نهادینه سازی ، راهکار اصلی

در مراسم اولین جایزه بزرگ وب که با حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس ستاد مدیریت حمل ونقل و سوخت و دبیر شورای عالی اطلاع رسانی برگزار شد، شهرداری تهران رتبه اول و جایزه بزرگ وب را به خود اختصاص داد. به همین بهانه در گفت و گویی با مهندس قائمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، از فعالیت ها ، برنامه ها وهمچنین مشکلات این سازمان در جهت تحقق شهرالکترونیک در تهران پرس و جو کردیم.
اولین سوال ما درباره شاخص ترین فعالیت هایی است که در دوره مدیریت شما در سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران عملیاتی شده است. پروژه های سازمان برخی به منظور نیازهای درونی شهرداری و برخی برای دسترسی شهروندان و به تعبیر دیگر کاربران برونی هستند، هرچند سرویس های برونی با توجه بر پایه زیر ساختهای پروژه های درونی شکل میگیرند. از جمله مهم ترین پروژه های سازمان گسترش زیرساخت های ارتباطی بین مراکز و ادارات مختلف شهرداری است. در حال حاضر شهروندان به هریک از ادارات شهرداری که مراجعه کنند به سرویس های مختلف شهرداری دسترسی آنلاین دارند. در کشور نمونه­ای را سراغ ندارم که شبکه ای به این گستردگی و در این حد داشته باشد. در مقایسه با کشور­های همسایه هم نمونه­ای را در حد و اندازه شهرداری تهران سراغ ندارم. شاید در برخی شهرهای مالزی یا کره جنوبی زیرساخت هایی به این صورت و به این گستردگی وجود داشته باشد ولی در حد و حدود منطقه­ای، وضعیت زیرساخت ما بسیار مطلوب است. پروژه شاخص دیگر اصلاح ساختار معماری سرویس های شهری از معماری توزیع شده جزیره ای به یک معماری مرکزی است. ما از معماری توزیع شده­ جزیره ای به شدت گریزان هستیم و اگر هم نمونه­هایی وجود دارد، ان­شا­الله به زودی تغییر می کند و به سمت معماری سنترال پیش خواهد رفت. نام این معماری سنترال است، ولی نتیجه­اشLocation Transparency است. یعنی باز نتیجه­اش در خارج از مجموعه شهرداری دیده می شود. توسعه سرویس های شهرداری پروژه شاخص بعدی است. یکی از این سرویس ها که سرویس بسیار مهمی است، سرویس کنترل پروژه­های شهرداری تهران است. شهرداری یک نهاد بسیار بزرگ است و بیش از ۱۰۰ سازمان، معاونت، منطقه و اداره و از این قبیل دارد که هر یک به خودی خود یک دستگاه بزرگ به حساب می­آیند. اعتبارات شهرداری که شورای شهر سالانه مصوب می­کند رقم قابل توجهی است، بنابراین باید منابع مالی شهرداری و نحوه تخصیص آن به پروژه های مختلف مدیریت ­شود. کار پایلوت و تست و آموزش و فرهنگ­سازی درون سازمانی این سیستم یکپارچه، سال ۸۵ انجام و سال ۸۶ کاملاً عملیاتی شد. تمام پروژه­های عمرانی شهرداری در سیستم کنترل پروژهی شهرداری ثبت شده است. نتیجه این پروژه درون سازمانی بحث شفاف­سازی است. اگر استحضار داشته باشید شهرداری از سال گذشته اقدام به انتشار صورت­های مالی خودش در سطح مردم و اینترنت کرده است. این امر تاکنون سابقه نداشته و در واقع این ابتکار نتیجه استفاده از آن سرویس کنترل پروژه است. کار دیگری هم باز در ۲ سال اخیر انجام شده مساله الکترونیکی شدن سیستم­های شهرداری است، که خوشبختانه همه پروژه­های IT از حمایت مدیریت ارشد برخوردار بوده است وگرنه ممکن است در بخش­های مختلف آسیب ببیند و نتوانیم استفاده از آن را نهادینه کنیم. امیدواریم به زودی در همه بخش های شهرداری از سیستم paperless استفاده کنیم و با ثبت همه مکاتبات و درخواستها امکان پیگیری مکاتبات شهروندان از طریق اینترنت هم امکان پذیر شود.
▪ پورتال شهرداری در جشنواره وبگاه های دولتی به عنوان وبگاه برتر شناخته شد. در مورد این پروژه هم توضیح می دهید؟
ـ حوزه های مختلف شهرداری هرکدام در حوزه مجازی به صورت مستقل و پراکنده حضور داشتند. بعد از ابلاغیه شهردار محترم، این پورتال آماده شد تا ضمن این که هر واحد شهرداری هویت مستقل خودش را داشته باشد، همگی با یک روند و سیستم مشخص به مراجعین ارائه سرویس کنند و همه مراجعین با یک مجموعه یک دست مواجه شوند. این کار پروژه سنگینی بود و کارشناسان مرکز تقریباً ۲ سال مشغول این پروژه بودند که البته بهینه سازی آن هم در حوزه اطلاع­رسانی و هم در حوزه خدمات­رسانی استمرار دارد.
