جریان وفات حضرت زهرا علیهاالسلام به نقل از اسماء بنت عمیس

السلام علیك یا سیدهٔ نساء العالمین
اسماء بنت عمیس جریان وفات فاطمه زهرا سلام الله علیها را چنین تعریف می نماید:
هنگامی كه رحلت حضرت فاطمه نزدیك گردید به من فرمود: جبرئیل در موقع رحلت پدر بزرگوارم مقداری كافور برایش آورد پدرم آن را سه قسمت نمود؛ یك قسمت را برای خودش برداشت، یك قسمت را به علی علیه السلام اختصاص داد و قسمت سوم را به من داد. من قسمت خود را در کناری نهاده و اینك بدان نیاز دارم شما آن را برایم حاضر نما. اسماء حسب الامر فاطمه زهرا، كافور را حاضر كرد. آنگاه حضرت خودش را شستشو داد و وضو گرفت و به اسماء فرمود، لباس های نمازم را حاضر ساز و بوی خوش برایم بیاور. اسماء لباس ها را حاضر كرد. آنگاه پوشیده و بوی خوش استعمال نمود و رو به قبله در بسترش خوابید و به اسماء فرمود من استراحت می كنم تو ساعتی صبر كن سپس مرا صدا كن اگر جوابت را نشنیدی بدان كه من از دنیا رفته و مرده ام؛ آنگاه علی علیه السلام را زود از رحلت من خبر كن. راوی گوید اسماء لحظه ای حضرت فاطمه سلام الله علیها را به حال خویش واگذار نمود. سپس آن حضرت را صدا كرد، اما جوابی نشنید. صدا زد «ای دختر حضرت محمد مصطفی! ای دختر كسی كه در مقام قرب به پروردگار به قاب قوسین اوادنی رسید!» ولی جوابی نداد. چون جامه را از روی صورت حضرت برداشت مشاهده كرد كه از دنیا مفارقت نموده است. خود را به روی حضرت انداخت و در حالتی كه او را می بوسید گفت: ای فاطمه آن هنگام كه پدر بزرگوارت را ملاقات نمودی سلام اسماء بنت عمیس را به آن حضرت ابلاغ كن. آنگاه گریبان چاك زد و از خانه بیرون آمد. حسنین (ع ) به او رسیده از حال مادر پرسیدند او ساكت شد و پاسخی نداد. آنان وارد خانه شده، دیدند مادر دراز كشیده است. امام حسین (ع ) حضرت را تكان داد دید رحلت نموده است. رحلت مادر را به برادرش حسن (ع ) تسلیت گفت فرمود: ای برادر خداوند تو را در مصیبت مادر اجر و پاداش بدهد. امام حسن(ع ) خود را بر روی مادر انداخت و او را می بوسید و می گفت ای مادر با من تكلم نما قبل از این كه روح از بدنم جدا شود. حسین جلو آمد و پاهای حضرت را می بوسید و می گفت مادر من پسرت حسینم با من سخن بگو پیش از آن كه قلبم منفجر شود و بمیرم. آنگاه اسماء به حسنین(ع ) گفت: ای فرزندان رسول الله بروید نزد پدرتان علی(ع )، و او را از مرگ مادر مستحضر نمائید. آن دو بزرگوار از منزل به جانب مسجد روانه شدند و صداشان به یا محمدا و یا احمدا بلند شده بود تا به مسجد رسیدند. صحابه به استقبال ایشان دویدند سبب گریه و ناله از آنان پرسیدند، گفتند مادر ما از دنیا مفارقت كرده است. چون امیرالمؤمنین علی علیه السلام این خبر را شنید بر روی زمین افتاد و از هوش رفت و با پاشیدن آب آن حضرت به هوش آمد و چنین گفت: ای دختر حضرت ختمی مرتبت محمد(ص ) من بعد از تو خود را به كه تسلی دهم. هرگاه غمها و مصائب جهان به من رو می آورد تو وسیله دلداریم بودی اما بعد از تو چه كسی موجب دلداری و تسلیت من خواهد گردید .گویی زبان حال علی با فاطمه علیهاالسلام این بوده است: بعد پیغمبر ز اشرار عرب آنچه دیدم ظلم و طغیان و غضب بودم از هر ابتلا بی واهمه شادكام از وصل تو ای فاطمه گر به خون دامان دل آلوده بود چون تو بودی خاطرم آسوده بود چون تو بندی از جهان بار سفر در فراقت بگذرد آبم ز سر ای انیس و مونس دیرینه ام داغ خود چون می نهی بر سینه ام
از چه ترك آشنائی كرده ای
وز علی فكر جدائی كرده ای
وجود مقدس امیرالمومنین علی علیه السلام بعد از رحلت حضرت فاطمه سلام الله علیها به شدت ناراحت شد و گریه و ناله اش بلند شد و در فراق آن حضرت این اشعار را سرود:
لكل اجتماع من خلیلین فرقته
و كل الذی دون الفراق قلیل
و ان افتقادی فاطما بعد احمد
دلیل علی ان لا یدوم خلیل
یعنی: هر اجتماعی از دو دوست، آخر به جدائی منتهی می شود و هر مصیبتی كه غیر از جدایی و مرگ است اندك است و رفتن فاطمه بعد از حضرت ختمی مرتبت پیش من دلیل است بر آن كه هیچ دوستی باقی نمی ماند. و در روایت معتبرآمده است كه چون علی علیه السلام ، خانم را در هفت پارچه كفن كرد و پیش از آن كه بند كفن را ببندد، صدا زد: یا ام كلثوم یا زینب یا فضه یا حسن یا حسین هلموا و تزودوا من امكم الزهرا فهذا الفراق و اللقاء فی الجنهٔ.
