داشته باشند، ناراحت و ناراضی اند. باز به حرف های «كوان آن» باز می گردیم.
«بله، اقتصاد چین دائماً در حال شكوفایی و بهتر شدن بوده است ولی این نباید به قیمت ناراضی كردن مردم روستایی و گرفتن فضای دلخواه شان تمام شود. شاید ما در این روند چیزهایی را به دست آورده باشیم، اما قدر مسلم این كه مسائل فراوانی را هم از دست داده ایم. اینك وقت آن رسیده است كه درباره این قضیه بیندیشیم و راه حلی را برای آن بیابیم. فرهنگ و زندگی غنی اجتماعی چیزی است كه هرگز نباید آن را از دست بدهیم، زیرا اگر این اتفاق بیفتد، بازیابی آنها بسیار سخت و شاید هم غیر ممكن خواهد بود.
فیلم خوب آن نیست كه لزوماً مشكلات را حل كند و جواب سؤال های موجود را بدهد و برعكس چیزی است كه معضلات را نشان بدهد و بگوید كه جامعه چنین است و چنان وضعی دارد. به واقع یك فیلم باید جامعه را آن چنان كه هست، به نمایش بگذارد و در آن صورت همگی می توانیم بنشینیم و خصایل و ایرادهای جامعه را ببینیم و اگر این را مشاهده كنیم، چاره ای نخواهد بود جز این كه حركتی انجام بدهیم و برای حل معضلات اقدام كنیم. این چیزی است كه امیدوارم فیلم من موفق به انجام آن شده باشد.
▪ بازی قوی
یكی از وجوه درخشان فیلم «عروسی تویا» و دلایل توفیق آن، بازی چشمگیر «یو.نان» در رل اصلی (تویا) است. پیش بینی می شد همپا با اختصاص یافتن خرس طلایی برلین ۲۰۰۷ به این فیلم، «یو.نان» هم صاحب عنوان برترین بازیگر زن جشنواره شود و با این كه چنین نشد و جایزه مربوطه به یك بازیگر زن آلمانی به نام نینا هوس (برای بازی در فیلم «یلا») رسید، اما كمتر كسی هم توانست از تحسین «یو.نان» خودداری كند.
«یو.نان» برای این كه كاملاً در نقش مطروحه جا بیفتد و تبدیل به یك چوپان حقیقی شود، فنونی مثل سواركاری چه بر روی اسب و چه شتر را آموخت و «چرا»ی گاو و گوسفندان را نیز یاد گرفت و هفته ها بین گله داران زیست.
او می گوید: «نخستین باری بود كه به آن منطقه از چین می رفتم. محیط بسیار دلباز و مفروش از چمن و علف و زیبا بود، اما سرد و محیطی دشوار برای زیست حتی برای احشام بود. هفته ها در آن جا ماندم تا با محیط خو بگیرم و ببینم شرایط زندگی از چه قرار است.
این را می دانم كه خیلی ها مشكلات تویا در این فیلم را در زندگی حقیقی خود داشته اند و در نتیجه جا داشت كه من با بازی در این نقش توجه جهانیان را به این موضوع جلب كنم، زیرا مشابه آن كم و بیش در سایر كشورها هم وجود دارد. شما وقتی افرادی فاقد حس زندگی در شهرها را به این كار وا می دارید، قضیه قطعاً یك بازتاب دارد و اسباب دردسر می شود و نباید این كار را به طور اجباری انجام بدهید، حتی اگر گمان داشته باشید كه رشد اقتصادی كشور آن را می طلبد.
▪ تماشایی و با ارزش
«وانگ كوان آن» چیزی درباره پروژه های بعدی اش نگفته، اما اگر چیزی در مایه های «عروسی تویا» و به لحاظ سیاسی و اجتماعی همان قدر قوی باشد، می توان كارهای آتی او و به واقع محصولات جدید سینمای چین را بسیار تماشایی و با ارزش خواند.

منبع : روزنامه ایران