▪ برای همه گیر شدن استفاده از خدمات الکترونیک شهرداری تا کنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ـ بحث خصوصی­سازی خدمات در سطح شهر که تحت عنوان دفاتر خدمات­رسانی شهر مطرح است، راهکار اصلی ما برای همگانی کردن استفاده از این خدمات است که به خودی خود باعث کم شدن تعداد مراجعات به ادارات شهرداری می شود. شهرداری تهران سال گذشته با ارائه لایحه­ای به شورای شهر پیشنهاد کرد که این دفاتر ایجاد شود. شورای شهر هم از این موضوع استقبال کرد و به شهرداری اجازه داد که در سطح شهر، متناسب با نیاز شهر، دفاتر خدمات الکترونیک را تاسیس کند. این دفاتر به صورت صد در صد خصوصی خدماتی را که مردم برای دسترسی به آنها ناچارند به محیط­های اداری مراجعه کنند، به شهروندان ارائه می دهند. تشریفات اداری، تدوین آیین­نامه­ها و از این دست مراحل سال گذشته انجام شد. اردیبهشت ماه امسال با فراخوانی که داشتیم استقبال خوبی شد و گروه زیادی ثبت نام کردند که این فرایند را نیز کاملاً اینترنتی انجام دادیم. بعد هم از آنهایی که حدنصاب لازم را کسب کرده بودند دعوت کردیم تا پس از گذراندن یک دوره­ آموزشی ۱۰ روزه و شرکت در آزمون، واجدین شرایط از میان آنها انتخاب شوند. با این کار عملاً دسترسی مردم به شهرداری را افزایش دادیم که طبیعتاً کاهش سفرهای درون شهری و دیگر اثرات شهر الکترونیک را در پی خواهد داشت .
▪ آیا در حال حاضر نقشه راهبردی کاملی برای پروژه های آی تی شهرداری وجود دارد یا این که پروژه ها به صورت درخواستی و موردی انجام می گیرد؟
ـ به طور مطلق نمی­توانیم بگوییم که plan وجود ندارد. در دوره­ مدیریت گذشته در سازمان روی یک طرحی به عنوان ICT MASTER PLAN شهرداری تهران کار شد و مستنداتی هم آماده شد که شناخت خوبی از وضع موجود می­دهد. یک کار دیگر هم که روی هشت کلان­شهر کشور (تبریز، تهران، اصفهان، شیراز، کرج، مشهد، قم و اهواز) به صورت مشترک انجام شده، نشست­های ادواری است. این هم تقریباً یک پروژه ۴-۳ ساله بوده که از سال ۸۳ شروع شده و سال گذشته نتایج آن آماده شده است و یک نسخه customize شده آن مخصوص تهران است. شورای شهر تهران هم از سال ۸۴ تصمیم به انجام چنین کاری را برای شهر تهران گرفته است که تشریفاتش را انجام داده اند و پیمانکار آن اواخر سال گذشته نسخه نهایی را به شورای شهر ارائه کرده است و در حال حاضر جلساتش در حال برگزاری است. بنابراین پاسخ سوال شما مثبت است، بله یک مستر پلن وجود دارد، اما هنوز اکشن پلنی وجود ندارد؛ به همین دلیل ما با انجام کارهای زیربنایی که لازم است انجام شود و همچنین تعدادی پروژه لازم شهری در مسیر آن مستر پلن نهایی حرکت می کنیم.
▪ در زمینه سرویس های جدید موبایل، از این قبیل امکانات ارزش افزوده مخابراتی که امکان ارائه آن وجود دارد، آیا فعالیت مشترکی شده یا پروژه های مشترکی با شرکت های خصوصی حوزه ICT در حال انجام است؟
ـ چندی پیش سازمان نظام صنفی رایانه ای و شهرداری تهران جلسه مشترکی برگزار کردند تا امکان همکاری دوجانبه بررسی شود که جلسه خوبی بود، برخی شرکت های PAP هم ابراز علاقه مندی کردند که از زیرساخت های شهرداری برای ارائه خدماتشان استفاده کنند، که آن هم اگر مسائل اداری و قانونی برطرف شود قابل انجام است.
▪ در زمینه فرهنگ سازی حوزه آی تی، سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران تا کنون چه کارهایی انجام داده است؟
ـ ما با فرهنگسرای IT ارتباط خیلی نزدیکی داریم و با هم در زمینه بسترسازی شهر الکترونیک همکاری می کنیم. برای سال جاری تصمیمی گرفتیم که الان در حال اجراست و آن هم تاسیس خانه­های IT محله است. پیش­بینی ما این است که ۵۰ مرکز در سطح شهر تاسیس شوند که تحت عنوان خانه­های IT محله به آموزش مبانی شهروند الکترونیک بپردازند. در این پروژه هم بخش خصوصی فعال خواهد بود و شهرداری مکان و امکانات لازم را در اختیار آنان می گذارد و مدیریت و اداره­ آن محیط با بخش خصوصی خواهد بود. به زودی نیز امیدواریم بتوانیم جشنواره بازی های کامپیوتری و انیمیشن را در سطح شهر تهران برگزار کنیم.
