«اکوسیستم کوهستان و راههای حفاظت از آنها»

● كوهها چه نقشی در زندگی انسان دارند؟
▪ ما همه فرزند كوهستانیم چه در ساحل دریا، چه كیلومترها دور از كوهستان و چه در مناطق كوهپایه ای زندگی كنیم زیرا ؟
▪ ۸۰% آب شیرین جهان از كوهها تأمین می شود.
▪ ۵۰% مردم جهان از نظر آبی به آبخیزهای كوهستان چشم دوخته اند.
▪ ۲۸% جنگلهای جهان در مناطقی كوهستانی قرار دارند.
▪ ۵/۱ سطح سیمای زمین را كوهها تشكیل می دهند
▪ ۱۰/۱ جمعیت جهان در مناطق كوهستانی ساكنند.
▪ ۳/۱ مردم جهان از نظر جنبه های گوناگون (مانند : غله، معدن، چوب و برق) به كوهها وابسته اند.
▪ كوهها تأمین كننده حیات دشتها هستند.
▪ ماننده سدی در مقابل جریانات هوا قرار گرفته موجب تغییرات دما گردیده موجبات بارندگی در ارتفاعات را فراهم می آورند.
▪ آخرین پناهگاه حیات وحش پرندگان مختلف می باشد.
▪ محل رویش گونه های مختلف گیاهان بخصوص گیاهان دارویی است.
▪ مركز نشأت گرفتن تمدن ها و فرهنگهای گوناگون به حساب می آیند.
● كوهها چه نقشی در زندگی یك كوهنورد دارند؟
▪ برای یك كوهنورد كوهستان علاوه بر موارد فوق اهمیت ویژه ای دارد، زیرا
▪ برای كوهنوردان استودیوم ورزشی محسوب می شود.
▪ محل انس گرفتن با طبیعت می باشد.
▪ محل تعلیم استقامت و پایداری است.
▪ مركز راز و نیاز با معبود به حساب می آید.
▪ محلی است كه انسان توان واقعی خود را درك كرده و ضعیف بودن خود را احساس می كند.
▪ شنیدن صدای باد و اب روح كوهنورد را صیقل می دهد.
▪ استواری و پایداری كوه، كوهنورد را به داشتن اراده قوی دعوت می كند، و جان كلام اینكه «روح كوهنورد در كوهستان قرار دارد»
با این حساب می توانیم بگوئیم وظیفه كوهنورد در مقابل كوهستان بسیار سنگین است پس ما باید در حفاظت از محیطهای كوهستانی بیشتر از افراد غیركوهنورد بكوشیم.
● اما چگونه ؟
▪ نخست باید اكوسیستم كوهستان را بشناسیم و سپس راههای حفاظت از آن را پیدا كنیم.
● اكوسیستم چیست؟
اكوسیستم كه مترادف آن زیست بوم می باشد عبارت است از مجموعه تشكیل شده عوامل موجود در یك محیط كه در كنار هم قرار گرفته و وضعیت خاصی را بوجود می آورند. اطلاق می گردد این عوامل ممكن است انسان سایر موجودات زنده آب و هوا، خاك ، سنگ و پوشش گیاهی باشد.
اكوسیستم های مختلفی تعریف شده كه عبارتند از اكوسیستم كوهستان جنگل، كویر، تالاب و ...
پس نتیجه می گیریم هر كدام از عوامل موجود در اكوسیستم كوهستان چقدر در تغییر اكوسیستم می تواند مؤثر باشد و متأسفانه اكثر تغییر از جانب انسان و آن هم در جهت بهبود اكوسیستم بلكه در تخریب آن انجام می گیرد.
● چرا اكوسیستم كوهستان حساس، آسیب پذیر و شكننده است؟
به دلیل شكل فیزیكی و اكولوژی مناطق آسیب پذیر محسوب می شوند وجود شیب و قله ها و دره ها و یالها، وضعیت پیچیده ای را در این محیط بوجود می آورد.
ترمیم پوشش گیاهی تخریب شده در شیب های تند مشكل و بعضاً تقریباً غیرممكن است.
گاهاً ممكن است با چند قدم پیشروی در كوهستان شاهد تغییر آب و هوایی كاملاً متفاوت باشیم.
با گرفتن صدمتر ارتفاع گوئی صد كیلومتر عرض جغرافیایی را طی كرده ایم و بطور متوسط یك درجه از دمای هوا كاسته می شود.
