زنده ماندن پس از مرگ

این واقعیت تلخ و دردناكی است كه بلافاصله بعد از مرگ، عناصر بدنمان تجزیه می‌‌شوند و خیلی سریع اندام‌ها شكل خودشان را از دست می‌دهند.
فروپاشی آغاز می‌شود ولی این وسط یك چیز خوشایند هم وجود دارد؛ بعضی اعضای بدن ما می‌توانند در بدن انسان‌های دیگر به زندگی ادامه دهند و به آنها كه به علت‌های مختلف عضو مهمی مانند كلیه را از دست داده‌اند جان و عمر تازه‌ای ببخشند.
از چند سال پیش و با گسترش مهارت‌های پزشكی، اهدای اعضای بدن در ایران شكل و شمایل درست و حسابی‌ای به خود گرفته است. به هر حال قرار است در این صفحات چیزهای بیشتری راجع به این ماجرا بدانید و یاد بگیرید كه اگر تصمیم گرفتید یكی از آن آدم‌ها باشید، چی كار كنید تا بتوانید اعضای بدنتان را ببخشید؛ اعضایی كه می‌توانند به جای پوسیدن در زیر خاك، به دیگران زندگی دوباره ببخشند. سبك‌زندگی این شماره در مورد زنده ماندن پس از مرگ است.
● پر كردن چهارخانه‌ها
برای پركردن فرم اهدای اعضا، باید معاونت درمان دانشگاه علوم پزشكی را پیدا كنید. در شهرهای مشهد، ارومیه، تبریز، زنجان، قزوین، قم، اصفهان، شهركرد، یاسوج، شیراز، جهرم، كرمانشاه و... دانشگاه‌های علوم پزشكی فرم‌های مخصوص شبكه فراهم‌آوری اعضای پیوندی ایران را به شما می‌دهند.
در تهران ۳ بیمارستان دكتر شریعتی، مسیح دانشوری و امام خمینی جاهایی هستند كه این فرم را دارند ولی مركز اصلی مدیریت پیوند و بیماری‌های خاص، در نزدیكی میدان ونك و كنار بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مستقر است كه در آنجا هم می‌توانید فرم‌ها را پیدا كنید و با پر كردن چند چهارخانه و نوشتن یك سری اطلاعات كارتان را شروع كنید.
از راه جست‌وجوی اینترنتی با كلید واژه «اهدای اعضا» نیز آدرس‌های اینترنتی مربوط به دست خواهند آمد. البته فعلا امكانات ثبت‌نام اینترنتی فراهم نیست و باید به صورت حضوری فرم‌ها را پر كنید.
فرم وصیتنامه شامل مشخصات معمولی است به اضافه اینكه باید عبارت «وصیت می‌كنم تا پس از مرگ، اعضایم جهت پیوند به بیماران نیازمند اعضای پیوندی مورد استفاده قرار گیرد» را با دستخط خود نوشته و امضا و اثر انگشت را هم برای محكم‌كاری اضافه كنید.
۶ گزینه برای اهدا در فرم‌‌ها وجود دارد: قلب، ریه، كبد، كلیه‌ها، نسوج، همه اعضا و نسوج قابل اهدا. اگر تصمیم دارید اعضای بدن خود را بعد از مرگ ببخشید، خسیس‌بازی درنیاورید و همه گزینه‌ها را علامت بزنید.
در انتهای فرم قسمتی وجود دارد كه به صورت یك كارت جدا شده و به شما داده می‌شود. روی كارت مشخصات و اعلام رضایت شما و پشت كارت شماره تلفن‌های بیمارستان‌های امام خمینی و شریعتی نوشته شده است تا در صورت احراز مرگ مغزی به آنها اطلاع داده شود. كارت، یك شماره سریال مشترك با فرم وصیتنامه دارد كه در مركز مدیریت پیوند نگهداری می‌شود. كارت را همیشه همراه داشته باشید، مخصوصا هنگامی كه احتمال مرگ مغزی‌تان بیشتر است!
برای تمام كسانی كه می‌خواهند اعضای خود را اهدا كنند، سؤال‌ها و نگرانی‌‌هایی پیش می‌آید كه در برگه‌های ضمیمه وصیتنامه به آنها پاسخ داده شده است؛ مثلا اینكه پس از خارج كردن عضو، تكلیف فضای خالی آن چه می‌شود؟ یا اینكه پزشكانی كه می‌خواهند از اعضای شما برای پیوند به دیگران استفاده كنند، همان پزشكانی هستند كه مرگ مغزی و بازگشت‌ناپذیری به زندگی را تأیید می‌كنند؟ جواب تمام آنها را می‌توانید در فرم پیدا كنید.
● قطعاتی كه یدكی می‌شوند
محدویت سنی برای اهدای اعضا وجود ندارد ولی با توجه به اینكه بدن انسان معمولا در جوانی (متوسط سن قهرمانان ورزشی) دارای بهترین كیفیت است، جوان‌ها اهدا‌كنندگان ایده‌آلی هستند.
▪ دستگاه‌ها: قلب، كلیه‌ها، ریه‌ها، كبد، لوزالمعده و روده‌ها.
▪ بافت‌ها: بافت‌هایی مثل قرنیه، استخوان، غضروف، عروق، پوست، تاندون لیگامان و دریچه‌های قلبی را می‌شود به بدن فرد نیازمند پیوند زد.
