جغرافیای تاریخی استان ، استان فارس

منطقه فارس، یكی از قدیمی‌ترین مراكز تمدن ایران است. فارس در كتیبه‌های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته‌های یونانی به شكل پرسیس آمده و معرب آن فارس است. یونانیان نام ایالت پرسیس را به اشتباه بر تمام ایران اطلاق می‌كردند. تا این اواخر هم اروپائیان این اشتباه را تكرار می‌كردند.
پارسی‌ها مردمانی آریایی‌نژاد بودند كه تاریخ ورودشان به این سرزمین دقیقاً روشن نیست. از كتیبه‌های به جامانده پادشاهان آشوری چنین برمی‌آید كه پارسی‌ها، مانند مادها، مدت‌ها تحت تسلط آشوری‌ها بوده و در اطراف دریاچه ارومیه یا در كرمانشاه كنونی سكونت داشته‌اند. این قوم به احتمال زیاد، در حدود 700 سال قبل از میلاد رهسپار نواحی جنوبی ایران شده و در سرزمین فارس امروزی سكونت گزیده است. بر پایه اسناد و مداركی كه از حفریات شوش به دست آمده و نیز براساس آثاری كه از بابلی‌ها بر جای مانده است، كوروش در عیلام و انزان سلطنت داشته و پس از وی، پسرش چیش‌پیش (740-675 ق.م) پادشاه پاس و انزان بوده است. پس از درگذشت چیش‌پیش، سلسله هخامنشی به دو شعبه تقسیم شد: یك شعبه آن در پارس و شعبه دیگر در عیلام و انزان سلطنت كردند.
در سال 553 ق.م كوروش اول به فرمانروایی سلسله‌ ماد پایان داد و از اتحاد ماد و پارس دولت بزرگ هخامنشی‌ را به وجود آورد : (559-529 ق.م) هخامنشیان تا مرگ داریوش سوم (331 ق.م) در حدود 219 سال بر ایران حكومت كردند و سرانجام به دست اسكندر مقدونی منقرض شدند. پس از مرگ ناگهانی اسكندر در سال 322 ق.م حكومت ایران دچار آشفتگی شد و سلطنت هخامنشیان، در سال 312 ق.م، به دست سلوكوس افتاد. با این همه، پارس تا زمان آنتینو خوش چهارم جزو قلمرو سلوكی بود. هنگامی كه وی در سال 164 ق.م درگذشت، پارس استقلال یافت. شاهان پارس در دورانی كه سلاطین اشكانی صاحب قدرت بودند از آن‌ها اطاعت می‌كردند. با این وجود پارس هرگز ضمیمه متصرفات اشكانیان نشد. از پادشاهان پارس، سكه‌هایی به دست آمده است كه تقریباً اسامی همه پادشاهان محلی را می‌‌توان از روی آن سكه‌ها روشن كرد.
ظاهراً پس از اینكه در سال 28 هـ.ق استخر و فیروزآباد به تصرف اعراب درآمد، تمامی فارس ضمیمه متصرفات اعراب شد و به تدریج مردم فارس نیز مسلمان شدند. اعراب فاتح تقسیم ایالت فارس را به پنج ولایت كه هر یك را یك كوره می‌گفتند، از ساسانیان به ارث بردند و این تقسیم‌بندی، تا حمله مغولان باقی ماند.
پنج كوره‌ فارس عبارت بودند از :
- كوره اردشیر خوره كه مركز آن شیراز بود.
- كوره‌ شاپور خوره كه مركز آن شهر شاپور بود.
- كوره قباد خوره یا ارجان كه مركز آن ارجان بود.
- كوره‌ استخر كه مركز آن پرس‌پولیس بود.
- كوره دارابجرد (داراب‌گرد) كه مركز آن شهری به همین نام بود.
از قرن دهم و یازدهم كه ایران در سایه حكومت سلسله صفوی آرامش و انتظام نسبی یافت و روابط‌اش با كشورهای غربی كه از قرن نهم هجری شروع شده بود،‌ ادامه یافت، بسیاری از سیاحان خارجی از شیراز و فارس دیدن كردند كه گزارش‌های آن‌ها بعضاً بسیار خواندنی و جالب‌توجه است.
اشاره‌ای كوتاه به تاریخ شهرستان‌های استان فارس، سیمای تاریخی این استان را بیش از پیش ترسیم خواهد كرد.