آوازهایی برای گنجشکها

چندی پیش هیأت داوران پنجاه و هشتمین فستیوال برلین، رضا ناجی بازیگر فیلم «آواز گنجشکها» را به عنوان برترین بازیگر مرد در سال ۲۰۰۸ میلادی معرفی کرد.رضا ناجی در حالی درکاخ برلینای شهر برلین «خرس نقره ای» را دریافت کرد که سوپر استارهای سینمای جهان در کنار او حضور داشتند. سالی هاکینز به خاطر بازی در نقش یک معلم سی و چند ساله در فیلم «بی غم» به عنوان بهترین بازیگر زن و فیلم «یگان ویژه» به کارگردانی خوزه پادلیا ساخت کشور برزیل به عنوان بهترین فیلم در این جشنواره انتخاب شدند.
● کودکی که عاشق تئاتر بود
رضا ناجی پنجم دی ماه سال ۱۳۲۱ در خیابان طالقانی تبریز دیده به جهان گشود. از کودکی به تئاتر علاقه داشت و در تئاترهای خیابانی مختلفی نقش بازی کرده بود.شغل اصلی اش مکانیکی و دارای گواهینامه پایه یک رانندگی و گواهینامه درجه یک مهارت فنی خودرو است. او تا قبل از اینکه استعدادش را در هنر بازیگری آزمایش کند، در آموزشگاه های رانندگی متعددی در تهران مشغول فعالیت و تدریس اصول فنی خودرو بوده است.
در همین سالها، دست تقدیر مسیر زندگی ناجی را تغییر داد به نحوی که با پیشنهاد یکی از آشنایان به استخدام نیروی هوایی درآمد. در طول این سالها، وی همواره به بازیگری فکر می کرد و امیدوار بود که روزی بازیگر توانمندی شود، تا اینکه برای نخستین بار در سال ۱۳۶۶، با ایفای نقش اول نمایشنامه ای به کارگردانی «جواد درخشان» با حمایت نیروی هوایی در جشنواره کارگری اصفهان هفت جایزه کسب کرد.
در بازگشت از اصفهان به زادگاهش تبریز، تصادف سهمگینی موجب شد تا به گفته خود، به تعداد جوایزی که گرفته بود در ستون فقراتش شکستگی ایجاد شود. با این وجود وی در راه بازیگری به فعالیتهایش ادامه داد.
«بچه های آسمان»، «تولد یک پروانه»، «باران»، «پرنده باز کوچک»، «سوداگر»، «او»، «بید مجنون»، «باغهای کندلوس»، «برای آمدنت دعا می کنم»، «یک قدم تا خدا»، «باد در علفزار می پیچد» و در نهایت «آواز گنجشکها» فیلمهایی است که رضا ناجی در آنها به ایفای نقش پرداخته است.
این هنرمند توانمند کشورمان برای انجام این گفتگو میهمان دفتر روزنامه قدس در تبریز بود و آنچه در ادامه می خوانید حاصل این گفتگوی صمیمی است.
● موفقیت من، خواست خدا بود
رضا ناجی در پاسخ به این سؤال که آیا انتظار داشتید در این جشنواره بین المللی با کنار زدن سوپراستارهای سینمای ایران و جهان به عنوان پرافتخار بهترین بازیگر سال انتخاب شوید، گفت: خدا خواست تا از میان آن همه هنرمند جهانی، توانستیم این جایزه را بگیریم. درطول فیلمبرداری صحنه ها، وقتی که از آقای مجیدی می پرسیدم کار من درست بود، آقای مجیدی می گفتند: «ناجی نتیجه اش را می بینی...». فقط می توانم بگویم، برنده شدن من در برلین خواست خدا بود.
● عاشق فیلمهای مجیدی ام
مجید مجیدی در گفتگویی که با تلویزیون آلمان داشت ناجی را به یک معدن گنج تشبیه کرد که هر چه بیشتر در این معدن کنکاش می کند به الماسهای ارزشمندتری می رسد.
▪ نظر ناجی در خصوص این گفته مجیدی جالب است.
او می گوید: زمانی که آقای مجیدی این جمله را گفت، من گریه کردم. من عاشق فیلمهای مجیدی ام، من یک بازیگر گمنام بومی بودم، مجیدی من را پیدا کرد و این مجیدی بود که به من پر و بال داد.
برنده خرس نقره ای جشنواره برلین در خصوص فیلم آواز گنجشکها گفت: قبل از فیلمبرداری آواز گنجشکها ، آقای مجیدی کل ایران را ۹ ماه گشت و نزدیک سه هزار نفر را تست زد. یکی از بچه های اکیپ می گفت دنبال بازیگری می گشتیم که بازی رضا ناجی را داشته باشد، اما چهره اش فرق کند. خلاصه یک روز آقای مجیدی گفت ناجی بیا! گفتم باشد. رفتیم لوکیشن شترمرغ ها...
▪ از ناجی می پرسم آیا بازی در فیلمی که باید در آن گرمای تهران و کار در کنار شترمرغها را تحمل می کردید با این سن و سال سخت نبود؟
ـ وی پاسخ می دهد: اگر سختی نباشد که به دست آوردن این جایزه مزه ندارد!من دوست دارم کار سخت باشد تا بتوانم بازی خودم را بهتر از آب در بیاورم و همیشه، در هر فیلمی، هر کاری را که به من می گفتند سخت است، من می گفتم سخت نیست! چه در این فیلم و چه در فیلمهای دیگر مثل «باران»، «تولد یک پروانه» و... وقتی مردم باور کنند که کار من خوب از آب درآمده، معلوم می شود که سرجای درستش بازی کرده ام و برای همین دوست دارم نقشم سخت باشد.
● وقتی شترمرغ فرار می کند
از ناجی در خصوص نقش او در آواز گنجشکها سؤال می کنم که می گوید: کریم، کارگر مزرعه پرورش شترمرغ است. سه تا بچه دارد. دو تا دختر و یک پسر. عاشق زندگی و زن و بچه اش است. یکی از این شترمرغ ها از دستش فرار می کند. هر چه می گردد پیدایش نمی کند. از کار اخراجش می کنند. سمعک بچه اش هم در آب انبار افتاده و خراب شده است. هر جا می رود می گویند باید یک سمعک دیگر بخرد. از این جای داستان گذارش به تهران می افتد و ...
وی ادامه می دهد: من این «کریم» را همه جا می بینم، دور و برم هزار تا کریم است. اما این که کریمی باشد که پرورش شترمرغ هم داشته باشد توی عمرم از نزدیک ندیده بودم.
ناجی با ایفای نقش «کریم» توانست در رقابت با «دی لوئیس» برنده جایزه بهترین بازیگر اسکار، نظر هیأت داوران جشنواره برلین را به خود جلب کند.
از وی در خصوص ایفای نقشش در آواز گنجشک ها می پرسم و او می گوید: من وقتی فیلمنامه را می خوانم دیگر رضا ناجی نیستم. کاراکتر را مال خودم می کنم، با آن زندگی می کنم و سعی می کنم در آن قالب فرو بروم. وقتی صحبت «آواز گنجشک ها» شد ابتدا با خودم فکر کردم که او کیست و بعد شخصیت را در قالب درستش درآوردم.
● در فیلمهایم زندگی می کنم
ناجی ادامه می دهد: من در بازیگری کاری می کنم که وقتی مخاطب فیلم را می بیند، کار من طوری به نظر او می آید که انگار در فیلم زندگی می کنم. مرتب فکر می کنم که الان در این سکانس، این شخصیت باید چه کار کند. دائم هم می پرسیدم که آیا کار مورد قبول است؟
این هنرمند افزود: من با این سن و سال کلی کار تئاتر کرده ام و از استادهای مختلف درس گرفتم. همین جوری وقتی از جلوی آینه رد می شوم، بازی می کنم و میمیک درمی آورم.
وی با اشاره به اینکه زندگی خودش یک بازی است و ما انسان ها بازیگران آن هستیم، گفت: همین الان که جلوی شما نشسته ام دارم بازی می کنم، شما هم دارید بازی می کنید، و در واقع زندگی می کنید.
● شهرستانها مملو از استعدادند
ناجی در حالی توانست جایزه خرس نقره ای را به کشورمان بیاورد که به گفته خودش در طول فعالیت ۴۰ ساله هنری اش، چون شهرستانی بود دست اندرکاران سینمای کشور به او نابازیگر می گفتند.
وی در این خصوص گفت: هنرمندان بزرگ کشور که من همواره شاگردی آنان را می کنم همچون استاد مشایخی، استاد علی نصیریان و پرویز پورحسینی همواره از من حمایت کرده اند ولی متأسفانه برخی از فعالان این عرصه که اغلب هم در رده های پایین هنر قرار دارند ما شهرستانی ها را قبول ندارند.