▪ نكته اخلاقی -پزشكی: اگر داوطلب اهدای عضو شدید، انصاف داشته باشید و از بدنتان خوب مراقبت كنید. داوطلبی كه مرگ مغزی شده اما به دلیل مثلا سیگاری بودن قلب و ریه‌اش نیم‌سوز شده باشد، به درد كسی نمی‌خورد.
● رفت برگشت‌ناپذیر
اگر بیمارستان‌ها با بیماری مواجه شوند كه دچار مرگ مغزی شده باشد، مسئله را به یكی از مراكز اهدای عضو اطلاع می‌دهند. این‌طور مرگ‌ها، اغلب در پی تصادف، سقوط از ارتفاع، برخورد با اجسام سخت یا پاره شدن رگ‌های مغز رخ می‌دهد.
در ICU، پزشك تشخیص می‌دهد كه شما به علت آسیب وارده به مغز دچار اختلال شدید هوشیاری هستید. این زمان به عنوان ساعت صفر تعیین می‌شود، دستگاه‌های تنفس و ضربان مصنوعی قلب به بدن متصل می‌شوند و یك تیم شامل پزشك عمومی، پرستار، متخصص بیهوشی و مددكار به بیمارستان اعزام می‌شوند تا مطمئن شوند شما از روی تخت بیمارستان بلندبشو نیستید و رضایت مقدماتی را از خانواده‌ شما بگیرند.
حتی اگر فردی اندام‌های خود را از لحاظ قانونی و حقوقی بخشیده باشد، باز هم به جهت رعایت ملاحظات اخلاقی و اجتماعی باید از خانواده او كسب رضایت كرد.
در صورت موافقت، شورای ۵ نفره‌ای از پزشكان، باید مرگ مغزی بازگشت‌ناپذیر را تایید كنند. یك متخصص مغز و اعصاب، یك جراح مغز، یك متخصص داخلی، یك متخصص بیهوشی و یك پزشك از پزشك قانونی، این شورا را تشكیل می‌دهند كه همگی اختیارات ویژه‌ای از مراجع عالی دارند.
این شورا هیچ نقش یا سهمی در مراحل انجام پیوند نخواهد داشت.
تا ۲۴ساعت در ICU مهمان می‌مانید و حتی اگر یكی از الكترودهای متصل به مغز یا هر یك از نشانگرهای دیگر، كوچك‌ترین علامتی را ثبت كنند كه نشانه واكنش بدن باشد، عملیات اهدای عضو متوقف می‌شود.
● علما چه می‌گویند
از خاك به خاك؛ از خاكستر به خاكستر
دكتر ایرج فاضل در تاریخ ۳۱/۲/۱۳۶۸ (ماه آخر زندگی امام خمینی(ره)) نظر ایشان را در مورد اهدای اعضای بدن جویا شد. در انتهای برگه استفتا نوشته شده است: «بر فرض مذكور چنانچه حیات انسان دیگری متوقف بر این باشد، با اجازه صاحب كلیه یا كبد و امثال آن جایز است». آیت‌‌‌الله خامنه‌ای هم در تاریخ ۲۸/۱۱/۷۰، نظر خود را در عبارتی مشابه بیان كرده‌اند. آیت‌الله صانعی، آیت‌الله بهجت، آیت‌الله مكارم شیرازی، آیت‌الله صافی و همین‌‌طور آیت‌الله فاضل‌لنكرانی (رحمه‌‌الله علیه) نیز آن را جایز دانسته‌اند.
نكته بارز در مشروح استفتائات، مسئله ضرورت حفظ جان مسلمانی است كه نیازمند دریافت عضو از میت است. برخی دیگر از روحانیون مانند آیت‌الله منتظری و آیت‌‌الله سیستانی این كار را به دلایلی مجاز ندانسته‌اند. این ملاحظات مذهبی كه بحث‌هایی را در مورد اهدای اعضا پدید می‌آورد، ممنوعیت مثله كردن، مصداق ظلم واقع شدن، قطع عضو، عدم جواز تاخیر دفن و هتك حرمت به جسد را شامل می‌شود كه البته با نگرش جدید فقه پویا اغلب این موانع رفع شده است.
در بسیاری از كشورها، عمل پیوند از لحاظ قانونی مجاز و در بیمارستان قابل اجراست ولی تعلقات مذهبی مانع گسترش پیوند اعضا می‌شود. حتی اجبارهایی كه از سوی دولت‌ها اعمال می‌شود هم در عمل مورد مناقشه قرار می‌گیرد.
بین كشورها، چین با توجه به ایدئولوژی حكومتی خود، بزرگ‌ترین بازار پیوند اعضاست كه بسیاری از بیماران برای دریافت عضو، ناچار از سفر به آن هستند.
● آن‌طرف آب چه‌جوری است؟
رضایتش را گرفتیم
كسب رضایت برای پیوند اعضا از بیمار مرگ مغزی در كشورهای مختلف انواع متفاوتی دارد. در فنلاند، پرتغال، اتریش، سوئد، چك، اسلواكی، مجارستان و لهستان فرض بر این است كه تمامی شهروندان با اهدای اعضای خود موافق هستند و پس از احراز شرایط پزشكی، جراحی انجام می‌شود.
در آمریكا، انگلستان، ایرلند، دانمارك، هلند، آلمان و برخی كشورهای آمریكای لاتین، فرد باید در طول زندگی رضایت قطعی خود را ثبت كند. در اسپانیا، ایتالیا، یونان، بلژیك، لوكزامبورگ و فرانسه، علاوه بر رضایت هر فرد، خانواده او هم باید رضایت خود را اعلام كنند.

محمد سرابی

منبع : روزنامه همشهری