من بدون مردم، مُرده ام

خسرو شکیبایی می گفت: «مردم بدون من، همیشه مردم اند؛ من اما بدون مردم، مُرده ام.»این بازیگر سینما و تئاتر ایران در گفتگویی سالها قبل درباره تماشاگران فیلمهایش این جملات را مطرح کرده و گفته بود: «ما ماحصل نیروی ذهنی و خاطرات عزیز مردم هستیم. هنر بدون مردم مثل درخت بدون ریشه است بازیگر بدون تماشاگر یعنی هیچ.»
▪ از روزهای آغاز به کار برای تئاتر و سینما و کم کاری این روزها
مگر حالا کم کارم؟ اگر شما در پی پاسخی کتابی و قراردادی باشید خب البته اولین بار در تاریخ فلان و در کجا برروی صحنه یا جلوی دوربین سینما رفتم. اما راستش را بخواهید بازیگری گوشه ای همیشگی از زندگی من است، نوعی نوستالژی با غم غربتی آسمانی به طور حتم اگر دوران خاطرات گریز پای کودکی نبود، هرگز هیچ خاطره ای باقی نمی ماند و انسان بدون خاطره نمی تواند عشق و سپس عرفان را دریابد. هنر بازیگری، هنر زیبا زندگی کردن است تا آنجا که انگار در زندگی روزمره بازی می کنم و در فیلمها و نمایشهای خود زندگی.
▪ چگونگی فعالیت پس از انقلاب
هر انقلابی یک شروع و یک آغاز است، انگار انقلاب آمده بود تا پلی میان گذشته و آینده بزند در این میان تمام هستی و بودن و شدن ما متعلق به آینده شد حالا هم همان آینده زودرس است و من از این زود رسیدن خوشحالم، به هر حال بعد از انقلاب رنگین کمانی عمیق در زندگی بازیگریم رخ داد و در این منحنی اسامی زیادی از کارهایم برجسته شد.
▪ آدمهایی که در زندگی هنری سهم داشتند
من مخلص اولین آموزگاری هستم که مرا خواندن و نوشتن آموخت. ناگفته پیداست که سرنوشت هر آدمی از همان اولین حرف از حروف الفبا برمی گردد، من هرگز مغرور و مسرور به قدرت فردی خود نبوده و نیستم. من خلاصه و چکیده انرژی حس و هوای خالصانه و صادقانه اطرافیان و دوستان خود هستم حرفهای من، هوای مهربانی و عطر درست آنها را دارد و همیشه من معنای ناله لحظه های آنها هستم همین همیشه به یاد آموزگاران عمر طی شده و معلمهای باقی عمرم هستم.
▪ درباره اولین کار با داریوش مهرجویی
بارها و بارها از او گفته و می گویم که هر بار به پرده های بکر از اعماق وجود او می رسم دوست من! برروی زمین به این بزرگی چیزی نیست مگر مملویی از انسان و در انسان چیزی بزرگ نیست. من جزیره کوچکی بودم. مهرجویی از کرانه ای مرا دید که چشم هر کاشفی به آن سو بینا نبود شاید هم که لؤلؤیی نداشت و ما پنداشتیم که نور علی نور بود به هر حال اگر مهرجویی نبود با آن سوی این روزگار روز مرگی، همچنان گم و ناپیدا مانده بودم.
▪ درباره «سارا»
بحث در مورد نکات فنی و حرفه ای و هنری فیلم «سارا» از ما ساخته نیست، از آن همه فن حریفان بازار نقد و بحث و گفتگوهای فنی و حرفه ای باید پرسید. اما در مورد بازیگری من در فیلم «سارا» باید عرض کنم که اصل برای من بازیگریست. اصل پیداکردن درونی ترین لایه های انسان در این مرداب انسانی حالا چرا به نظر شما گشتاسب نقشی منفی داشته یک سؤال مطرح می شود. « جدا از تلقی من از بازیگری و نقش» گشتاسب در پی نفی و انفعال چه اندیشه و کاری بوده است؟ منکر چه بود؟ در پی چه؟ محصولی از دسترنج دروغ و بدی بود که بزعم شما منفی شد یا هست اگر خوب به او کارها و حرفهایش نگاهی دیگر بیندازیم، می بینم که او هم آدم است آدمی که تقدیر او را تنها گذاشته است او نماد یک انسان درگیر با خود و پیرامون خودش است. ما بارها شاهد لبریختگی انسان وآشفتگی درونی او هستیم در ضمن از کجا معلوم که ما «خسرو شکیبایی» هم چون به خلوت می رود، آن روی سکه خودش را آشکار نکند مگر «خسرو شکیبایی» همیشه خوب است و همیشه عاشق، صادق و دوست داشتنی است. شاید گشتاسب بی نقاب ترین شکل از خود، خود من باشد درگیر، حساس، شایسته دوست داشتن و اندکی تلخ، تلخ چون لحظات بی امان درد و تنهایی و سرشار از سوءتفاهم.
▪ اولین کار در سینما یا تئاتر
هرگز در میان «تن ها» تنها نبوده ام، حتی در خلوت، خوبی آب و گل آدمی به همین است که میل گرویدن به هم فکر، به دوست، به همسایه و رفیق و عزیز دارد.
▪ «پری» و یک دید تازه در سینما
عارف روشنفکر؟ عارف کجا و روشنفکر کجا؟ اگرچه وقتی که به روشنی برسی فکر عرفان محض می شود اگرچه وقتی گرویده به نور خالص خیره شود، روان همان صافی درون می شود پس معنا در وقت و موسوم و داشتن آن است و لاغیر چه صاحب آن دیده و دل می تواند هم عارف باشد، هم عامی... هم دارا باشد هم ندار... هم تو باشی و هم او... هم داداشی، هم پری... اگرچه نمی توانم من باشم چرا که من رها از دایره تکرارم... من هم اویم... پس من نه منم.
▪ آنچه به آن عاشقی و دوست داری
ماه، ماه نقره ای... فروغ نجیب و انسان پر از اعتماد، سهراب گم شده در درون زمان و فردا و گاه قدم زدن در کوچه ای که به خانه پدری می رسد به مادر آی مادر!
▪ درباره مردم و تماشاگران
مردم بدون من، همیشه مردمند؛ من اما بدون مردم، مرده ام.
▪ هامون
کامل نوشته ام و کاملتر گفته ام . فکر می کنم هیچ نقطه تاریکی با سایه روشنی از شخص و شخصیت هامون برای اهل نظر باقی نگذاشته ام، اما در یک کلام خیلی ساده عرض می کنم که هامون فلسفی ترین کتابی است که هنوز از بوئیدن آن صاحب کلیدهای تازه و تازه تری از گلستان و دریا و نور می شوم...

پی نوشت: این مصاحبه در هفته نامه سینما ویدئو در تیر ماه سال ۷۴ چاپ شده است.

منبع : روزنامه قدس