ناجی افزود: جوانان مستعدی در شهرستانهای کشور وجود دارند که در صورت حمایت، هر یک از آنان توانایی کسب افتخار برای کشور را دارند.وی با اشاره به فعالیتهای سینمایی در زادگاهش تبریز گفت: انجمن سینمای جوان و انجمن فیلم استان، هم اکنون فعالیت می کنند که به دلیل عدم حمایت مسؤولان توانایی خلق آثار قابل توجهی را ندارند.
● اروپایی ها از دیدن فیلمهای خشن خسته شده اند
ناجی با اشاره به فیلمهای اکران شده در جشنواره برلین گفت: اکثر فیلمهایی که در این جشنواره بر روی پرده رفتند، با وجود صرف هزینه های هنگفت، در عمل چیزی برای گفتن نداشتند. وی تأکید کرد: مردم اروپا دیگر از فیلمهای اکشن، خشن و غیراخلاقی خسته شده اند و به دنبال فیلمهای پاک با پیام اجتماعی و خانوادگی هستند.
▪ از وی در خصوص آواز هایی که در فیلم «آواز گنجشک ها» می خواند، سوال کردیم.
ـ وی در این باره می گوید: جاهایی که به نظرم خالی می آمد، با مجیدی در میان می گذاشتم و اگر قبول داشت و اجازه می داد آن را پر می کردم. مثلاً ترانه ای که وقتی ماهی ها می ریزند زمین، برای بچه ها می خوانم، پیشنهاد خودم بود.
پرپر اولوب گولعر یمیز، آغلیر سرگوزلعریمیز، یادما هردن توشور، اوگعچن گونلعریمیز، یالان دنیا یالان دنیا، عجب اولدون یامان دنیا یامان دنیا.
ناجی در طول مصاحبه با تواضعی خاص به سوالهای ما پاسخ می دهد. مجید مجیدی کارگردان آواز گنجشکها نیز به این موضوع معترف است و در این باره گفته است: «وجه تمایز ناجی تواضع اوست. جلوه گاه هنرمند وجه معرفت انسانی اش است. آن چه ناجی را به جایگاهی بزرگ رساند، خلوص و باورهای اعتقادی است که دارد.
هیچ وقت در عرصه بازیگری چنین جایزه ای را دریافت نکرده ایم، این جایزه تحقیقاً در تاریخ سینما بی نظیر است. جایزه بزرگی است این خرس نقره ای. ناجی روح خوب و بی نظیری دارد. من تغییری در او ندیدم. هم چنان فضیلت های خوب را دارد و قطعاً غره نشده است. وقتی می گوید تقدیم به سینمای ایران، نشانه موقعیت و فکر اوست».
● جایزه ام را به مردم عزیزم تقدیم می کنم
▪ از ناجی می پرسم کدام یک از نقشهایی که تا کنون ایفا کرده ای را بیشتر دوست داری؟
ـ می گوید: من در نقش روحانی، معمار، راننده، کارگر و... کار کرده ام و همه این نقشها را نیز مانند فرزندانم دوست دارم چون یک پدر نمی تواند بین فرزندانش فرق بگذارد.
آنتونی کوئین در نقش حمزه و پرویز پورحسینی در نقش حضرت زکریا دو بازیگری هستند که ناجی آنان را به عنوان اسطوره هایش معرفی می کند و می گوید: دوست دارم نقش مولانای شاعر را بازی کنم. دوست دارم فردوسی و سعدی و حافظ را بازی کنم. البته نقش شهریار را که بازی کرده ام و در کلیپی که در تبریز ساخته شد، من و نوه ام نقش شهریار را بازی کردیم.
از وی پرسیدم آیا دوست داشتی در سریال شهریار نقش این شاعر شیرین سخن را بازی کنی؟ ناجی در پاسخ می گوید: خیلی تمایل داشتم. برای این سریال آقای کمال تبریزی از من هم دعوت کرده بود ولی چون نقشی که به من محول شده بود را نپسندیدم در این سریال حضور نیافتم.
ناجی در پایان گفت: به مردم کشورم درود و سلام می فرستم و سال نویی مملو از سلامتی و کامیابی برایشان آرزو دارم، این جایزه خرس نقره ای را هم به مردم عزیزم تقدیم کرده ام.

امیر کریم زاد شریفی

منبع : روزنامه قدس