استفاده از بازی سازندگی برای پرورش دوستی بین کودک (۴)

اين کودکان در صورتى‌که صحيح و طبق اصول تعليم و تربيت پرورش يافته باشند اکنون اطفالى باانضباط، متشکل، قادر به کنترل رفتار خويش و اعمال دوستان بوده و مى‌توانند نتايج اعمال خود را به درستى ارزيابى کنند. در اين سن توانائى مستدل ساختن فکر و پيشنهاد خود و دفاع از آن و در نظر گرفتنِ منافع جمع پرورش يافته و رشد مى‌کند. کودک ديگر مى‌تواند در مورد پيشنهادهاى همبازى‌هاى خود قضاوت کند و بهترينِ آنها را انتخاب کند و نيز نسبت به کار ساير کودکان دلسوز باشد.

کودکان گروه آمادگى مى‌آموزند که خود مستقلانه قواعد بازى سازندگى را هنگامى که کار به‌عهدهٔ چند نفر گذارده شده رعايت کنند و به‌تدريج فرا مى‌گيرند که همکارى دوستانه يعنى چه و رفيق خوب چه کسى است.

در گروه آمادگي، در نخستين مشغله‌ها، کودکان ساختنى‌هاى ساده را که براى کار دو نفره در نظر گرفته شده انجام مى‌دهند، مانند کشتي، گاراژ، سايبان و غيره.

آموزگار به‌منظور جلب کودکان به رعايت قواعد سازندگيِ دسته‌جمعى پيش از شروع مشغله يا بازى دربارهٔ اينکه چه چيز و چگونه بايد ساخته شود صحبت کوتاهى مى‌کند و پس از پايان مشغله يا بازى نيز در مورد چگونگى انجام کار از آنها پرسش‌هائى مى‌کند و نواقص کار را از زبان خود کودکان مشخص مى‌سازد.

پس از آنکه کودکان کار دوستانهٔ دو نفرى را فرا گرفتند، ساختمان‌هاى چهار نفرى را که نسبت به سابق دشوارتر و پيچيده‌تر است خواهند آموخت، مانند مدرسه، مغازه، مهمانخانه، تئاتر و غيره. کودکان چنين بناهائى را در خيابان‌هاى نزديک ديده و يا از روى تصاوير با آنها آشنا گشته‌اند و فرق آنها را با خانه‌هاى معمولى مى‌دانند در ساختمان‌ اين 'بناها' آموزگار در موارد لازم به‌منظور يکنواخت بودن اندازه‌ها کمک و راهنمائى مى‌کند. کار هماهنگ کودکان را خوشحال مى‌سازد و مناسبات دوستانهٔ ميان آنها ايجاد مى‌کند. اکنون آنها قادر هستند در مورد معايب کار خود نيز قضاوت کرده و نمونه‌هائى از نارسائى‌ها را نشان دهند.

گاهى آموزگار يک دسته از کودکان را مسئول نظارت بر کار دستهٔ ديگر مى‌کند و پس از پايان کار همه باهم درمورد اينکه آيا کار ساختمانى و بازى دوستانه انجام گرفته است يا نه به بحث و صحبت مى‌نشينند. همچنين مى‌توان از کودکان گروه قبل از آمادگى (کودکان پنج‌ساله) دعوت کرد تا از کار و بازى دوستان ارشد خود ديدن کرده و رفتار دوستانهٔ آنها را از نزديک مشاهده کنند، اين امر سبب مى‌شود که هر يک از کودکان گروه آمادگى نه تنها خود قواعد کار و بازى مشترک را رعايت کند، بلکه مواظب رفتار ساير افراد گروه نيز باشد.

در گروه آمادگى گاهى يک بازى سازندگى مدت زيادى (چندين روز) به طول مى‌انجامد. اين هنگامى است که چند دسته مشترکاً يک مجموعهٔ ساختمانى احداث مى‌کنند مانند 'فرودگاه' ، 'بندر' ، 'شهرک' و غيره. در چنين حالاتى آموزگار در طرح‌ريزي، تعيين جاى هر بنا، همگونى ساختمان‌ها، محل کار هر دسته و امور ديگر به کودکان کمک مى‌کند مهم آن است که کودکان مسائل دشوار را احساس کرده و راه حلّ صحيح آنها را بياموزند.

در انتخاب موضوع بازى - اين کودکان علاوه بر اينکه اظهار عقيده مى‌کنند، عقيدهٔ خويش را مستدل نيز مى‌سازند. (مثلاً توضيح مى‌دهند که با ساختن اسکله مى‌شود بازى جالب 'شهر بندري' را اجراء کرد).

گردش و بازديد دسته‌جمعى هدفدار به تشکل مناسبات متقابل دوستانه ميان کودکان کمک مى‌کند. مثلاً هرگاه بازديد از يک کشتى و يا ناوچه صورت مى‌گيرد، پس از آشنائى با آن و صحبت با ناخداى کشتى مى‌توان کار کارکنان کشتى را نيز به کودکان نشان داد. آنها بسيار خرسند خواهند گشت و ضمناً نسبت به همکارى صميمانه و رفيقانهٔ اين کارکنان اعتقاد حاصل خواهند کرد و اين يک درس عملى است.

داستان‌هاى هنرى نيز که نمونه‌هاى رفتار افراد را هنگام کار نسبت به يکديگر نشان مى‌دهد به کودکان در درک رفتار خود نسبت به دوستان کمک مى‌کند. مهم اين است که در نتيجهٔ بازديد و يا قرائت داستان‌هاى کودکان درک کنند که هر کار دشوار و پيچيده‌اى با همکارى دوستانهٔ افراد و در محيط صميمانه و کمک متقابل به انجام مى‌رسد.

بسيار مفيد خواهد بود که در پايان سال آموزگار در موضوع 'دوستانه ساختن و دوستانه بازى کردن يعنى چه' با کودکان صحبت کند.

از مطالب ذکر شده اين نتيجه را مى‌گيريم که لازمهٔ بازى‌هاى سازندگي، هماهنگى عمل و مشاورهٔ دسته‌جمعى و در نظر گرفتن عقايد ديگران است. و از همين جا است که ايجادگرى‌هاى جمعى آغاز مى‌شود.