ام کلثوم، زینب، حسنین بیائید و از مادرتان بهره بگیرید كه هنگام فراق و جدایی رسیده و دیدار و ملاقات فاطمه به بهشت افتاد در این موقع بود كه حسنین (دو قرهٔ العین) زهرا جلو آمده و می گفتند آه و واحسرتا كه با مصیبتی بزرگ روبرو شدیم و به فقدان جدمان حضرت محمد مصطفی و مادرمان فاطمه زهرا مبتلا شدیم. مادرجان هنگامی كه جدمان را ملاقات نمودی سلام ما را برسان و به آن بزرگوار بگو ما بعد از تو در دار دنیا یتیم گردیدیم. حضرت علی علیه السلام می فرماید: من شهادت و گواهی می دهم كه در آن هنگام فریاد و ناله فاطمه زهرا بلند شد و دستهای خود را دراز نمود و دو نور چشمانش حسن و حسین را در بغل گرفت و آهسته آنان را بر سینه خود چسبانید. در این موقع سروش غیبی و هاتف آسمانی ندا در داد: ای ابوالحسن! حسنین را از روی سینه مادرشان فاطمه بردار، به خدا سوگند این منظره ملائكه را به گریه انداخته است .حضرت آنها را از روی سینه مادر مهربان بلند نموده، بند كفن را بست و همراه سایرین بر فاطمه نماز خواند و آنان حسن، حسین، عقیل، عمار، سلمان، مقداد و ابوذر بودند كه در نماز بر آن حضرت شركت داشتند.
و سپس حضرت را دفن کرد. چون حضرتش را در لحد نهاد فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله و بالله و علی ملهٔ رسول الله محمد بن عبدالله . ای فاطمه صدیقه من تو را به كسی تسلیم كردم كه از من اولی و شایسته تر است. برای تو آنچه مورد رضای الهی است، همان را پسندیدم. و در حدیث معتبر دیگر در بحارالانوار علامه مجلسی روایت شده است : هنگامی كه بدن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سرازیر قبر مبارك گردید دستی از قبر بیرون آمد و او را گرفته و بازگشت نمود.
نظریه برخی این است كه آن دست رسول الله صلی الله علیه و آله بوده است كه پاره تن خود فاطمه را از علی تحویل گرفته است.
و نیز در حدیث آمده كه علی علیه السلام صورت هفت یا چهل قبر در بقیع ساخت. وقتی بزرگان مدینه از جریان رحلت حضرت فاطمه علیهاالسلام و دفن شبانه ایشان مطلع شدند، گفتند قبور تازه ای که در قبرستان بقیع ایجاد شده و تشخیص قبر حضرت فاطمه را بر آنان دشوار کرده؛ باید توسط عده ای از زنان مسلمان نبش شوند تا با بیرون آوردن جسد فاطمه ما بر آن بدن نماز بخوانیم.
این خبر به امیرالمؤمنین علی علیه السلام رسید و فوراً برای جلوگیری از نقشه آنان در حالی كه آن مظهر قهر و غضب الهی بسیار غضبناك و خشمگین شده بود و لباس زردی را كه در شرایط ناگوار و دشوار می پوشید بر تن داشت و ذوالفقار را به دست یداللهی خویش گرفته بود از منزل خود بیرون آمد و سوگند یاد كرد و فرمود: قسم به ذات قهارالهی اگر دست به یكی از این قبور بزنید و یك سنگ از آن را جابجا نمایید، هر آینه شمشیر در بین شما خواهم نهاد. عُمر و عده ای از یارانش به او رسیده گفتند ای ابوالحسن چرا این كار را انجام دادی؟ به خدا قسم ما قبرش را نبش می كنیم و بر او نماز می خوانیم.
