اهداف بلند مدت آمریکا در عراق

راهبرد اصلی و نهایی آمریکا در خاورمیانه، «طرح خاورمیانه بزرگ» است و این طرح، قطعه ای کلیدی وتعیین کننده از پازل «نظم نوین جهانی» است، که واشنگتن آن را به عنوان استراتژی کلان خود پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی مطرح و پیگیری می نماید.
راهبرد اصلی و نهایی آمریکا در خاورمیانه، «طرح خاورمیانه بزرگ» است و این طرح، قطعه ای کلیدی وتعیین کننده از پازل «نظم نوین جهانی» است، که واشنگتن آن را به عنوان استراتژی کلان خود پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی و به منظور راهبری معادلات بین المللی و تامین منافع خود در سطح جهان، مطرح و پیگیری می نماید. به نظر نومحافظه کاران آمریکایی، خاورمیانه اولا محل تعیین نظام بین المللی آینده خواهد بود و می تواند عامل حفظ برتری آمریکا در این نظام باشد. ثانیا، امنیت اسرائیل به شدت به وضعیت این منطقه وابسته است و برای حفظ ثبات و حیات رژیم صهیونیستی، ایجاد تغییراتی در خاورمیانه الزامی است و ثالثا، برای مدرن سازی اسلام و تحریف این دین از آموزه های اصیل و راستین و تعالی بخش، خاورمیانه با توجه به وضعیت فرهنگی آن و تمرکز کشورها و مراکز اسلامی در این منطقه، اهمیت ویژه ای دارد.
بد نیست اشاره شود که استراتژیست های آمریکایی هدف غایی جنگ با تروریسم را مدرن کردن اسلام (یا به تعبیر حضرت امام(ره)، اسلام آمریکایی) اعلام کرده اند. به هر حال، طرح خاورمیانه بزرگ، این اهداف و اولویت ها را نشانه رفته است:
۱) ترویج و ترغیب الگوی دموکراسی غربی و وابسته به آمریکا در خاورمیانه،
۲) تاسیس جوامع باصطلاح فرهیخته غرب گرا در منطقه و نشر فرهنگ و الگوی زندگی غربی میان ملت های منطقه،
۳) دستیابی به منافع اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی در خاورمیانه و به ویژه، تسلط و سیطره بر منابع غنی و سرشار نفت و گاز منطقه.
علاوه بر اولویت های سه گانه فوق، آمریکا در طرح خاورمیانه بزرگ خود، موارد ذیل را مدنظر دارد؛ کنترل تهدیدات نامتقارن در منطقه (که با توجه به ادبیات آمریکایی ها؛ تروریسم، بنیادگرایی اسلامی، کشورهای یاغی، کنترل تسلیحات کشتار جمعی و... جزء این تهدیدات هستند)، تسلط بر بازار تسلیحاتی منطقه، مهار عوامل اتحاد و همگرایی کشورهای منطقه (به ویژه حول محور اسلام)، کنترل جریان صهیونیسم ستیزی، جلوگیری از ایجاد نفرت و انزجار و مخالفت با سیاست های آمریکا، کنترل تحرکات و اقدامات روسیه و...
بدون تردید، تحقق اهداف آمریکا در چارچوب این طرح، مستلزم حضور فیزیکی، بلندمدت و مطمئن در منطقه است. اگرچه سال هاست آمریکا به دلایل مختلفی در کشورهای هم سو و متحدخود در خاورمیانه اقدام به تاسیس پایگاه های نظامی کرده است و نیروهای نظامی آمریکایی از زمان جنگ ایران و عراق، در خلیج فارس و کشورهای منطقه حضور علنی و پررنگی داشته اند، ولی آنچه در طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا موردنظر است، چیزی فراتر و گسترده تر از این هاست و می توان گفت که آمریکا برای حضوری قدرتمند و نامحدود در خاورمیانه بدنبال گزینه های دیگر ذیل است:
۱)پس از حادثه ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ (۲۰شهریور ۱۳۸۰)، با توجه به این که افغانستان محل اصلی استقرار و سازماندهی نیروهای القاعده (به عنوان اصلی ترین متهم این اقدام تروریستی) تلقی می شد، این فرصت در اختیار آمریکا قرار گرفت که با ادعای واهی مبارزه با تروریسم و براندازی طالبان و شبکه القاعده، به افغانستان حمله و این کشور را اشغال نماید. ولی، افغانستان به دلایلی نمی توانست گزینه اصلی آمریکا برای حضور دائمی در منطقه باشد و اهداف موردنظر آمریکا با اشغال افغانستان، محقق نمی گردید؛ امکانات اقتصادی ضعیف، پتانسیل های تجاری و صنعتی نامطلوب، وضعیت اقلیمی و جغرافیایی خاص افغانستان، وضعیت و ترکیب ناهمگون قومی و نژادی، منابع محدود و کم ارزش نفت و انرژی و... برخی از این