هر یك جبهه های مختلف كوه به علت قرار گرفتن در وضعیت خاصی دارای آب و هوای پوشش گیاهی، درجه حرارت ویژه می باشد با جابجا كردن حتی یك سنگ اكوسیستم موجود كوهستان به هم می ریزند در ارتفاعات عمر فصل رویشی كوتاه و فقط گیاهانی قادر به ادامه حیات هستند كه از قدرت انطباق بالایی برخوردار می باشند.
شرایط متغیر و متضاد آب و هوائی و تغییرات در ارتفاع همگی باعث می شوند كوچكترین دخالت منجر به تخریب شدید این مناطق گردد. بعلت حضور شرایط سانحه خیزی و آسیب پذیری جوامع كوهستانی نیز به همان نسبت آسیب پذیرند.
تمام زیست بومهای كوهستانی مشابه نیستند اما همه آنها چه در جنگلهای استوائی، چه در سبزه زارهای كوههای آلپ و یا در امتداد جویبارهای ناشی از یخچال های طبیعی دو چیز را با هم مشترك دارند:
ارتفاع و گوناگونی تغییرات سریع در ارتفاع شیب تند یا ملایم و زاویه تابش خورشید تأثیر عجیب و نفوذی باورنكردنی روی دما، باد، رطوبت و تركیب خاك در فواصل كم دارد. این تغییرات پیچیده و ظریف مجموعه هایی از حیات را به وجود می آورند كه در هیچ كجا جز در یك ارتفاع یعنی و در یك رشته كوه مشخص یافت نمی شود.
در ارتفاعات بالا گیاهان و جانوران بومی ساز و گازهای ویژه ای برای بقای خود بوجود می آورند. برخی گلهای وحشی كوههای آلپ برای مثال به طوری خود را با شرایط اطراف وفق داده اند كه در سایه یك صخره سنگ منفر و مجزا زندگی می كنند.
● اولین حركت های جهانی حفاظت
در سال ۱۹۹۲ سازمان ملل در كنفرانس كه به كنفرانس زینی معروف شد در شهر ریودوژانیرو برزیل در بخش ۱۳ دستور كارا ۲ توجه جهانیان را به آسیب پذیر بودن اكوسیستم كوهستان معطوف نمود این بخش به مدیریت محیط های كوهستانی و توسعه پایدار كوهستانها اختصاص دارد و توصیه ها و دستورالعملهایی را به منظور محفاظت از این نواحی ارائه می نماید. همچنین در این بخش رسیدگی و توسعه اجتماعی اقتصادی جوامع كوهستانی ضرورتی فوری و حیاتی تعریف شده است.
بعد از كنفرانس ریو فعالیت ها و تلاشها از طرف كشورها و سازمانهای دولتی و غیردولتی، به منظو راعمال مدیریت صحیح در این محیط های با ارزش شدت گرفت. یكی از این اقدامات تشكیل سازمانی بنام گردهمایی كوهستان می باشد این سازمان با ترتیب دادن نشست ها و كنفرانس هایی در كشورهای مختلف در راستای مبادله اطلاعات بین كشورهای كوهستانی جهان و حمایت از توسعه پایدار نواحی كوهستانی گام برداشته است.
مهمترین اقدام گردهمایی كوهستان در سالهای اخیر تشكیل اولین اجلاس جهانی كوهستان است كه در خرداد ۱۳۷۹ در كشور فرانسه برگزار شد كه به مسائل مرتبط با اكوسیستم های كوهستانی پرداخت.
بنا به پیشنهاد و تأكید طرفداران محیط های كوهستانی كه از سالها قبل انجام گرفته سازمان ملل متحد سال ۲۰۰۲ را سال بین المللی كوهها نامیده است. سازمان خواربار و كشاورزی(FAO) نهاد مسؤول همكاری با دولت ها سازمانهای غیردولتی و دیگر سازمانهای وابسته به سازمان ملل در این زمینه است هدف كلی از اعلام سال كوهها افزایش آگاهی جهانی در مورد اهمیت كوهها وضع زندگی مردم كوه نشین و كمك به توسعه پایار این مناطق بوده است كه چند موضوع را تحت تعقیب قرار می دهد.
