کودکان متکدی اتباع بیگانه

یکی از جلوه های آسیب اجتماعی پدیده تکدی گری است. در سال های اخیر به دلیل افزایش حضور متکدیان در سطح شهر، مسوولان طرح ها و برنامه هایی را برای کنترل و کاهش این معضل به کار برده اند، از جمله شورای شهر تهران شهرداری را موظف به جمع آوری متکدیان از سطح شهر و نگهداری موقت آنها کرد.
براساس مصوبه شورای عالی اداری مورخ ۱۵/۲/۱۳۷۸ ارگان ها، سازمان ها و نهادها ازجمله کمیته امداد، سازمان بهزیستی، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت بهداشت و درمان و... موظف به ساماندهی متکدیان بعد از جمع آوری آنها توسط شهرداری با همکاری نیروی انتظامی بودند. با تشدید جمع آوری متکدیان از سطح شهر شکل تکدی گری به سمت کودکان سوق پیدا کرد.یکی از مشکلاتی که امروزه ادامه این طرح با آن مواجه است مشکل کودکان اتباع بیگانه است. این کودکان معمولاً یا توسط مهاجرت قانونی یا غیرقانونی والدین یا بستگانشان وارد کشورمان شده اند یا محصول نامبارک ازدواج اتباع بیگانه به خصوص افغانی ها با دختران ایرانی هستند.نیم نگاهی به نگرش موجود در اوایل انقلاب در تشویق ازدواج ایرانی ها با کارگران افغانی نشان دهنده بی تدبیری و ناتوانی آنها در درک آینده تاریک این اقدام است.
امروزه حضور هزاران کودک بی هویت محصول چنین طرز تفکر اعتقادی است. از آنجایی که اکثر مهاجران در کشورمان از موقعیت اجتماعی اقتصادی بسیار پایینی برخوردارند در چنین شرایطی ازدواج با دخترانی که آنها هم از شرایط مساعدی برخوردار نیستند موجب افزایش آسیب پذیری این خانواده ها شده است.
بسیاری از دختران ایرانی به دلیل فقر شدید خانواده یا اعتیاد والدین یا علل دیگر به کارگران افغانی فروخته شدند. فقر فرهنگی و باورهای دینی هم در این میان نقش محوری دارند. پایین بودن سواد و جایگاه اجتماعی، تفاوت های شدید فرهنگی، ناتوانی و عدم انطباق مهاجران با فرهنگ ایرانی، فقر خانواده ها، بی مسوولیتی و احساس بیگانگی به جامعه میزبان و دلایل متعدد دیگر امکان کارکردهای سالم زندگی خانوادگی مهاجران را با مشکل مواجه ساخته است. افزایش زاد و ولد به دلایل متعدد ازجمله احتمال اقامت در کشورمان بهره کشی از کودکان برای تامین هزینه های زندگی انگیزه های دیگری است که قابل بررسی است.
سوءاستفاده از کودکان توسط اتباع بیگانه به دلایل متعددی صورت می گیرد. برای نمونه جمع آوری متکدیان بزرگسال در تهران توسط گشت های شهرداری نگرانی هایی را در متکدیان اتباع بیگانه (افغانی، پاکستانی، بنگلادشی و...) ایجاد کرده است لذا استفاده از کودکان در امر تکدی گری ساده ترین راه حل برای رسیدن به هدف بود.
علاوه بر مسائل فوق مشکل بزرگ در چرخه جمع آوری و ترخیص کودکان اتباع است. از آنجایی که مراکز اداره کل امور آسیب های اجتماعی بخشی برای کودکان ندارد و کودکان جمع آوری شده در بخش زنان نگهداری می شدند لذا پیش بینی شده بود که فرآیند پذیرش پسران در ستاد ساماندهی کودکان اتباع خیابانی (یاسر) و دختران در اورژانس اجتماعی نواب صورت گیرد. متاسفانه به دلایل متعدد فعلاً پذیرش کودکان اتباع در این مراکز صورت نمی گیرد و تعداد کودکان متکدی اتباع بیگانه اخیراً در سطح شهر تهران افزایش پیدا کرده است.
اداره اتباع هم اردوگاهی برای کودکان ندارد لذا چنین وضعی فرآیند جمع آوری و ساماندهی را با مشکل مواجه کرده است. گذشته از آن در صورت پذیرش کودکان اتباع در مراکز سازمان بهزیستی بعد از شناسایی خانواده نهایتاً کودک تحویل والدین یا بستگان شده و فقط به صورت صوری یک تعهدنامه دریافت می شود یا نهایتاً از والدین خواسته می شود که در صورت امکان به دلیل حضور غیرقانونی کشور را ترک کنند، با ادامه این چرخه معیوب مشکلات عدیده یی در ساختار نظام شهری ایجاد می شود.
حضور کودکان اتباع در خیابان موجب شده است که کودکان خیابانی ایرانی هم خود را افغانی معرفی کنند تا جمع آوری نشوند و در نتیجه بهره کشی از کودکان به دلیل ناکارآمدی سیاست های دولت به راحتی توسط خانواده ها صورت گیرد. کودکان اتباع بیگانه به صورت های مختلف به تکدی گری می پردازند. ادامه این وضع می تواند به افزایش انگیزه خانواده های اتباع برای فرستادن کودکان به خیابان ها و کسب درآمد از طریق تکدی گری منجر شود.
مهاجران در گذر بیش از دو دهه حضور در کشورمان میان خود رابطه یی ایجاد کرده اند و به واسطه خویشاوندی، دوستی یا دیگر وجوه مشترک موجب گسترش مهاجرت شدند از سویی ارسال پول به خانواده ها سبب افزایش مهاجرت شد و چنین شرایطی به افزایش آسیب های اجتماعی در کشورمان کمک کرد.
حضور کودکان در خیابان به پذیرش عمومی مردم و ناتوانی آنها در درک استثمار کودکان توسط والدین یا بستگان شان منتهی می شود از سویی ادامه این روند موجب حضور بیشتر کودکان ایرانی در خیابان ها خواهد شد. متاسفانه سیاست دولت در بازگشت داوطلبانه اتباع بیگانه سال ها است که شکست خورده است ولی مسوولین هنوز هم به دلایل ناتوان از اتخاذ سیاستی مشخص وجدی مبتنی بر ملاحظات ملی اند.
برای افرادی که نان را به نرخ روز می خورند یا در درک مسائل علمی ناتوانند یا از درک این پدیده که به تاخیر انداختن اخراج اتباع بیگانه (افغانی - پاکستانی و...) که منجر به گسترش آسیب های اجتماعی، افزایش جمعیت، بیکاری، جرم و جنایت، آدم ربایی، تجاوز جنسی، سرقت و مشکلات متعددی در کشورمان شده اند و حضورشان هیچ توجیه ملی، انسانی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ندارد، دشوار است.ملت ما نیازمند دولتمردانی است که هویت ملی را فدای نگرش های غیرعلمی نکند. مطمئناً شرایط پیش آمده برای هر ایرانی آزاداندیش و فهیمی قابل درک است و تداوم این وضع بسیار تاسف بار و بحران زا است.

بهروز معبودیان
روانشناس بالینی (MA)

منبع : روزنامه اعتماد