دلایل بودند. البته، نباید فراموش کرد که تبحر و ورزیدگی خاص گروه طالبان و شبکه القاعده در جنگ های نامنظم و چریکی و نیز اقدامات تروریستی آنها که منافع آمریکا را در کل دنیا تهدید می نمود، در انتخاب آمریکا بی تاثیر نبوده است. از طرف دیگر، در صورت استقرار نیروهای آمریکایی در افغانستان و انتخاب این کشور به عنوان پایگاه اصلی استقرار آمریکائیان در منطقه، باعث می شد که ایران بین افغانستان و بخش اصلی خاورمیانه که منابع سرشار و ارزشمند نفت و گاز در آنجا تمرکز یافته حائل شود و با توجه به روابط ایران و آمریکا، این شرایط مطلوب کاخ سفید نبود. هر چند با توجه به تمام آنچه گفته شد، منظور این نبوده که آمریکا از افغانستان چشم پوشیده باشد. هنوز هم خاک افغانستان جولانگاه نیروهای آمریکایی است و ظهور و عرض اندام مجدد گروه طالبان در نواحی جنوبی افغانستان و شمال پاکستان، چالش جدیدی است که آمریکا در کشور افغانستان با آن مواجه است.
۲) خلیج فارس می توانست گزینه ای مطلوب برای آمریکا باشد؛ اگرچه سال هاست خلیج همیشه فارس به بهانه های مختلفی مانند حمله نظامی عراق به کویت، جنگ افغانستان، جنگ نفت، حمله به عراق، رزمایش های مشترک با کشورهای منطقه و...، شاهد حضور نظامیان و ناوگان دریایی آمریکاست، اما خلیج فارس هم گزینه نهایی آمریکا نبوده است. چرا که اولا، عمده سواحل دریایی آن متعلق به ایران است، ثانیا، تنگه هرمز به عنوان مهمترین و استراتژیک ترین نقطه خلیج فارس و گلوگاه و گذرگاه اصلی ترانزیت انرژی جهان، همچنان در اختیار و کنترل ایران است، ثالثا، توان دفاعی و قدرت نظامی بالای ایران در خلیج فارس از نگاه آمریکا، نگران کننده است. رابعا، کشورهای متحد آمریکا در حاشیه خلیج فارس به لحاظ وسعت، جمعیت و عوامل داخلی، ظرفیت آن را ندارند که پایگاه اصلی آمریکا در منطقه باشند. البته آمریکا، با توجه به منافع خود، حضورش را در خلیج فارس همچنان حفظ کرده است.
۳) ترکیه از جهت همگرایی نسبی اش با غرب، لائیک بودن سیستم حکومتی، همسایگی با ایران و سوریه، روابط ولو محدود با اسرائیل، وسعت جغرافیایی و وضعیت فرهنگی، یکی از گزینه های پیش روی آمریکا برای استقرار بوده است. اما تمایلات این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا، روی کار آمدن احزاب اسلام گرا، دوری از خلیج فارس و فقدان مرزهای آبی با آن، تعارضات قدیمی با قبرس بر سر مناطق ترک نشین، وابستگی شدید ترکیه به انرژی وارداتی و گرانی حامل های انرژی در این کشور و منابع اندک نفت و گاز، این کشور را از فهرست اولویت های نخست آمریکا برای استقرار دائم نیروهایش در منطقه خارج کرده است. هرچند پایگاه های نظامی آمریکایی در ترکیه همچنان فعال اند.
۴) گزینه دیگر، عراق بود که بنا به دلایلی، بهترین گزینه و انتخاب نهایی آمریکا شد. نزدیکی به اسرائیل ، منابع سرشار نفت وانرژی، دسترسی به آب های آزاد و خلیج فارس، همسایگی با ایران و داشتن مرز طولانی با این کشور، مجاورت با ترکیه و اردن و کویت به عنوان کشورهای هم سو و متحد آمریکا، همسایگی با سوریه، از یک سو و از سوی دیگر، نفرت عمومی مردم عراق از دیکتاتوری «صدام» و رژیم بعث و نارضایتی گسترده داخلی از این رژیم، امکان بهانه جویی بر سر تسلیحات کشتار جمعی عراق، تعصبات و اختلافات قومی، امکان جنجال آفرینی و تفرقه بین شیعه و سنی و موافقت و اجماع بین المللی برای تهاجم به عراق و اشغال آن، سبب شد که نهایتا، عراق تبدیل به گزینه اصلی آمریکا برای حضور در خاورمیانه و راه اندازی ستاد اصلی اجرای طرح خاورمیانه بزرگ شود.
آمریکا می خواهد با استقرار در عراق، ایران را به عنوان کانون اصلی مخالفت با آمریکا و صهیونیسم و نیز ام القرای اسلام ناب و شیعه انقلابی، از نزدیک تحت کنترل و محاصره درآورد. علاوه بر آن، واشنگتن در نظر دارد مقابل نفوذ و سیطره روسیه در منطقه و دسترسی این کشور به آب های آزاد خلیج فارس و دریای عمان بایستد.

نویسنده:محمدجعفرطالب پور

منبع : خبرگزاری فارس