الف ) فراهم سازی وضعیت مناسب برای كوهها با تبلیغ حفاظت آنها و پیشبرد توسعه پایدار در این مناطق
ب ) افزایش آگاهی در مورد اكوسیستم های كوهستانی و اهمیت آنها در تأمین آب و بعضی از كالاهای استراتژیك و خدمات
ج ) تبلیغ و دفاع از میراث فرهنگی جوامع كوهستانی
د ) توجه به درگیری ها در مناطق كوهستانی و كمك به پیشبرد صلح در این مناطق یكی از شغل های اصلی این سال می گوید «ما همه مردمان كوهستانیم» و هدف از طرح این شعار این است كه بدانیم همه مردم وابسته كوه و تحت تأثیر آنها هستند.
كوهها تأمین كننده آب شیرین جهان
می دانیم ۴/۳ سطح كره زمین را آب فراگرفته كه از این مقدار آب موجود روی زمین فقط ۳/% قابل شرب می باشند و از این مقدار قابل شرب ۲% بصورت كوههای یخی غیرقابل دسترسی فقط ۱% آب موجود قابل شرب و قابل دسترسی می باشد كه بصورت چشمه ها و رودها جاری می باشد درصد بیشتری از نزولات آسمانی در ارتفاعات می باشد كه یا بصورت رودجاری می شود یا در كوه ذخیره می شود كه ذخیره شدن یا بصورت نفوذ در داخل كوه می باشد یا بصورت یخچالها برفچالها به مرور زمان ذوب شده و جاری گردید و ادامه زندگی انسان و جانوران و گیاهان می شود.
به همین علت می باشد كه كوهها را برجهای آب نام گذاری كرده اند. تلفات آب در كوهستان به علت دمای پائین تر كمتر است و مقدار بیشتر از بارندگی تبدیل به آب جاری می شود یا به زمین نفوذ می كند.
آب در كوهستانهای بلند از كیفیت بهتری برخوردار می باشد و به علت حركت در شیب قدرت پالایش بیشتری دارد. آب رودها به صورت طبیعی تصفیه شده و خطر آلودگی كمتری نسبت به آبهای جاری در دشتها دارد.
● عوامل تخریب چیست؟
الف) جاده سازی – با احداث جاده ای غیراصولی در محیط كوهستان زخمی ابدی بر سیمای زیبای كوهستان وارد می شود.
در سالهای اخیر احداث جاده های كوهستانی حتی در ارتفاعات بسیار بلند بدون توجه به عوارض حاصله از آن با شدت انجام می شود جاده سازی در كوهستان باید از اصول خاصی پیروی نماید در غیر اینصورت عوارضی از قبیل جابجایی های سنگین اراضی به صورت لغزش و رانش را در پی خواهد داشت. حجم قابل توجه خاكبرداری در شیب می تواند خسارات جبران ناپذیر فراوانی را بوجود آورد.
ب) چرای بی رویه – عدم تعادل دام و مرتع در سالهای اخیر كه تعداد دام به ۳ برابر حد استاندارد رسیده فشار بیش از حد را به مراتع كوهستانی به ویژه در ارتفاعات وارد می كند.
با توجه به كوتاه بودن دوره رشد گیاهان در ارتفاعات بخاطر سرمای زیاد چرای بی موقع توان رشد كافی را از گیاهان گرفته و فقر پوشش گیاهی را بوجود می آورد و به تدریج پوشش به طرف تخریب پیش می رود.
ج) تخریب جنگلها – تبدیل جنگلها و مراتع كوهستانی به ارضی كشاورزی و مسكونی به دلیل رشد سریع جمعیت از عوامل عمده تخریب جنگلها می باشد با تراشیدن جنگل خاك با روش شسته شده و پوشش گیاهی از بین رفته و صخرهها تمایل شده امكان ترمیم طبیعت را از آن سلب می كنیم.
د) معادن – افرادی جهت كسب درآمد با بدست آوردن مجوز به هر طریق ممكن با تمام لوازم و تجهیزات پیش رفته وارد معركه شده و ضربه های جبران ناپذیری را به اكوسیستم وارد می كنند.
ه‍) گردشگری – رواج زندگی ماشینی در چند دهه اخیر مردم را به صورت گردشگر به محیط های كوهستانی فراخوانده و هجوم بیش از حد آنها به طبیعت كوهستان آسیب های فراوانی را می رساند از جمله :
۱ ) تخریب پوشش گیاهی بعلت حركت در خارج از مسیرهای تعیین شده
۲ ) به جا گذاشتن زباله های تجزیه نشدنی كه این امر هم می تواند چهره زیبای كوهستان را زشت نموده و هم آلودگی ح اصل از تجزیه زباله ها از محیط كوهستان را آلوده كرده كه به تبع آن محیط های دشت و شهر نیز آلوده می شود لازم است بدانیم بعضی از زباله ها برای تجزیه شدن زمان بسیار طولانی را نیازدارد .مثل شیشه كه حدود یك میلیون سال آلومینیوم ۱۰۰۰ سال ظروف پلاستیك ۱۵۰ سال و ظروف حلبی از قبیل ظرف تن ماهی و ظروف كنسرو ... و بعضی زباله ها بعلت اینكه مواد سمی و شیمیایی خطرناكی دارند مضر این مناطق بوده و هرگز نباید مناطق كوهستانی رها شوند مثل باطری های فرسوده
۳ ) بازگشت از مسیرهای شن اسكی كه به فرسایش سریع كوه كمك می كند.
۴ ) ساخت دكه و رستوران در ارتفاعات كه به علت حضور گردشگران و نبودن متولی این مناطق هر روز شاهد ازدیا قارچ مانند این اماكن می شویم كه بیشترین ضربه را به این محیط ها وارد می كنند.
۵ ) استفاده از گون و شاخه درختان برای پخش غذا و دم كردن چایی از عوامل مهم تخریب محیط های كوهستانی محسوب می شوند.● وظیفه كوهنوردان چیست؟
آگاهی دادن به سایر كوهنوردان و كسانیكه به عنوان گردشگر به مناطق كوهستانی می آیند و هیچگونه اطلاعاتی ازاین محیط ها ندارند و اصولاً اهمیت كوهها را نمی دانند و مطلع ساختن همه از اینكه كوهها چه نقشی در زندگی انسانها دارند.
▪ بهداشت فردی
رعایت بهداشت لازمه سلامتی می باشد كه در تمام مكانها و زمانها اجتناب ناپذیر است و بالطبع محیط پاك كوهستان نیز از آن مستثنی نمی باشد. بهداشت اجزاء متعددی دارد كه در این مقوله جزء فردی آن مورد بررسی قرار می گیرد.
بهداشت فردی به مجموعه اقدامات و فعالیتهایی اطلاق می گردد كه یك فرد باید جهت حفظ سلامت خود بكار ببندد. با توجه به این كه پیشگیری كم هزینه تر و راحتتر از درمان است. پس چه پسندیده است كه با رعایت بهداشت خود را از عوارض بروز بیماری و نیز ناتوانی هایی كه در اثر آن ایجاد می شود، رها كنیم.
رعایت بهداشت فردی در محیط كوهستان استراتژی خاصی را با توجه به موقعیت مكانی و امكانات می طلبد كه در این نوشتار سعی می گردد، بهداشت اجزاء مختلف بدن بطور خلاصه و كلی توضیح داده شود.
▪ پوست و مو
پوست بزرگترین اركان بدن می باشد و با توجه به گستردگی و شكلهای متفاوت آن در قسمتهای مختلف بدن بحث خاص خود را می طلبد.
الف) پوست صورت :
پوشاندن كامل پوست تقریباً غیرممكن است زیرا ناگزیر باید اطراف چشم و بینی باز باشد. گاهی نیز در اثر شدن گرما مستور كردن صورت عملی نمی باشد جهت حفاظت آن از آفتاب بهترین كار مانع فیزیكی مثل كلاه یا چتر می باشد ولی چون با افزایش ارتفاع میزان اشعه ماوراء بنفش نیز افزایش می یابد و نیز بازتاب این اشعه از سطح برف و یخچالها صورت می گیرد بهتر است همزمان از كرمهای ضدآفتاب كه درجه حفاظتی بالای ۲۵ درجه داشته باشند، نیز استفاده گردد.
در محیط های سرد نیز شایسته است پوست صورت علاوه بر حفاظت توسط پارچه با روبندهای مناسب یا وازلین یا گلیسیرین نیز پوشیده شود تا رطوبت سطحی پوست در اثر سرما یا وزش باد از بین نرود به خاطر داشته باشیم كه در این موارد استفاده از كرمهای مرطوب كننده باعث تشدید خشكی پوست و بدتر شدن آن می گردد و به آقایان توصیه می گردد كه قبل از برنامه از اصلاح صورت خودداری نمایند چون صورت تازه اصلاح شده نسبت به عوامل آسیب رسان حساس تر است.
ب) پوست دست :
این عضونیز در صورت امكان با محافظ مكانیكی مثل دستكش پوشانده شود.
توجه گردد كه شستشوی مكرر دست باعث خشكی پوست می گردد و به آن آسیب می رساند بنابراین در محیط كوهستان فقط در مواقع لزوم مثل موقع صرف غذا، دستها شسته شود درمواردی كه پوست در اثر سرما یا آفتاب خشك گردد، وازلین یا گلیسیرین بهترین انتخاب جهت چرب كردن دست می باشد .
ج) پوسته تنها :
بهتر است كه هنگام پوشیدن لباس زیر كه در تماس با پوست می باشد به این نكته توجه داشته باشیم كه چون ممكن است در طول برنامه لباس زیر تعویض نشود پس همیشه قبل از برنامه استحمام كرده و لباس تمیز بپوشیم و همچنین دقت فرمایید كه جنس لباس زیر نخی باشد تا پوست را كمتر تحریك نماید. به عنوان یك توصیه كلی در نظر داشته باشید كه پوست باید با ملایمت شسته شود.
اقداماتی مثل كیسه كشیدن باعث از بین رفتن چربی سطحی پوست شده و آن را تحریك پذیر و آسیب پذیر می نماید پس شستش با صابون گلیسیرین یا شامپو بدن صورت گیرد تا ضمن پاكیزه شدن چربی حفاظتی پوست آسیب نبیند.
د) پوست پاها:
در انتخاب جوراب باید دقت نمود تا ان نیز نخی باشد. سعی نمایید در هر فرصت ممكن پاها را از كفش درآورده و جورابها را خارج نمایید تا تنفس سطحی پوست پا صورت گیرد. در هر محلی كه عملی بود جورابها را بشوئید حتی اگر به تنهایی با آب صورت گیرد. ه‍( مو و ناخن: این دو عضو كه از ضمائم پوست هستند نیز به مراقبت خاص خود احتیاج دارند. موها باید قبل از برنامه شسته شده و بدون استفاده از وسایل خشك كننده حرارتیف خشك گردند.
بهتر است موها در حین بنرامه كوتاه باشند تا از جذب گرد و غبار و نیز عرق اجتناب گرد. موها نیز باید درهر فرصت ممكن در معرض هوا قرار گیرند. البته باید در برنامه زمستانی وضعیت هوا را به خوبی مدنظر داشت تا برهنه كردن موها از زیر كلاه باعث سرماخوردگی نگردد. ناخنها نیز باید قبل از هر برنامه كوتاه گردند. كوتاه بودن ناخن از آلودگی در فضای زیر آنها و نیز احتمال شكستن آنها در صورت برخورد با هر جسم سختی جلوگیری می نماید. هر چند كه در سنگنوردی داشتن ناخن بلند امكان ندارد.
▪ چشم
عضو بسیار حساس بدن نیاز به مراقبت خاص دارد. جهت اجتناب از آسیب آفتاب ، باد ، گرد و غبار و ... باید از عینك مناسب استفاده نمود جهت محافظت از باد باید از عینكهای حفاظ دار استفاده نمود كه در غیر این صورت باد در پشت عینك خود اذیت كننده است. برای حفاظت از نور آفتاب باید از عینك آفتابی مناسب كه حفاظت خوبی از دستگاه تنفس داشته باشد استفاده نمود. می تان به عینكهای فتوكرومیك اشاره كرد كه رنگدانه های درون شیشه در اثر این اشعه تغییر یافته و تیره می شوند و اشعه را به خود جذب می نمایند. در حین استفاده از عینك سایه در روی چشم ایجاد گردیده و مردم گشاد می گردد و در عینك درجه حفاظتی خوبی نداشته باشد. این گشاد شدن مردم راه را برای ورود بیشتر اشعه های مضر باز می نماید. به عنوان آخرین نكته باید یادآور شد كه عینك باید شیشه بزرگ داشته باشد تا تمام چشم را پوشش دهد.