در این هنگام حضرت امیر از جا جست و گریبان عمر را گرفته او را بر زمین كوبید گفت: ای عمر این كه دیدی من از حق خود دست برداشتم بدان جهت بود كه مردم مرتد نگردند و از دینشان برنگردند (یعنی مصلحت اسلام و وحدت مسلمین را رعایت نمودم) ولی در مورد قبر و اراده شومی كه نموده اید به خدایی كه جانم در دست اوست اگر سنگی از آن جابجا شود من زمین را از خون شما سیراب می كنم.ابوبكر با كمال عجز و لابه جلو آمد و آن حضرت را به رسول الله سوگند داد كه دست از عمر بردارد حضرت امیر هم تقاضای ابوبكر را پذیرفت و عمر را به حال خود رها نمود و مردم هم متفرق و پراكنده گردیدند.
همچنین روایت شده كه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام بعد از دفن جسد حضرت فاطمه سلام الله علیها متوجه قبر حضرت رسول الله شد و عرض كرد: سلام بر تو ای رسول خدا از من و از جانب دختر عزیزت كه به زیارت تو آمده است و در جوار تو و بقعه تو خوابیده است. خداوند او را در میان اهل بیت اختیار كرد كه زودتر به تو ملحق گردد. تا آنجا كه عرض نمود: یا رسول الله دخترت بر آنچه از ناحیه امت از ظلم و ستم و غصب حق واقع شده همه را به شما گزارش می دهد كیفیت حال را از خودش بپرس. چه بسیارغم ها كه در سینه او روی هم نشسته بود كه به كسی اظهار نمی نمود و به زودی همه را به عرض شما خواهد رسانید و خدا از برای او حكم خواهد كرد و او بهترین حكم كنندگان است.
●تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س )
تاریخ شهادت حضرت بر چند روایت در تاریخ ذکر شده است ولی روایت معروف سیزدهم جمادی الاولی و روایت صحیح ترسوم جمادی الثانی سال ۱۱ هجری است كه بنا بر قول اول ۷۵ روز و بنا بر روایت دوم ۹۵ روز بعد از رحلت رسول الله زندگی نموده است.
●مخفی بودن قبر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
اگرچه موضع قبر و محل دفن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها برای ائمه اطهار آشكار است ولی بر۱۲۰حسب حكم و اسراری كه در كار بوده موظف به اظهار و افشاء آن نبوده اند مخصوصا كه خود حضرت فاطمه(س ) در توصیه و سفارشات خود بر اخفاء محل دفن خود اصرار داشته است .
اما در عین حال اهل تحقیق از آن صرف نظر ننموده بلكه كنجكاوی بسیار داشته اند كه بر محل دفن آن بزرگوار اطلاع حاصل نمایند؛ در نتیجه با قرائن و امارات به سه نقطه به عنوان محل دفن حضرت فاطمه زهرا دخت گرامی حضرت خاتم الانبیاء محمد مصطفی صلوات الله علیهما ظن قوی پیدا كرده اند.
اول روضه رسول الله پدر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها.
دوم خانه خود حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها.
سوم در بقیع.
كه مدفن و موضع قبر آن حضرت از این سه نقطه خارج نیست در كتاب مناقب ابن شهر آشوب آمده : شیخ طوسی رحمهٔالله علیه گفته است قول صحیح تر در مورد قبر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این است كه آن حضرت در خانه خودش یا در روضه پیغمبراكرم صلی الله علیه و آله و سلم دفن شده است و مؤید و شاهد این قول حدیثی است كه از حضرت رسول الله نقل گردیده كه فرموده است بین قبر من و منبرم روضه و باغی است از باغهای بهشت.
علامه مجلسی رحمهٔالله علیه در كتاب بحارالانوار از ابن بابویه نقل نموده كه گفته نزد من به صحت رسیده كه پیکر مطهر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را در بیت خودش مدفون نمودند و بعد از آن كه بنی امیه مسجد را توسعه دادند قبر فاطمه علیهاالسلام در مسجد واقع و جزء مسجد شد. صاحب كشف الغمه می نویسد: مشهور آن است كه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را در بقیع دفن كردند.
نظر به این كه جسد حضرت فاطمه زهرا پاره تن حضرت محمد مصطفی علیها افضل التحیهٔ والثناء در روضه منوره پدرش دفن گردیده است اصح و اصوب از تمام اقوال است و شاهد و موید این نظریه آن است كه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در روضه پیغمبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم بر حضرت فاطمه علیهاالسلام نماز خواند و سپس پیغمبر را مخاطب ساخت و فرمود سلام من و دخترت كه در جوارت قرار گرفت بر تو باد یا رسول الله و این كه دستی از قبر مبارك بیرون آمد و فاطمه را در برگرفت و مسلم است كه آن دست مبارك پیغمبر پدر بزرگوار فاطمه زهرای اطهر بوده است.
و نیز دارد كه از حضرت مولانا علی بن محمد الهادی علیه الصلوهٔ والسلام، به صورت كتبی سوال شده است. در این مورد سائل می پرسد: اگر صلاح می دانید محل بیت مادرتان حضرت فاطمه زهرا را بفرمائید و خبر دهید.
« أ هی فی طیبته او كما یقول الناس فی البقیع؟ فكتب هی مع جدی صلوات الله علیه و آله. »
آیا محل دفن مادرتان در طیبه است یعنی در مدینه منوره یا همانطور كه بین مردم مشهور است و می گویند در بقیع است؟ حضرت امام هادی علیه السلام در پاسخ مرقوم فرمود و نوشت آن حضرت با جدم رسول الله صلوات الله علیه و اله می باشد و این فرمایش حضرت تأیید و شاهد دیگری است بر نظریه ما كه بگوئیم حضرت فاطمه زهرا با پدر بزرگوارش حضرت رسول الله می باشد.
در عین حال وظیفه ما شیعیان و محبان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این است كه در تمام اماكن نامبرده آن حضرت را زیارت نماییم و در مقام زیارت بگوییم:
السلام علیك یا سیدهٔ نساء العالمین.
السلام علیك یا والدهٔ الحجج علی الناس اجمعین.
السلام علیك ایتهاالمظلومهٔ الممنوعهٔ حقها.
السلام علیك یا بنت رسول الله . السلام علیك یا بنت نبی الله.
السلام علیك یا بنت حبیب الله . السلام علیك یا بنت خلیل الله.
السلام علیك یا بنت صفی الله . السلام علیك یا بنت امین الله.
السلام علیك یا بنت خیر خلق الله . السلام علیك یا بنت افضل انبیاء الله و رسله و ملائكته.
السلام علیك یا بنت خیرالبریه. السلام علیك یا سیدهٔ نساء العالمین من الاولین و الاخرین.
السلام علیك یا زوجهٔ ولی الله و خیر خلقه بعد رسول الله.
السلام علیك یا ام الحسن و الحسین سیدی شباب اهل الجنهٔ.
السلام علیك یا ام المومنین. السلام علیك یا ایتها الصدیقهٔ الشهیده.
السلام علیك ایتها الرضیهٔ المرضیه.
السلام علیك ایتها الفاضلهٔ الزكیه. السلام علیك ایتها الحوراء الانسیه.
السلام علیك ایتها التقیهٔ النقیه. السلام علیك ایتها المحدثهٔ العلیمه.
السلام علیك ایتها المعصومهٔ المظلومه.
السلام علیك یا فاطمه بنت محمد رسول الله و رحمهٔ الله و بركاته.
مرحوم محدث قمی رضوان الله تعالی علیه می گوید:
باید اعتراف نمود كه بیان فضائل و كمالات نامتناهیه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از حیطه احصاء خارج است و احدی نمی تواند از عهده بیان نعت و مدح این بانوی عظیمهٔ الشان برآید جز این كه اقرار به عجز خود نماید.
كتاب فضل فاطمه هرگز تمام نتوان كرد
اگر مداد شود ابحر و قلم اشجار
كسی كه دم زند از فضل بی نهایت او
چو مرغكی است كه از بحر تر كند منقار
فاطمه زهرا علیهاالسلام انسانی است ملكوتی و جبروتی و لاهوتی صفات. و اوست كه میزان تام انسانیت و الگوی كامل آدمیت است و اوست كه ام ابیها و ام الائمه است و باید بسیار قدر بدانیم.
درآخر با توسل به ذیل عنایت آن حضرت اعلام می نماییم.
یا فاطمهٔ الزهرا یا بنت محمد یا قرهٔ عین الرسول یا سیدتنا و مولاتنا انا توجهنا و استشفعنا بك الی الله و قدمناك بین یدی حاجاتنا .یا وجیههٔ عندالله اشفعی لنا عندالله .

منبع : تبیان