دوشنبه, ۱۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 29 April, 2024
مجله ویستا

ساختمان شیمیائی، ترکیب، مقیاس اندازه‌گیری


پروتئين‌ها مانند کربوهيدرات و چربى‌ها داراى کربن، هيدروژن و اکسيژن هستند. آنچه پروتئين‌ها را از ساير مواد مغذى زيادمقدار مجزا مى‌سازد ازُت موجود در آنها است. حدود يک ششم پروتئين ازُت مى‌باشد. معمولاً عناصر معدنى مثل گوگرد، فسفر، مس، آهن، و يُد بخشى از ساختمان پروتئين را تشکيل مى‌دهند.
اسيدهاى آمينه ساختمان اصلى پروتئين‌ها هستند و حاوى يک گروه کربوکسيل (CooH) و يک گروه آمين (NH۲) مى‌باشند که به يک اتم کربن مى‌پيوندند. در بدن و مواد غذائى حدود ۲۰ اسيد آمينه وجود دارد. شکل زير فرمول کلى يک اسيد آمينه و ساختمان بعضى اسيدهاى آمينه را که واحدهاى پروتئينى را مى‌سازند، نشان مى‌دهد.
ساختمان پروتئين‌ها بسيار پيچيده است و تحت دستور DNA ساخته مى‌شود. ساختن پروتئين‌ها به‌صورت گام به گام انجام مى‌شود و به نام ساختمان اول، دوم، سوم و چهارم شناخته مى‌شود. درست مانند الف-با که مى‌توان از آنها يک فرهنگ پُرواژه ساخت و کلمات انواع مختلف جملات، جملات بخش‌ها و بخش‌ها يک کتاب را مى‌سازند.
اسيدهاى آمينه با پيوند پپتيدى به يکديگر متصل مى‌شوند، به طورى‌که گروه آمين از يک اسيد آمينه به گروه کربوکسيل اسيد آمينه ديگر متصل مى‌گردد. واضح است با ۲۰ اسيد‌ آمينه‌اى که در ساختمان پروتئين‌ها به‌کار مى‌رود پروتئين‌هاى زيادى مى‌تواند ساخته شود. تنوع انواع اسيدهاى آمينه، توالى آنها و تکرار آنها در زنجيرهٔ اسيد آمينه بسيار زياد است.
وقتى اسيدهاى آمينه در خط درستى قرار گرفتند، مکانيسم‌هاى ديگر پيوند و اتصال انجام مى‌شود و نهايتاً منجر به ظاهر سه بعدى پروتئين مى‌گردد مانند يک مارپيچ يا کاغذ تاخورده. براى مثال پيوندها مى‌تواند بين عناصر معدنى يک اسيد آمينه با گوگرد اسيد آمينه ديگر (پيوند دى‌سولفيد) بوجود بيايند يا چندين پروتئين به يکديگر متصل شوند (هموگلوبين).
هر گونهٔ حيوانى و گياهى نوع پروتئين‌هاى خاص خود را مى‌سازد. به‌علاوه در درون هر گونه، پروتئين‌هاى هر بافت منحصر به‌فرد است. براى مثال مو، استخوان، پوست، کبد، ماهيچه و خون پروتئين‌هائى دارند که ويژگى‌هاى خاصى براى همان بافت دارد. هر پروتئين بدن براى يک عمل به‌خصوص ساخته شده است و پروتئين ديگرى نمى‌تواند جايگزين آن شود.
پروتئين‌ها، به‌عنوان يک مادهٔ مغذى زياد مقدار، با گرم اندازه‌گيرى مى‌شوند. هر گرم چهار کيلو کالرى انرژى مى‌دهد. بنابراين پروتئين‌ها به اندازهٔ کربوهيدرات‌ها و کمى کمتر از نصف ليپيدها، کالرى توليد مى‌کنند. مقدار پروتئين‌هاى موجود در يک ماده غذائى يا يک بافت يا مقدار در گردش در بدن و دفع شده در ادرار را مى‌توان به‌ وسيلهٔ آناليز مقدار ازت در آزمايشگاه معين کرد، زيرا عنصر منحصر به‌فرد موجود در پروتئين است. هر گرم ازت معادل ۲۵/۶ گرم پروتئين است (۱۶ درصد پروتئين‌ها را ازت تشکيل مى‌دهد. بنابراين:
100 / 16 = 6.25
هر يک از ۲۰ اسيد آمينه يک گروه متفاوت دارد که به کربن داراى عامل آمين و کربوکسيل متصل شده است. گلايسين، ساده‌ترين ترکيب را دارد و فقط يک هيدروژن به کربن پيوند شده است. والين يکى از سه اسيد آمينه داراى شاخه جانبى است. تريپتوفان ساختمان حلقوى پيچيده دارد.


همچنین مشاهده کنید