▪ دهان و دندان
بهداشت دهان و دندان با مسواك كردن با خمیر دندان مناسب شروع می گردد باید توجه كرد كه حداقل شبها دندانها مسواك گردند و حتماً نخ دندان استفاده گردد. چون مسواك توانایی تمیز كردن فضای بین دندانها را ندارد همچنین بهتر است بعد از مصرف شیرینی جات دهان با آب شسته شود زیرا در حین كوهنوردی هم ترشح بزاق كمتر شده و هم میزان آب بزاق ترشح شده كمتر می باشد و توانایی تمیز كردن سطح دندانها، ندارد. جهت حفاظت سلامت حفره دهانی به ذكر همین نكته اكتفا می نماییم كه از مصرف مواد غذایی داغ اجتناب گردد تا به پوست حساس آن آسیب نرسد.
▪ دستگاه تنفس
بهترین راه حفاظت از دستگاه تنفس درست نفس كشیدن است به این ترتیب كه تنفس به صورت دم عمیق و از بینی صورت گیرد كه این نوع تنفس در برنامه های زمستانی و یا ارتفاعات اهمیت بیشتر دارد. زیرا ساختمان بینی به ترتیبی است كه جریان هوا حین عبور از آن گرم می گردد. و به ریه ها آسیب نمی رسد. در حین صعود كه معمولاً تنفس سریعتر است هر چند مدت یكبار جهت اجتناب از انباشته شدن هوا در فضاهای ریوی كه باعث غیرفعال شدن حجمی از ریه می گردد یك بازدم شدید صورت گرفته و این هوا تخلیه گردد.
▪دستگاه گردش خون
جهت حفاظت سلامت این ارگان باید در طی برنامه های دراز مدت تمرینی و ورزشی سعی در افزایش بازدهی و نیز توان كاری آن گردیم تا در حین فعالیتهای كوهنوردی كه جزء فعالیتهای سنگین ورزشی طبقه بندی می گردد، دچار مشكل و افزایش بار وارده به آن نگردیم.
▪ دستگاه ادراری
كلیه ها كه وظیفه تصفیه خون از مواد زائد را دارند جهت سلامت به آب و مایعات نیاز دارند تا بتوانند وظایف محوله را بهخوبی انجام دهند به همین علت باید در هر فرصتی جهت نوشیدن مایعات استفاده نماییم تا فعالیت این دستگاه به خوبی صورت گیرد و همچنین باید ادرار حاصله را در اولین فرت تخلیه نمود تا از انباشته شدن آن در مثانه كم هم باعث درد و هم باعث ته نشین شدن ذرات آن می گردد اجتناب شود. البته در برنامه هایی كه منابع آب كمی در اختیار داریم با مصرف متعادل آب می توان كلیه ها را به شرایط عادت داد.
▪ دستگاه گوارش
دومین عضو بزرگ بدن انرژی مورد نیاز فعالیت بدن را تأمین می نماید. پس حفظ سلامت آن طی انجام برنامه از هر حیث مهم می باشد. نظر به اینكه این عضو اجزای مختلف دارد هر كدام جدا گردد مورد بررسی قرار می گیرند.
ـ دهان : قبلاً به نكات بهداشتی دهان اشاره گردیده است.
ـ معده : جهت حفظ سلامت معده ابتدا باید غذا خوب جویده شود تا به قطعات كوچكتر تبدیل گردد و جهت هضم آماده شود. همچنین جهت فعالیت مناسب عهده باید همراه غذا نوشیدنی (آب ، نوشابه و ...) مصرف نگردد.
غذا در دفعات مصرف شود تا از متسع شدن معده با مصرف زیاد و ناگهانی مواد غذایی اجتناب شود بهتر است تا گرسنه نشده ایم. غذا نخوریم و البته در كوهنوردی اغلب اوقات شرایط، زمان غذا خوردن را برای ما تعیین می كند. پس بنا به توصیه بزرگان این رشته در هر فرصتی به میزان مناسب غذا بخورید.
ـ روده ها: راز حفظ سلامت روده در تخلیه كردن آنها می باشد. به ترتیبی كه به محض دفع جهت تخلیه روده ها اقدام گردد. مصرف مواد غذایی فیبردار مثل حبوبات، میوه و سبزیجات باعث تسریع و تسهیل در حركات روده ها می گردند.

منبع : واحد مرکزی خبر