▪ در ابتدای مصاحبه از شاخص ترین فعالیت های سازمان پرسیدم ، حالا مهم ترین مشکلات شما در این مدت چه بوده است؟
ـ حضور فناوری اطلاعات در هر مجموعه ، تحولاتی به همراه دارد که اولین آفتی که گریبان گیرش می شود مساله مقاومت های پیکره آن سازمان است. ما با این مساله مواجه بودیم، هستیم و خواهیم بود. البته طبیعتا مقاومت ها کاهش پیدا می کند و به امید روزی هستیم که دیگر این مساله حل شده باشد. در حوزه برون سازمانی هم ارتباطات بین بخشی مهم ترین مشکل ماست. به عنوان مثال در پروژه GIS آتش نشانی دستیابی به دیتا بیس شماره های تلفن و آدرس های شرکت مخابرات به سختی و در یک پروسه طولانی اتفاق افتاد حال آنکه برای نجات جان آسیب دیدگان حوادث، داشتن این آدرس ها بسیار حیاتی است و آتش نشانی مثال های فراوانی داشته که تنها با داشتن آدرس شخص تلفن کننده که حتی نتوانسته بود جز کلمه کمک حرف دیگری بزند، محل حادثه و مجروح را تشخیص داده و او را نجات داده است. موضوع دیگر که باید به آن اشاره کرد کمبود متخصصان کاربلد و با دانش در حوزه فناوری اطلاعات است که تجربه کار در پروژه های بزرگ و غیر دانشگاهی را داشته باشند. تعداد کسانی که فرق پروژه های pilot ، enterprise و دانشگاهی را بدانند و توانteamwork هم داشته باشند به نسبت نیاز ما کم است. ما ممکن است با ماکارونی بر اساس استانداردهای رشته عمران و سازه، پلهای خیلی قشنگی بسازیم، ولی چندتا پل ساز واقعی داریم؟پروژه های واقعی وقتی در محیط اجرا می آیند، نکاتی دارند که فقط کسی که تجربه و توان عملی دارد، می تواند انجام دهد. یعنی ما در حوزه دانش خیلی قوی هستیم، ولی در میدان برای عملیاتی کردن پروژه ها ضعف داریم.
▪ برای برطرف کردن این معضل حداقل برای مجموعه خودتان چه کار کرده اید؟
ـ ما تابستان ها حدود ۲۵% ظرفیت نیروی انسانی موجودمان کارآموز داریم و تعدادی از این ها را هم جذب می کنیم. بسیاری از کارشناسان ما تجربه های عملی خود را در این مجموعه به دست آورده اند.
▪ چقدر امید دارید که با تغییر مدیریت ها در آینده روند فعلی و نگاه آی تی محور شهرداری ادامه یابد؟
ـ فکر می کنم که اگر هر پروژه ای را که اجرا می کنیم، نهادینه کنیم ، آن پروژه دیگر مستقل از تمام بحث های مدیریتی ادامه خواهد یافت. باز هم مصداق خیلی باارزش این مساله همین سامانه ۱۳۷ است. اگر شهردار عوض شود، شورای شهر عوض شود، ما عوض شویم که همه این ها به دلیل پایان یافتن طول عمر مدیریتی اتفاق خواهد افتاد، چون مردم مطالبه خواهند کرد، دیگر مدیریت جدید به خودش اجازه نخواهد داد این سرویس ها را حذف کند، مگر این که سرویس قبلی را بهبودی ببخشد و نسخه ارتقا یافته و سرویس جدیدتر و بهتری را عرضه کند. مطالبات مرد می و بالا بردن سطح توقع مردم از مسوولان بر اساس واقعیات می تواند پروژه های مثبت اجرایی را نهادینه کند، یعنی بخشی از نهادینه شدن بر می گردد به بدنه درونی سازمان، بخشی دیگر هم به مطالبه متعارف از سوی مشتریان دستگاه. اگر به مسائل این گونه نگاه شود، دچار آفت دوباره کاری ها و مسکوت ماندن پروژه ها نخواهیم شد. اما نه، اگر یک سرویس باشد که به سلیقه من به عنوان مدیر فعلی ایجاد شود، طبیعتا مدیر آینده فردا یک سلیقه دیگر خواهد داشت. اما مسائلی که نهادینه شود مثل انتشار صورت های مالی، از آنجا که برای مخاطبین یعنی مردم به یک رویه مطلوب و خواستنی تبدیل شده، بعید می دانم که مدیران بعدی بتوانند از انجام آن شانه خالی کنند.
▪ آقای مهندس امیدواریم در ادامه فعالیتتان باز هم موفق باشید ، از وقتی که به ما دادید هم سپاسگزاریم.
ـ من هم از همت شما و نشریه تحلیلگران برای توسعه فرهنگ IT سپاسگزاری میکنم.

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات