بهداشت روانی کودکان در حوادث غیرمترقبه

طی شدن مراحل طبیعی دوران کودکی برای رشد و تکامل شخصیت هر فرد ضروری است . بنابراین محروم کردن اطفال از نیازهای روانی۰ این دوران ، به اندازه محروم کردن آنان از غذا و پوشاک ، مهم و زیان بار خواهد بود . بدیهی است در جامعه ای که دستخوش یک حادثه غیرمترقبه شده ، کودکان بازمانده که عزیزان خود را از دست داده اند مجبورند در شرایط جدیدی متفاوت از شرایط قبلی زندگی کنند و اگر نیازهای خاص این قربانیان فوراً و بطور جدی برطرف نشود ، قطعاً روند تکاملی رشد آنان بطور صحیح طی نشده و در آینده نزدیک یا آتیه دور منجر به بروز عوارض روحی ، جسمی جدی در آنها خواهد شد .
کمک به کودکان و نوجوانان زلزله زده برای غلبه بر مشکلات روانی ناشی از مواجهه با صحنه های حادثه ، یکی از مهم ترین چالش هایی است که والدین ، مربیان یا متخصصان بهداشت روانی با آن رو به رو هستند . تحقیقات نشان داده اند که واکنش های افراد در مواجهه با حوادث بسیار متفاوت است برخی کودکان تنها دچار نگرانی می شوند و خاطرات تلخی در ذهن آنان ایجاد می شود ، این گروه با کمی حمایت های روانی به مرور زمان بهبود می یابند .اما گروهی بطور عمیق دچار مشکل می شوند . واکنش به حادثه ممکن است بلافاصله و یا روزها و حتی هفته ها پس از سانحه بروز کند .
علائم آسیب های روانی در اطفال کمتر از ۲ سال:
در کودکان کمتر از ۲ سال که در حوادث ، والدین و عزیزان خود را از دست داده اند ، رفتارهای روحی ذیل بروز می نماید :
گریه و بی قراری
بی علاقگی به آنچه که در اطرافش اتفاق می افتد یا ترس از محیط اطراف
اختلال در خواب و اشتها
وقفه یا تأخیر در سیر رشد رفتاری آنان مانند زمان شروع خندیدن ، زمان شروع نشستن ، راه رفتن و تکلم و ...
فقدان عکس العمل نسبت به محرک های طبیعی
پس رفت تکاملی ، مانند توقف در راه رفتن و تکلم
اختلالات روانی در اطفال ۲ تا ۴ سال
استرس و اختلالات روحی کودکان سنین ۲ تا ۴ سال ، در مواجهه با حوادثی که منجر به از دست دادن والدین و دیگر اعضاء خانواده آنها شده باشد ، با علائم زیر بروز می نماید .
بازگشت به مراحل اولیه رشد ، مثلاً تکلم به شیوه ابتدایی ( کودکانه )
مکیدن شست دست
شب ادراری
بی اختیاری دفع مدفوع
کابوس های شبانه
ترس از اشیاء خیالی
پرخاشگری نسبت به دیگران
ترس و بی اعتمادی نسبت به دیگران
عدم تمرکز حواس و اختلال در یادگیری
عدم عکس العمل مناسب به محرک های محیطی
علائم آسیب های روحی در اطفال سنین مدرسه:عموماً علائم روانی در این سنین به اشکال ذیل می باشد .
گریستن و بی قراری
اختلالات خواب ( بی خوابی - پرخوابی - کابوس های شبانه )
شب ادراری
شکایات جسمی متعدد
پرخاشگری و تهاجم
عدم تمرکز حواس و مشکلات تحصیلی
ترس از اتفاقات قریب الوقوع
تقلید صحنه های ناراحت کننده
نشانه های معمول در نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله احتمالاً واکنش هایی نظیر بزرگسالان شامل یادآوری مکرر سانحه ، کابوس ،‌ کرختی عواطف ، اجتناب از هر چیزی که یادآور سانحه است ، افسردگی ، استفاده نابجا از دارو ، ناسازگاری با همسالان ، پس رفت های آموزشی ، رفتار غیراجتماعی ،‌ همچنین گوشه گیری و انزوا ، ناراحتی های جسمانی ، تصمیم به خودکشی ، امتناع از رفتن به مدرسه ، ناراحتی در خوابیدن و سردرگمی از خود بروز می دهند . بدیهی است درمان این اختلالات یک امر تخصصی است که بوسیله پزشک و در صورت لزوم بوسیله روان پزشک یا روان شناس بالینی انجام خواهد شد ولی آنچه به امدادگران مربوط می شود . شناخت این کسالت هاست تا بتوانند ضمن بیماریابی و ارجاع به مراکز تخصصی ، استرس آسیب دیدگان را کاهش دهند و از بروز شدت اختلالات روانی آنان پیشگیری به عمل آورند .
توصیه های بهداشت روانی:
برای آنکه افراد بازمانده از حوادث ، کمتر در معرض آسیب های روحی قرار گیرند و از بروز اختلالات روانی دائم در آنان ، پیشگیری به عمل آید توصیه می گردد :
۱ - هرگز کودکان را از والدینشان جدا نکنید مثلاً :
۱-۱- اگر کودک مجروح است .الزاماً باید مادر یا پدر یا یکی از بستگان بسیار صمیمی اش همراه او اعزام شود .
۲-۱- اگر مادر مصدوم است هنگام ارجاع مادر به مراکز درمانی تخصصی تر ، سعی شود کودکان زیر ۴ ساله اش نیز همراه او یا پدرش اعزام گردد .
۳-۱- اگر کودک شیرخوار است و مادر فوت کرده است ؛
اولاً - ‌سعی شود برای کودک شیرخوار مادر رضاعی ( یعنی کسی که بتواند به او شیر بدهد ) پیدا کنید .
ثانیاً - کودک را به بستگان درجه اول مانند پدر یا مادربزرگ ، خاله یا عمه و عمو بسپارید و سفارش شود که مرتب او را نوازش نمایند و هرگز کودک را ترک ننمایند .
۴-۱- اگر کودک ۴-۱ ساله است و مادرش فوت کرده است حتماً پدر یا سایر بستگان درجه اول او بطور دائم همراه کودک باشند .
۲ - در صورتی که اشیاء یا لباس قابل استفاده از پدر و مادر متوفی ، باقی مانده است مثلاً روسری یا تسبیح ، آنها را در اختیار فرزندش قرار دهید .
۳ - امکانات بازی و سرگرمی برای کودکان فراهم گردد . زیرا بازی باعث انحراف توجه کودک از استرس می شود و به او آرامش میدهد .
۴ - سعی کنید کودکان را با لطیفه های جالب بخندانید ولی این کار را در موقعیت هایی انجام دهید که باعث رنجش بزرگترها نشود .

منبع : واحد مرکزی خبر