بازار داغ کشتی‏های دست دوم؛ نگرانی کشتی‏سازان

تمایل كشورها به خرید كشتی‏های جنگی ارزان قیمت طی سال‏های اخیر قابل توجه بوده است به طوری كه می‏توان این كشتی‏های دست دوم را جایگزینی به صرفه برای كشتی‏های جدید دانست. پس از پایان جنگ، بیشتر كشورها به فروش ناوگان مازاد خود اقدام كردند به طوری كه متخصصین پیش‏بینی می‏كنند این كشتی‏ها بازار جهانی را زیر و رو خواهد كرد.
این مسئله زمانی پررنگ‏تر شد كه شیلی تصمیم به لغو برنامه خرید كشتی‏های جدید خود به ارزش ۹۰۰ میلیون دلار گرفته و به خرید كشتی‏های دست دوم از نیروی دریایی هلند دست زد. با این اقدام هشدار روشنی به سازندگی كشتی درخصوص ورود یك رقیب سرسخت به بازارها داده شد، ضمن این كه با خرید این كشتی‏ها، دولت شیلی توانست صدها میلیون دلار در بودجه خود صرفه‏جویی كند.
آنچه توانست بازار خرید و فروش این كشتی‏های كار كرده را داغ كند، شرایط مناسب و قیمت قابل توجه آنها در مقایسه بإ؛ كشتی‏های نو بود. جریان پایدار ورود این كشتی‏ها به بازار جهانی از سال ۱۹۹۱ آغاز شد و چشم‏انداز ۱۰ ساله این بازار را دگرگون كرد، به طوری كه امروز بازار این كشتی‏ها، موج جدیدی از كشتی‏های كار كرده را وارد آبهای بین‏المللی كرده است. به طور مثال، در سال ۱۹۹۶، دولت اوكراین تمامی ناوگان دریایی خود را با خرید این كشتی‏ها از دیگر كشورها تكمیل كرد. دراین سال، بیش از ۱۰۰ كشتی دست دوم در دنیا خرید و فروش شد. این در حالی است كه این رقم در سال ۲۰۰۱ به ۲۰ تا ۴۰ كشتی رسید و پیش‏بینی می‏شود كه كمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد ناوگان موردنیاز طی دهه آینده از این طریق تامین خواهد شد. دلایل این گرایش به ویژه برای امریكا و سازندگان كشتی در اروپا كه نه تنها باید با بازار این كشتی، بلكه باید از پس رقبای آسیایی خود نیز برآیند، بسیار مهم است. تا پایان سال ۱۹۹۶، بیش از ۱۷۵۰۰ كشتی در حدود ۱۵۱ ناوگان دریایی در آبهای بین‏المللی شناور بودند، اما پیش‏بینی می‏شود این تعداد باورود كشتی‏های دست دوم بیشتر به بازارها كاهش یابد. این در حالی است كه كشتی‏های جنگی مدرن و جدید، علاوه بر پیچیدگی بیشتر، به مراتب گران‏تر از كشتی‏های كاركرده‏ای هستند كه به تدریج جایگزین آنها می‏شوند، از این رو جایگزینی كشتی‏های جدید برای كشتی‏های موجود آن هم به صورت تك به تك غیرممكن است.
طی ۲۰ سال آینده، حدود ۷۰ ناوگان دریایی به صورت فعال در خصوص سرمایه‏گذاری مجدد پروژه‏های ناوگانی خود برنامه‏ریزی كرده‏اند. این امر، بیانگر ایجاد بازار بزرگی برای حدود ۱۴۰ كشتی جدید با ظرفیت بیش از ۱۰۰ تن است كه ارزشی معادل ۳۰ بیلیون دلار در سال خواهند داشت.
این بازار جذاب، بازیگران ساخت كشتی را برای تولید رقابتی به تكاپو انداخته است به طوری كه تامین‏كنندگان آمریكایی و اروپایی رقابت تنگاتنگی را آغاز كرده‏اند. با این حال پیش‏بینی می‏شود كره جنوبی، سنگاپور، هند، چین و تركیه مدعیان اصلی بازار جهانی این صنعت خواهند بود.
در این میان، صنعت كشتی‏سازی كره جنوبی پیشگام بوده به طوری كه این كشور فروش یا واگذاری كشتی‏های كوچك خود به ناوگان دریایی دیگر كشورهای آسیایی را آغاز كرده است. همچنین بر اساس خبرها، این كشور طی دهه جاری، اولین زیردریایی خود را به اندونزی انتقال خواهد داد.
دیگر كشور فعال در آسیا سنگاپور است كه تولید كشتی‏های با كیفیت بالای خود را آغاز كرده است. از آنجا كه این كشور آسیایی ناوگان كوچكی دارد فروش این كشتی‏ها پیش از از رده خارج شدن آنها منطقی‏تر به نظر می‏رسد آن هم در شرایطی كه قراردادهای جدیدی برای كشتی‏های ساخت متخصصان این كشور در حال انعقاد است.
این صنعت در هند »تولدی دوباره« را تجربه می‏كند. بعد از سال‏های غفلت از صنعت كشتی‏سازی در این كشور، دولت هند درصدد احیای آن است. اگرچه كسب اعتبار برای كشتی‏های ساخت هند زمان خواهد برد، دولت این كشور باید هر چه سریعتر به تخصیص بودجه‏ای برای پاسخگویی به این صنعت اقدام كند.
شاید با سرمایه‏گذاری مجدد در صنایع دریایی، این كشور بتواند سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد. چین نیز، به سادگی با افزایش ناوگان و در نتیجه افزایش نیاز خود توانسته توجه‏ها را به خود معطوف سازد. این در حالی است كه این كشور با دارا بودن هزینه‏های نیروی انسانی كمتر تنها با به‏كارگیری تجهیزات اصلی و تامین آن از كشورهای غربی و یا تولید محصولات تحت لیسانس توجه‏های بیشتری را به خود جلب خواهد كرد. در این بین، تركیه در آرزوی توسعه ناوگانی قابل رقابت با كشورهای مدیترانه را در سر می‏پروراند. دو مدعی مهم دیگر در بازار كشتی ژاپن و تایوان هستند.
به دلایل متعددی، پیش‏بینی می‏شود طی دهه آینده، محدودیت‏های فعلی درخصوص مشاركت صنایع دفاع ژاپن در بازارهای جهانی كاهش یافته و اجازه صادرات به آنان داده شود. این در حالی است كه احتمال می‏رود به طور همزمان، صنایع دفاع این كشور اجازه فروش كشتی‏های دست دوم جنگی را نیز به دست آورد. چنانچه این اتفاق بیفتد، بازار كشتی‏های كاركرده از آمریكاو اروپا به آسیا واگذار خواهد شد.

افسانه حسین‏زاده

منبع : مجله گسترش صنعت